Diferencia entre revisiones de «Psicolochía»

A Psicolochía como demba d'estudios se'n ye movita tanto por camins scientificos como no scientificos. A Psicolochía replecata como sciencia alazetal u experimental s'enmarca en a tradición [[positivismo|positivista]], emplegando o [[metodo scientifico]] de concarar [[hipotesi]]s con variables quantificables en contextos experimentals e clamando antimés a atras arias d'estudio scientifico ta exemplificar millor os suyos conceptos. Pero no todas as rechiras en Psicolochía siguen o metodo scientifico clasico. Dende una perspectiva mes ampla, e replecando a Psicolochía como una parti d'as [[Sciencias socials|Sciencias humanas u Socials]], a ormino s'emplegan [[metodolochías qualitativas de rechira]], que enriquexen a descripción e interpretación d'enantos que, por medio d'a prebatina clasica, resultan mes difícils d'abastar, sobre tot en arias clinicas. En l'atra estrimera, bells psicologos (a [[psicolochía humanista]] per exemploeixemplo) arriban mes luent refusando de raso l'emplego d'amanamientos scientificos.

Etimolochicament, a parola "psicolochía" deriva d'o latín ''psychologia'', termín ell mesmo formato a partir d'o [[griego antigo]] ψυχή ("a bufada, l'esprito, l'alma") e λόγος ("a sciencia, l'estudio, a rechira")<ref name="Reuchlin">Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.</ref> per o saputo humanista croata [[Marko Marulić]] (1450-1524) e que sembla apareixer per primera vegata en o titol ''Psichiologia de ratione animae humanae'' (a zagueras d'o [[sieglo XV]] y en primeras d'o [[sieglo XVI]]), que a traza d'ell se ye tresbatita,<ref>Paul Mengal, « La constitution de la psychologie comme domaine du savoir aux XVIe et XVIIe siècle », ''Revue d'Histoire des Sciences Humaines'', vol. 1, nº 2 « Aux origines de la psychologie européenne (16e-19e siècles) »,‎ 2000, pp. 5-27 (ISBN 2859396179, DOI 10.3917/rhsh.002.0005).</ref><ref>[http://psychclassics.yorku.ca/Krstic/marulic.htm Classics in the History of Psychology – Marko Marulic – The Author of the Term "Psychology"].</ref> tot y que a primera aparición atestata se troba en o churista e filosofo alemán [[Johann Thomas Freig]] (latinizato Freigius, 1543-1583). Con tot y con ixo, a parola ye verdaderament popularizato per a [[Reforma protestant]] en [[Alemanya]], a traviés d'os escritos de [[Felipe Melanctón]], qui reprén o termin en os suyos estudios biblicos e os suyos comentarios d'a filosofía aristotelica. O termin se retroba asinas mesmo en discursos [[esoterismo|esotericos]], como ''Psichologie ou traicté de l'apparition des esprits'' de [[Noël Taillepied]] (1588).<ref>[http://www.cnrtl.fr/etymologie/psychologie «psychologie»], ''étymologie'', sur ''centre national de ressources textuelles et lexicale''.</ref>

L'obchecto d'estudio d'a psicolochía ye un debat no zarrato dende fa sieglos. En efecto, seguntes os autors, a psicolochía se ye trobata centrata en obchectos muito diferents, sinse que siga posible huei decidir quál ye a teoría unitaria que estarba amplament acceptata.<ref name="Reuchlin">Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.</ref> Asinas, d'os amanamientos enta ista qüestión estrimerament complexa se'n fan partache tradicionalment entre qui consideran que l'obchecto d'a psicolochía ye o comportamiento e a suya chenesi, os enantos d'o pensamiento, as emocions e o caracter u mesmo a personalidat e as relacions humanas, etc...<ref name="Reuchlin">Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.</ref>

As diferents brancas de la psicolochía se distinguen siga per o metodo emplegato (clinica u experimental), siga per l'actividat humana considerata (treballo, memoria, percepción, aprendizache, atención, comportamiento en grupo, etc...), siga per un gran demba d'investigación (psicolochía cognitiva, psicopatolochía, psicolochía social, psicolochía d'o nino u d'o desembolique, psicofisiolochía, psicolochía animal).<ref name="Reuchlin">Reuchlin, Maurice (1985) Psychologie PUF.</ref>

O desembolique d'a psicolochía ye estato influyito per bellas corrients de pensamiento u "escuelas". En l'orden cronolochico de lur aparición, os principals amanamientos d'a psicolochía son l'amanamiento fisiolochico surtito d'a medicina e biolochía ([[Gustav Fechner]], qui preba de replecar os vinclos entre sensación y estimulo; [[Wilhelm Wundt]], qui funda o primer laboratorio de psicolochía experimental d'o mundo, en Alemanya en o sieglo XIX); l'amanamiento psicodinamico (surtito d'o psicoanalís con [[Sigmund Freud]] en as anyadas 1890), o [[conductismo]] u behaviorismo (de [[John Watson]], [[Ivan Pavlov]] e [[Burrhus Frederic Skinner]] dende 1912); l'humanismo (con [[Carl Rogers]] e [[Abraham Maslow]] en as anyadas 1950) e la psicolochía cognitiva (con [[Donald Broadbent]], [[Ulric Neisser]], en as anyadas 1950).<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>

