Diferencia entre revisiones de «Chesús de Nazaret»
Contenido eliminado Contenido añadido
Meter a biografía |
Contexto historico |
||
Linia 226:
Os chudíos, que tamién consideran sagraus istos libros, no azeptan a creencia cristiana de que istas profecías se refieren a Chesús de Nazaret. pa a investigación histórica autual, o prencipal interrogante ye dica qué punto istos libros contribuyeron a moldear os relatos evanchelicos.
== Chesús seguntes a investigazión histórica ==
''Articlo prenzipal:'' Chesús historico
''Véanse tambén:'' Búsqueda d´o Chesús historico'','' Historizi dat de Chesús '' y'' Retratos d´o Chesús historico''.''
A diferenzia de o qu´ocurre con atros person ach ye d´a Antigüedad, pero al igual que suzede con atros muchos, no existen evidenzias arqueolochicas que permitan verificar a existenzia de Chesús de Nazaret. a explicazión prenzipal que se d á iste feito ye que Chesús no alcanzó mientras vivía una relevanzia sufiziente como pa deixar constanzia en fuensarqueolochicas , dau que no estió un importante líder politico, sino un senzillo predicador itinerante.Si bien os hallazgos d´a arqueolochía no pueden estar aduzidos como prueba d´a existenzia de Chesús de Nazaret, sí confirman a historizi dat de gran número de person aches, lugar ye y acontezimientos descritos en As fuentes.
Por atr o lado, Chesús , como muitos destacaus dirichens relichiosos y filósofos d´a Antigüedad, no escribió nada, o al menos no bi haconstanzia bella de que asinas haiga siu . Todas As fuenspar á investigazión histórica de Chesús de Nazaret son, por o tanto, textos escritos por atros autors. O más antiguo decumento inequívocamen conzerniente a Chesús de Nazaret ye o clamau ''Papiro P52'', que contien un fragmento d´o Evanchelio de Chuan y que data, seguntes os cálcuos más extendidos, d´o 125 aproximadamen ( ye dezir, quasi un sieglo después d´a fecha posible d´a muerte de Chesús , dica O anyo 30).
Papiro P52, Rylands 457.
Si bien os testimonios materials se referens á vida de Chesús son muy tardíos, a investigazión filolóchica ha lograu reconstruir a historia de Istos textos con un alto grau de probabilidad, o que arroja como conclusión que os primeros textos sobre Chesús (bellas cartas de Pablo) son posteriors en unos veinte anyos á data probable de suya muerte, y qu´as prenzipal ye fuensde informazión arredol d´a suya vida (os evanchelios canonicos) se redactoron en a segunda mitad d´o sieglo I. Existeix un amplo consenso sobre d´ista cronolochía d´as fuens, al igual que ye posible datar bels (muy escasos) testimonios sobre de Chesús en fuens no cristianas entre a zaguera decata d´o sieglo I y o primer quarto d´o sieglo II.
En o estau autual de conozimientos sobre de Chesús de Nazaret, a opinión predominante en meios académicos ye que se trata de un personache historico, que suya biografía y mesache experiment oron modificazions por part d´os redactores de As fuentes. Existeix con tot y con ixo, una minoría de estudiosos que, dende una critica radical de As fuentes, consideran probable que Chesús ni sisquia fuese un personache historico rei al, sino una entidat mitica, similar ás atras feguras obcheto de culto en a Antigüedat.
=== Fuens ===
''Articlo prenzipal:'' Fuensd´a historizi dat de Chesús
Son sobre tot As fuens cristianas, obviamen parziales, As que proporzionan informazión sobre Chesús de Nazaret. Os textos cristianos refleixan prenzipalmente a fe de As comunidatz primitivas, y no pueden considerarse, sin más, decumentos historicos.
Os textos en os que a critica autual crei e posible hallar informazión sobre d´o Chesús historico son, prenzipalmente, os tres evangelios sinópticos (Mateo, Marcos y Lucas). Secundariamen , proporzionan tamién informazión sobre de Chesús de Nazaret belatros escritos d´o Nueu Testamento (O Evanchelio de Chuan, As epístolas de Pablo de Tarso), belsevangelios apócrifos (como O de ''Tomás'' y O de ''Pedro)'', y atros textos cristianos.
Por atra banda , existen referenzias a Chesús en unas pocas obras no cristianas. En bels casos s´ha meso en dubda su autentizidat (Flavio Josefo), o que se fan refernzia al mesmo personache cuya vida relatan as fuens cristianas (Suetonio). Apenas aportan bella informazión, exzepto que estió cruzificado en tiempos de Ponzio Pilato (Tázito) y que fue considerau un embaucador por os chudíos ortotxos.
==== Fuens cristianas ====
Son mui numbrosos os escritos cristianos d´os sieglos I y II en os que se encuentran referenzias a Chesús de Nazaret. Con tot y con ixo, nomás una chicorrona parti d´os mesmos contieninformazión útil sobre de ells. Totz ells refleixan, en primer lugar, a fe d´os cristianos d´a época, y nomás secundariamen revelan informazión biografica sobre Chesús .
Os prenzipals son:
1. As '''cartas de Pablo de Tarso''': escritas, seguntes a datazión más probable, entre as anyatas 50 y 60. Son os decumentos más tempranos sobre de Chesús , pero a informazión biografica que proporzionan ye escasa.
2. Os '''evanchelios sinopticos''' (Mateo, Marcos y Lucas), incluyius por a Ilesia en o canon d´o Nueu Testamento.Per un regular , gosan datarse entre as anyatas 70 y 90. Proporzionan gran canti dat de informazión, pero refleixan prenzipalmente a fe d´os primeros cristianos, y son decumentos bastante tardíos.
3. O '''Evanchelio de Chuan''', tamién incluiu en o Nueu Testamento. Fue escrito probablemen dica 90-100. Gosa considerarse menos fiable que os sinópticos, ya que presenta conzepzions teolochicas mucho más evoluzionatas. Con tot y con ixo, no puede excluirse que contienga tradizions sobre O Chesús historico bastante más antiguas.
4. Belsd´os llamaus evanchelio'''s apócrifos''', no incluyius en o canon d´o Nueu Testamento. Una gran parti d´istos textos son decumentos muy tardíos que no aportan informazión sobre O Chesús historico. Con tot y con ixo, belsde ellos, d´os quals a suya datazión ye bastante controvertida, podrían transmitir informazión sobre ditos o feitos de Chesús : entre aquellsa os que gosa conzederse una mayor credibilidat son O ''Evanchelio de Tomás'', O ''EvanchelioEgerton'', O ''Evancheliosecreto de Marcos'' y O ''Evanchelio de Pedro''.
===== Las cartas de Pablo de Tarso =====
Os textos más antiguos conozidos relativos a Chesús de Nazaret son As cartas escritas por Pablo de Tarso, consideratas anteriors a os evangelios. Pablo no conozió personalmente a Chesús . Su conozimiento d´ell y de su mesache, seguntes as suyas propias afirmazions, puede provenir de una doble fuen : por una banda , sos tien en sus escritos que se le aparezió O propio Chesús resuzitado pa revelarle o suyo evanchelio, una revelazión á que Pablo conzedía gran importanzia (Gal 1, 11-12); por atr o, tamién seguntes propio testimonio, mantenió contactos con miembros de varias comunidatz cristianas, entre ellsvarios seguidors de Chesús . Conozió, seguntes ell mesmo afirma en a ''Epístol á os Gálatas'', a Pedro (Gal 2, 11-14), Chuan (Gal 2, 9), y Santiago, al que se refiere como «chermano d´o Senyor» (Gal 1, 18-19; 1 Cor 15, 7).
Anque a tradizión cristiana atribuye a Pablo quatorze epístolas incluidas en o Nueu Testamento, nomás existeix consenso entre os investigadors autuals quanto á autentizidat de siete d´ellas, que se datan per lo cheneral entre as anyatas 50 y 60 (Primera epístol á os tesalonizenses, Epístol á os filipenses, Epístol á os gálatas, Primera epístol á os corintios, Segunda epístol á os corintios, Epístol á os romanos y Epístol á Filemón). Estas epístolas son cartas dirichidas por Pablo a comunidatz cristianas de diferens pu Istos d´o Imperio romano, o a individuos particulars. En ellas se tratan fundamentalmente aspeuto s doctrinal ye d´o cristianismo. Pablo s´interesa sobre tot por o sentiu sacrifizial y redentor que seguntes ell tienen a muerte y resurreczión de Chesús , y son escasas as suyas referenzias á vida de Chesús o al conteniu de su predicazión.
Con tot y con ixo, As epístolas paulinas sí proporzionanbella informazión. En primer lugar, se afirma en ellas que Chesús nazió « seguntes a Lei» y que yera d´o lin ache de David, « seguntes a carne» (Rom 1, 3), y que os destinatarios de su predicazión eran os chudíos zircunzisos (Rom 15, 8). En segundo lugar, refiere ziertos detalles sobre suya muerte: indica que murió cruzificado (2 Cor 13, 4), que fue sepultau y que resuzitó al terzer día (1 Cor 15,3-8), y atribuye su muerte a os chudíos (1 T ye 2, 14) y tamién a os «poderosos d´iste mundo» (1 Cor 2, 8). Además, a Primera epístol á os corintios contien un relato de la Última Zena (1 Cor 11, 23-27), semejante al d´os evangelios sinópticos (Mt 26, 26-29; Mc 14, 22-25; Lc 22, 15-20), anque probablemen más antiguo.
===== Evangelios sinópticos =====
Os estudiosos son de acuerdo en que a prenzipal fuende informazión sobre de Chesús se troba en tres d´os quatro evangelios incluidos en o Nueu Testamento, os llamaus sinópticos: Mateo, Marcos y Lucas, cuya redaczión se sitúa per lo cheneral entre as anyatas 70 y 100.
O punto de vista dominante en a critica autual ye que os evanchelios no fuoron escritos por testigos personals d´a actividat de Chesús . Se crei e que fuoron escritos en griego por autors que no teneban conozimiento direuto d´o Chesús historico. Bels autors, con tot y con ixo, continúan manteniendo O punto de vista tradizional sobre Istacuestión, que os atribuye a person ach ye zitaus en o Nueu Testamento.
Anque no ye azeptata por a totali dat d´os criticos, As afinidatz entre istos evanchelios gosan estar explicatas por a llamata teoría de As dos fuentes, propuIstaya en 1838 por Ch. Weisse, y que fue luego significativamen matizata por B. H. Streeter en 1924. seguntes Istateoría, O evanchelio más antiguo ye Marcos (y no Mateo, como se crei eba anteriormente). Tanto Lucas como Mateo son posteriores, y utiliz oron como fuenMarcos, o que explica O material común entre os tres sinópticos, denominado «de triple tradizión». Pero, además, existió una segunda fuente, á que se dio O nombre de Q, que contenía quasi exclusivamen palabras de Chesús , o qualexplica O clamaumaterial de doble tradizión, que se troba en Mateo y Lucas, pero no en Marcos (Q ye hoy considerado un decumento independiente, d´o que mesmo existen edizions criticas).Por último, tanto Lucas como Mateo con tienen material propio, que no se troba engarra de As dos fuens hipotéticas.
O grau de fiabilidat que se conzed´a os evanchelios depende d´os estudiosos. a opinión más extendida ye que son prenzipalmente textos apologéticos, ye dezir, de propaganda religiosa, cuya intenzión prenzipal ye difundir una imagen de Chesús acorde con a fe de As primitivas comunidatz cristianas, pero que con tienn, en mayor o menor medida, datos sobre d´o Chesús historico. S´ha demostrado que con tienn varios errors historicos y geográficos, numerosas incongruenzias narrativas y abundanselementos sobrenatural ye que son sin dubda expresion ye de fe y d´os que se discute si tienn o no un orichen historico. Con tot y con ixo, sitúan a Chesús en un marco historico verosímil, Per un regular acorde con o conoziu mediante fuensno cristianas, y esbozan una trayectoria biográfica bastante coherente.
La corriente de investigazión llamata «historia de As formas», d´os quals os prenzipals representansfuoron Rudolf Bultmann y Martin Dibelius, se orientó sobre tot a estudiar a «prehistoria» literaria d´os evanchelio s. Istos autors determinoron que os evanchelio s (incluiu Q, considerado como un «protoevangelio») son compilazions de unidadtz literarias menores, denominatas perícopas, que pertenezen a géneros literarios diferens(arrazions de milagros, diálogos didácticos, ensenyanzas éticas, etc.). Estas perícopas tienen o suyo orichen zagueren a tradizión oral sobre Chesús , pero solo belunas se refieren a ditos y feitos verdaderos d´o Chesús historico. Más adelante, atr a escuela, denomicosa «historia d´a redaczión» (o critica d´a redaczión), destacó O feitode que, á hora de compilar y unificar narrativamen O material de que disponían, os autors d´os evanchelios respondiban a motivazions teolochicas .
Pa datar os evanchelios sinópticos, un aspeuto de particular importanzia son As referenzias á destruczión d´o Templo de Jerusalén. Estudian estas referenzias, a mayoría d´os autors coinziden en afirmar que os tres sinópticos, en o suyo estau autual, son posteriors á destruczión d´o templo (anyo 70), en tanto que Q ye muy probablemen anterior.
Os autors d´os evanchelios responden a motivazions teolochicas concretas. En sus obras, intentan armonizar As tradizions rezibidas sobre d´o Chesús historico con a fe de As comunidatz a As que pertenezen.
· '''''decumento Q''''': a existenzia d´iste protoevangelio, como s´ha dicho antes, s´ha induziu a partir d´a investigazión textual de As afinidatye entre os sinópticos. En a autualidad, s´ha avanzau mucho en a reconstruczión d´iste texto hipotético. Se considera que fue escrito en griego, que contenía prenzipalmente ditos de Chesús , y que fue redactado, probablemen en Galilea en un momento anterior á primera guerra judeo-romana, probablemen entre as anyatas 40 y 60. Quanto a su contenido, s´han trobau importansparaleos entre Q y un evanchelioapócrifo de difízil datazión, O ''Evanchelio de Tomás''.
· '''Evanchelio de Marcos''': fue escrito en griego, posiblemen en Siria, o tal vez en Roma, y se data per lo cheneralen torno al anyo 70, por o qualse trata d´o evancheliomás antiguo que se conserva. Se considera básicamen una recopilazión de material ye de tradizión escrita y oral, entre os qualye destaca, por su uni dat estructural, a narrazión d´a Pasión, pero que incluyen tamién antologías de milagros, tradizions apocalípticas (espezialmente Mc 13) y disputas y diálogos escolares.
· '''Evanchelio de Mateo''': fue escrito en griego, posiblemen en Siria, y ye más tardío que Marcos, al que utiliza como fuente. Probablemen se redactó en os anyos 80 d´o sieglo I. Combina como fuens, Marcos, y atras, y a suya intenzión prenzipal ye destacar a figura de Chesús como plenitud d´a Lei y os profetas d´o Antiguo Testamento, por o qual utiliza abundantemen zitas de As Escrituras judías. O texto de Mt 13, 44: 'O reino d´os Zieos ye semejante a un tesoro escondiu en un campo que, al trobarlo un hombre, vuelve a esconderlo y, por a alegría que le da, vende tot o que tien y merca O campo aquél', cobra sentiu en o marco d´a propie dat d´a tierra en Roma, que era, dica arriba: 'ad astra', y dica abajo: 'ad inferos', así, un tesoro hallado en un campo yera propie dat d´o duenyo d´o campo, por eso quien o encuentra merca O campo pa poder hazerse con O tesoro.
· '''Evanchelio de Lucas''': ye a primera parte de una obra unitaria d´a qual segunda parte ye O texto conoziu como Hechos d´os Apóstoles, dedicau á narrar os orígen ye d´o cristianismo. Al igual que Mateo, utiliza como fuensQ y Marcos.
===== Evanchelio de Chuan =====
Per lo cheneral se considera que O Evanchelio de Chuan ye más tardíu que os sinópticos (gosa datarse en torno al anyo 100) y que a informazión que ofreze sobre d´o Chesús historico ye menos fiable. Muestra una teolochía más desarrollada, ya que presenta á Chesús como un estar preexistente, sustanzialmente chuniu a Dios, enviado por ell pa salvar al género humano.Con tot y con ixo, pareze que su autor utilizó fuensantiguas, en belscasos independiensd´os sinópticos, por ejemplo, en o relativo á relazión entre Chesús y Chuan O Bautista, y al prozeso y ejecuzión de Chesús .Relata pocos milagros de Chesús (solo siete), pa os que posiblemen utilizó como fuenun hipotético ''Evancheliod´os Signos''. En iste evanchelio son a saber las numbrosas As eszenas d´a vida de Chesús que no tienn un paralelo en os sinópticos (entre ellas, algunas de As más conozidas, como As bodas de Caná o a resurreczión de Lázaro de Betania).
===== Evangelios apócrifos =====
Se denomina evangelios apócrifos a aquells textos sobre feitos o ditos de Chesús no incluidos en o canon d´o Nueu Testamento. Como sinyala Antonio Pinyero, a mayor parte d´os apócrifos no aportan informazión válida sobre O Chesús historico, ya que se trata de textos bastante tardíos (posteriors a 150), y que utilizan como fuensos evanchelio s canónicos.
Existen, con tot y con ixo, algunas exzepzions notables: O ''Evanchelio de Pedro'', O ''Papiro Egerton 2'', os ''Papiros de Oxirrinco'' y, muy espezialmente, O ''Evanchelio de Tomás''.Sobre a datazión de Istos textos no bi haacuerdo entre os espezialistas, pero a posizión mayoritaria ye que pueden conteniba informazión auténtica sobre de Chesús . Dau o suyo caráuter fragmentario, con tot y con ixo, se han utilizau sobre tot pa confirmar informazions que tamién transmiten os evanchelio s canónicos.
===== Atros textos cristianos =====
· '''Ditos atribuyius a Chesús en atros libros d´o Nueu Testamento''': Istos ditos son denominaus convenzionalmente ''agrapha'', ye dezir ‘no escritos’. Dejan aparte As cartas de Pablo, ya menzionadas, se encuentran ditos atribuyius a Chesús en ''Hechos d´os Apóstoles'' (20, 35); en a ''Epístola de Santiago'' y en a ''Primera epístola de Pedro''.
· '''Referenzias de atros escritors cristianos d´os sieglosII y III''', entre As que destacan a ''primera'' y ''segunda epístola de Clemente; As cartas de Ignazio de Antioquía; y un texto perdido, atribuiu a Papías de Hierápolis, titulado'' Exposizión de As palabras d´o Senyor'', que supuestamen recochía tradizions oral ye sobre Chesús , y d´o que se conoixen solo fragmentos por zitas de autors posteriores, como Ireneo de Lyon y Eusebio de Zesarea.''
La historizi dat de estas referenzias ye considerata Per un regular bastante dudosa.
==== Fuensno cristianas ====
''Articlo prenzipal:'' Referenzias históricas no cristianas sobre Chesús de Nazaret
Apenas bi ha menzions de Chesús en fuens no cristianas d´os sieglosI y II. Ningún historiador se ocupó por extenso de su historia: solo existen alusion ye de pasada, belunas ambiguas, y una de As de Flavio Josefo (O clamau«Testimonio flaviano») contienposiblemen bella interpolazión posterior. Con tot y con ixo, todas juntas bastan pa zertificar su existenzia histórica.Al respecto ''The New Encyclopaedia Britannica'' afirma:
Istos relatos independiens amuestran que en a Antigüe dat ni sisquia os opositors d´o cristianismo dubdoron d´a historizi dat de Chesús , que comenzó a posarse en tela de chuizio, sin base denguna, a final ye d´o sieglo XVIII, a o largo d´o XIX y a prinzipios d´o XX.
''The New Encyclopaedia Britannica''
Estas fuens pueden dividirse en:
===== Fuens chudías =====
· Dos menzions en una obra d´o historiador chudío Flavio Josefo, ''Antigüedatye Judías''.
O primer pasache d´a zitata obra que menzion á Chesús ye conoziu con O nombre de «testimonio Flaviano». Se troba en ''Antigüedatye Judías'', 18.3.3. Fue objeto de interpolazions posteriors por copistas cristianos, y durante muit as anyatas se debatió mesmo si en su versión original Josefo aludí á Chesús . iste debate fue resuelto en 1971, al aparezer un manuscrito árabe d´o sieglo X en o que O obispo Agapio de Hierápolis zitaba ese texto de Josefo. Ya que a primera copia que se poseiede Josefo (la d´a Ambrosiana) data d´o sieglo XI, un sieglo más tardi, bi haque admitir que O texto árabe, anterior, reproduze O de Josefo sin interpolaziones.
O segundo pasache no ha gosau estar discutido, ya que está estrechamen relazionau con O contexto d´a obra y pareze improbable que se trate de una interpolazión. Se troba en ''Antigüedatye Judías'', 20.9.1, y se refiere á lapidazión de Santiago, que O texto identifica como chermano de Chesús , un person ache que ye clamau d´o mesmo modo en belstextos de Pablo de Tarso. Anque sin consenso absoluto, pa á mayor parte d´os autors O pasache ye autentico.
· Menzions en o tratado ''Sanhedrin'' d´o Talmud babilónico: no está claro si Istos pasache se refieren a Chesús de Nazaret. En ''Sanh.'', 43 a. se ditz que Yeshu fue colgado «la víspera de Pasqua», por haber practicau a hechizería y por inzitar a IsraO á apostasía. Se fa referenzia mesmo O nombre de zinco de sus discípulos: Matthai, Nakai, Nezer, Buni y Todah. a mayor parte d´os estudiosos data Istareferenzia en fecha muy tardía, y no a considera una fuende informazión independiente.
===== Fuens romanas y sirias =====
Breves menzions en sendas obras de Suetonio (c. 70-''post'' 126), Tázito (61-117) y Plinio O Joven (62-113). Exzepto O de Tázito, son más bien referenzias á actividat d´os cristianos:
· Suetonio dica 120 d.C. pero seguntes una nota al pareixer tomata de un decumento d´a policía d´a época de Claudio (41-54 d.C.), menzion á os cristianos, y en atr o pasache d´a mesma obra, hablan d´o mesmo emperador, dize que a «os chudíos, instigaus por ''Chrestus'', os expulsó de Roma por sus hábitos escandalosos» (''De Vita Caesarum. Divus Claudius'', 25). Os hebreos fuoron expulsaus de Roma, culpabl ye de haber provocado tumultos bajo a instigazión de un tal «Chrestus». Atr a versión d´o mesmo texto indica que Claudio: «Expulsó de Rom á os chudíos por As continuas peleas a causa de un tal “Cresto”». O nombre Chrestus ha siu interpretado como una lectura defiziente de Christus; con tot y con ixo, no puede excluirse que O pas ache faiga referenzi á un agitador chudío en a Roma d´ as anyatas 50.
· Dica 116 o 117, O historiador Tázito, en sus ''Anal ye'' hablan d´o reinado de Nerón (54-58 d.C.), comenta que después d´o inzendio de Roma inflichía penas severas a os partidarios de un tal Cristo, que heba siu supliziado bajo Ponzio Pilato: os cristianos toman su nombre «de un tal Cristo, que en época de Tiberio fue ajustiziado por Ponzio Pilato» (''Anales'', 15.44:2-3).
· A comienzos d´o sieglo II, Plinio O Joven, en una carta al emperador Trajano (98-117 d.C.), fa referenzia que « Istos cristianos ( aquellsa os que haze comparezer ante sí mismo) que consienten en hazer sacrifizios a os dioses, os absuelve. Por atr a parte, aseguran no haber feitoningún mal: dizen haber, simplemente, elevado cánticos a Cristo, como os que se dedican a un dios», «le cantan himnos a Cristo (quasi Dios, seguntes dizen)» (''Epístolas'' 10:96).
Existen belstextos más, como O de Luziano de Samósata (segunda mitad d´o sieglo II d.C.), que menzion á «aquO hombre a quien siguen adorando, que fue cruzificado en Palestina... aquO sofista cruzificado», u atr o que, anque ye dudoso, podría estar una referenzi á Chesús de Nazaret: se trata de una carta, conservata en siríaco, escrita por un tal Mara Bar-Serapion, en a que se habla de un «rei sabio» condenado a muerte por os chudíos. No bi haacuerdo sobre si Istacarta data d´o sieglo I, II o III de nuestra era, y tampoco está claro si ye o no una referenzi á Chesús de Nazaret.
La escasez de fuensno cristianas sugiere que a activi dat de Chesús no llamó a atenzión en su época, anque seguntes las fuenscristianas su predicazión habría congregado a multitudes. As fuensno cristianas aportan solo una imagen muy esquemática al conozimiento de Chesús como person ache historico.
==== Metotlochía ====
A investigazión histórica de As fuenscristianas sobre Chesús de Nazaret exige a aplicazión de métotz criticos que permitan diszernir As tradizions que se remontan al Chesús historico de aquellas que constituyen adizions posteriores, correspondiensa As primitivas comunidatz cristianas.
La iniziativa en Istabúsqueda partió de investigadors cristianos. Durante a segunda mitad d´o sieglo XIX, su aportazión prenzipal se zentró en a historia literaria d´os evanchelio s.
Os prenzipal criterios sobre os que existeix consenso á hora de interpretar As fuenscristianas son, seguntes Antonio Pinyero, os siguientes:
· '''Criterio de desemejanza o disimilitud''': seguntes iste criterio, pueden darse por ziertos aquellsfeitos o ditos atribuyius a Chesús en As fuensque sean contrarios a conzepzions o interes ye propios d´o chudaísmo anterior a Chesús o d´o cristianismo posterior a él. Contra iste criterio, se han formulado objeziones, ya que, al desvincular a Chesús d´o chudaísmo d´o sieglo I, se corre O peligro de privarle d´o contexto menister pa entender varios aspeuto s fundamental ye de su actividad.
· '''Criterio de dificultat''': pueden considerarse tamién auténticos aquellsfeitos o ditos atribuyius a Chesús que resulten incómodos pa os interes ye teológicos d´o cristianismo.
· '''Criterio de atestiguazión múltiple''': pueden considerarse auténticos aquellsfeitos o ditos de Chesús d´os que pueda afirmarse que prozeden de diferensestratos d´a tradizión. A iste respecto, gosan considerarse que, al menos parzialmente, aportan fuensindependiensentre sí Q, Marcos, O material propio de Lucas, O material propio de Mateo, O Evanchelio de Chuan, ziertos evanchelio s apócrifos (muy espezialmente, en relazión con os dichos, O ''Evanchelio de Tomás'', pero tamién atros como O ''Evanchelio de Pedro'' o O ''EvanchelioEgerton''), y atr os. iste criterio se refiere tamién á atestiguazión de un mesmo dicho o feitoen formas o géneros literarios diferentes.
· '''Criterio de coherenzia o consistenzia''': pueden darse tamién por ziertos aquellsditos o feitos que son coherens con o que os criterios anteriors han permitiu establezer como auténtico.
· '''Criterio de plausibili dat histórica''': seguntes iste criterio, puede considerarse historico aquello que siga plausible en o contexto d´o chudaísmo d´o sieglo I, asinas como aquello que pueda contribuir a explicar ziertos aspeuto s d´o influjo de Chesús en os primeros cristianos. Como resalta Pinyero, iste criterio contradize al de desemejanza, enunziado en primer lugar.
No totz os autors, con tot y con ixo, interpretan d´o mesmo modo Istos criterios, e mesmo bi haquien ye niegan a validez de belsde ellos.
=== Contexto ===
==== Marco historico ====
O pueblo chudío, sin estau propio dend´a destruczión d´o Primer Templo en 587 a. C., en tiempos de Nabucodonosor II, heba pasau varias décatas sometido, suzesivamen , a babilonios, persas, a dinastía ptolemaica de Egipto y O Imperio seléuzida, sin que se produjeran conflictos de gravedad. En o sieglo II a.C., con tot y con ixo, O monarca seléuzida Antíoco IV Epífanes, dezidiu a imponer a helenizazión d´o territorio, profanó O Templo (O Segundo Templo, reconstruiu en época persa), o que desencadenó una rebelión, acaudillata por una familia sazerdotal, os Macabeos, que tendría como consecuenzia O establezimiento de un nueu estau chudío independiente, que duraría hasta O anyo 63 a. C.
Reconstruczión hipotética d´a ziu dat de Cherusalén (sieglo I).
En iste anyo, O general romano Pompeio intervino en a guerra zivil que enfrentab á dos hermanos d´a dinastía asmonea, Hircano II y Aristóbulo II. Con Istaintervenzión dio prenzipio O dominio romano en Palestina. Dicho dominio, con tot y con ixo, no se ejerzió siempre de forma directa, sino mediante a creazión de uno o varios estaus clientes, que pagaban tributo a Roma y estaban obligaus a azeptar sus directrizes. O propio Hircano II fue manteniu por Pompeio al frente d´o país, anque no como rei , sino como etnarca. Posteriormente, tras un intento de recuperar O trono d´o fillo de Aristóbulo II, Antígono, quien fue apoyado por os partos, O hombre de confianza de Roma fue Herodes, quien no pertenecí á a familia d´os asmoneos, sino que yera fillo de Antípatro, un general de Hircano II de orichen idumeo.
Tras a suya victoria sobre os partos y os seguidors de Antígono, Herod ye fue nombrado rei de Judea por Roma en 37 a. C. Su reinado, durante O qual, seguntes opinión mayoritaria, tenió lugar O nazimiento de Chesús de Nazaret, fue un período relativamen próspero.
á muerte de Herodes, en 4 a. C., su reino se dividió entre tres de sus hijos: Arquelao fue designado etnarca de Judea, Samaria e Idumea; a Antipas (clamauHerod ye Antipas en o Nueu Testamento) le correspond ioron os territorios de Galilea y Perea, que gobernó con O título de tetrarca; por último, Filipo heredó, tamién como tetrarca, As region ye más remotas: Batanea, Gaulanítide, Traconítide y Auranítide.
Istos nueus gobernanscorrerían diversa suerte. Mientras que Antipas se mantenió en o poder durante quarenta y tres anyos, hasta 39, Arquelao, debiu al descontento de sus súbditos, fue depuesto en 6 d. C. por Roma, que pasó a controlar directamen os territorios de Judea, Samaría e Idumea.
En o período en que Chesús desarrolló su actividad, por o tanto, su puesto d´orichen, Galilea, formaba parti d´o reino de Antipas, responsabled´a ejecuzión de Chuan O Bautista, y al que una tradizión tardía, que nomás se troba en o Evanchelio de Lucas, haze desempenyar un papO secundario en o juizio de Chesús . Judea, en cambio, yera administrata directamen por un funzionario romano, pertenezien al orden ecuestre, que levó primero O título de prefecto (hasta O anyo 41) y luego (dende O 44) O de procurador. En o período d´a activi dat de Chesús , O prefeuto romano yera Ponzio Pilato.
O prefeuto no residía en Jerusalén, sino en Zesarea Marítima, ziu dat d´a costa mediterránea que heba siu fundata por Herod ye O Grande, anque se desplazaba á Cherusalén en bellas o quasi on ye (por ejemplo, con motivo d´a fiIstade Pésaj o Pasqua, como se relata en os evanchelio s, ya que yera en estas fiestas, que congregaban a mil ye de chudíos, quan solían produzirse tumultos). Contaba con unos efectivos militar ye relativamen reduzidos (unos 3000 hombres), y su autori dat yera supeditad á a d´o legado de Siria. En tiempos de Chesús , O prefeuto teneba O dereito exclusivo de dictar sentenzias de muerte ''(ius gladii)''.
Con tot y con ixo, Judea gozaba de un zierto nivO de autogobierno. En espezial, Cherusalén yera gobercosa por a autori dat d´o sumo sazerdote, y su consejo o Sanedrín. As competenzias exactas d´o Sanedrín son objeto de controversia, anque Per un regular se admite que, salvo en casos muy exzepzionales, no teneban a potestad de juzgar delitos capitales.
==== O carácter particular de Galilea ====
Anque separata de Judea por a historia, Galilea yera en o sieglo I una rechión de religión judía. teneba, con tot y con ixo, belsrasgos diferenzials, como una menor importanzia d´o Templo, y una menor presenzia de sectas religiosas como os saduzeos y os fariseos. Yera muy expuIstaá As influenzias helenísticas y presentaba grandes contrastes entre O meio rural y O meio urbano.
Al este de Galilea se trobaban As diez ziudats d´a Decápolis, situatas todas ellas al atr o lado d´o río Jordán, a exzepzión de una, Eszitópolis (llamata tamién Bet Shean). Al noroeste, Galilea limitaba con a rechión sirofenizia, con ziudats como Tiro, Sidón y Aco/Tolemaida. Al sudoeste se situab á ziu dat de Zesarea Marítima, lugar de residenzia d´o prefeuto (luego procurador) romano. Por último,, al sur se trobaba atra importante ziudat, Sebaste, asinas lcamata en honor al emperador Augusto.
En pleno corazón de Galilea se trobaban tamién dos importan sziudadts: Séforis, muy zercana (5 o 6 km) á localidat d´aon yera originario Chesús , Nazaret; y Tiberíades, construida por Antipas y cuyo nombre yera un homen ache al emperador Tiberio. Tiberíad ye er á capital d´a monarquía de Antipas, y yera muy próxim á Cafarnaún, ziu dat que fue con probabili dat O zentro prenzipal d´a activi dat de Chesús .
ye importante destacar que As ziudats eran focos de influenzia d´a cultura helenística. En ellas residían As élites, en tanto que en o meio rural habitaba un campesinado empobrezido, d´o que prozedía con toda probabili dat Chesús . As ziudats eran Per un regular favorabl ye a Roma, como se demostró con oquasi ón d´a primera guerra judeo-romana.
En as fuenscristianas no se fa referenzia que Chesús visitasegarra de As ziudats de Galilea ni de su entorno. Con tot y con ixo, datá proximi dat de Tiberíad ye a os prenzipals menzionaus en os evanchelio s, ye difízil pensar que Chesús se sustrajo por completo á influenzia helenística.
O meio campesino, d´o que prozedía Chesús , veieba con hostilidat As ziudas. Os campesinos de Galilea soportaban importanscargas impositivas, tanto d´o poder politico (la monarquía de Antipas), como d´o relichioso (O Templo de Jerusalén), y su situazión económica debió de estar bastante difízil.
Galilea fue a rechión judía más conflictiva durant O sieglo I, y os prenzipal ye movimientos revoluzionarios antirromanos, dende a muerte de Herod ye O Grande en 4 a. C. dica a destruczión de Cherusalén en o anyo 70, se inizioron en Istarechión . a luita contra O Imperio romano fue, seguntes O historiador Geza Vermes, «una activi dat galilea general en o primer sieglo d. C.».
==== O chudaísmo en os tiempos de Chesús ====
En tiempos de Chesús , al igual que en a autualidad, O judaísmo yera una religión monoteísta, basata en a creienzia de un único Dios. Os chudíos creieban que Dios heba elegiu a su pueblo, Israel, y heba estableziu con ell una alianz á través de Abraham y Moisés, prenzipalmente. Os actos fundamental ye de dicha alianza eran, pa os chudíos, a vocazión de Abraham, O éxodo, y a promulgazión d´a lei en o Sinaí.La fidelidat d´os chudíos a Istaalianza se manifestaba, amás de en su adorazión a su único Dios, en a rigurosi dat con que seguían os mandamientos y prezeptos d´a Torá, o a llamata Lei mosaica; Istaregulaba totz os aspeuto s d´a vida d´os chudíos, como a obligazión de zircunzidar a os fillos varones, a prohibizión de trabajar en sábado, y atr as ziertas reglas alimentarias (por ejemplo, a de no comer carne de zerdo) y de purificazión.
Maqueta d´o Segundo templo de Jerusalén, de época contemporáne á Chesús de Nazaret.
En o sieglo I, O zentro d´o culto a Dios yera O Templo de Jerusalén. yera menister acudir a iste tres vec ye al anyo (durante As clamatas fiestas de peregrinazión), pa rei alizar diversos sacrifizios y entregar ofrendas. O culto d´o Templo yera administrado por os sazerdot ye y levitas, cuyo número yera muy elevado, quien ye desempenyaban os llamaus ofizios sagrau s durante As fiestas, tal ye como custodiar y limpiar O Templo, preparar os animal ye y a lenya pa os sacrifizios, y cantar salmos durante As zelebrazions públicas.Os sazerdot ye y levitas se mantenían con os tributos d´os campesinos, obligatorios pa totz os chudíos.
Pero O Templo no yera O único lugar en que se rendía culto a Dios: en época de Chesús existía tamién a costumbre de reunirse cata sábado en As sinagogas. Mientras que O culto en o Templo yera dominado por os sazerdotes, a costumbre de reunirse en As sinagogas fue promoviendo a religiosi dat d´os laicos.Además, en As sinagogas no se llevaban a cabo sacrifizios a diferenzia d´o Templo, sino que tan solo se leían y comentaban os textos sagrau s.
En a época de Chesús , existían sectas divergensdentro d´o judaísmo. O autor que más informazión proporziona sobre iste tema ye Flavio Josefo. Este distingue entre tres sectas prenzipales: a saduzea, a esenia y a farisea. Istaúltima yera bastante respetata por O pueblo y yera constituida prenzipalmente por laicos.
Os fariseos creieban en a inmortali dat d´o alma y eran conozidos por O rigor con que interpretaban a lei, consideran á tradizión como fuende esta. Quanto a os saduzeos, gran número de ellsformaba parte d´a casta sazerdotal, pero en oposizión a os fariseos, rechazaban a idea de que a tradizión yera fuende lei y negaban tamién a inmortali dat d´o alma. Por último, O grupo d´os esenios ye considerado por a inmensa mayoría d´os investigadors como O autor d´os denominaus manuscritos d´o Mar Muerto. Constituían una espezie de monacato, d´os quals os seguidors eran estrictos cumplidors d´a lei, anque diferían d´os atros grupos relichiosos en su interpretazión de esta.
Atr o aspeuto de suma importanzia en o chudaísmo d´o sieglo I ye su conzepzión apocalíptica: a creienzia en una intervenzión futura de Dios, que restauraría O poder de Israel y tras a que reinarían a paz y armonía universales. Istaideia adquirió gran fuerza en a época en que O pueblo chudío fue sometiu por a ocupazión romana (anque está ya presente en varios d´os libros proféticos d´a ''Tanaj'', espezialmente en o ''Libro de Isaías)'', y se relaziona estrechamen con a creienzia en a llegata de un Mesías. Amás, ye muy menziocosa en a llamata literatura intertestamentaria: libros apócrifos per lo cheneral atribuyius a patriarcas u atr as figuras destacatas d´a Biblia hebrea.
== Se veiga tamién ==
|