L'amanamiento psicodinamico d'a psicolochía ye inspirato per o [[psicoanalís]], disciplina que se ye desembolicata per Sigmund Freud en Viena en as anyadas de 1900.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> O suyo amanamiento se basa en o metodo de tractamiento d'os trestuques psiquicos que ell clamó psicoanalís. Iste metodo d'estudio d'o funcionamiento psiquico lo menó a desembolicar teorías sobre o desembolique normal d'o nino e o desembolique d'a personalidat que han influyito fuertement a psicolochía, en particular en a demba d'a psicopatolochía.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> A-saber-los psicoanalistas han influyito per lurs descubrimientos as teorías d'a psicolochía d'o nino. As observacions clinicas de [[Melanie Klein]] e [[Donald Winnicott]] han menato enta una millor comprensión de l'[[teoría de l'afecto|afecto]]. As observacions d'[[Erik Erikson]] han menato enta una millor comprensión d'a influencia social e cultural sobre o desembolique d'a personalidat e la rechira d'a identidat personal, asinas como enta la mesa en evidencia d'os [[estadios d'o desembolique psicosocial]]. Os metodos psicoanaliticos u psicodinamicos se basan en a observación clinica.

L'amanamiento conductista u behaviorista fue desembolicata per [[John Broadus Watson]] en 1912 en os Estatos Unitos, alazetando-se en as rechiras animals d'o fisiologo [[Ivan Pavlov]], considerato como lo descubridor d'o [[condicionamiento clasico]].<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> En as anyadas de 1930, [[Burrhus Frederic Skinner]] desembolicó a teoría d'o [[condicionamiento operant|condicionamiento instrumental u operant]] que o suyo postulato ye que un refuerzo augmenta la freqüencia d'aparición d'una conducta. [[Albert Bandura]] enampló a teoría behaviorista parando cuenta d'a dimensión social de l'aprendizache (os modelos e imitacions) e la libertat d'o subchecto (tría d'os suyos modelos), en a suya teoría de l'aprendizache social de que surte a [[teoría social cognitiva]] en 1989.

L'amanamiento conductista mete os alazetz d'una psicolochía que en quier desembolicar de modelos scientificos e ha os suyos orichens en a rechira animal. L'obchecto d'estudio d'o conductismo ye l'[[aprendizache]] en condicions controlatas e os suyos metodos se basan en experiencias menatas en un [[laboratorio de rechira]].<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>

A corrient humanista en psicolochía escomencipió a surtir en os Estatos Unitos en as anyadas de 1950. Os suyos orichens vienen d'a filosofía.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> A corrient fue fundata en as anyadas de 1960 per [[Carl Rogers]] en reacción a las corrients psicoanaliticas e conductistas. A corrient humanista considera a la presona como fundamentalment bueno, libre e capable d'orientar a suyas trigas ta [[autorrealización|realizar-se plenament]] si ye autentica e congruent con ella mesma. [[Abraham Maslow|Abraham H. Maslow]] ye unatro líder humanista e ye conoixito per haber elaborata en as anyadas de 1970 a teoría d'a [[piramide de necesidatz de Maslow|hierarquía de necesidatz]], que describe as condicions necesarias e previas ta l'autorrealización.

Como amanamiento psicodinamico, o suyo principal obchecto ye a terapia que o suyo obchectivo ye menar a los individuos a realizar lur pleno potencial.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> Os metodos d'a psicolochía humanista son clinicos e no directivos.

A corrient cognitivista se ye desembolicata a partir d'as anyadas de 1950 en os Estatos Unitos e Reino Unito.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> A corrient cognitivista privilechia la observación scientifica d'a conducta. Ye distinto d'o conductismo en que preba d'establir-ne de modelos sobre os enantos mentals como lo ficacio, a percepción, o razonamiento, a resolución de problemas u mesmo a memoria.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>

O prochecto cognitivista ye estato de prebar de caracterizar a organización d'os enantos internos embrecatos en o comportamiento. Istas evolucions teoricas van ensemble con os desemboliques experimentals que forman os alazetz metodolochicos d'a experimentación en psicolochía cognitiva. Entre ellas, a renovación de l'amanamiento dito de la cronometría mental proposata fa un sieglo como muito luego per o fisiologo neerlandés [[Franciscus Cornelis Donders]], seguntes que a mesura d'o tiempo de reacción furne un index d'o tiempo de tractamiento d'un estimulo dato.<ref> Josef Brozek, « Contributions to the History of Psychology: Xii. Wayward History: F. C. Donders (1818–1889) and the Timing of Mental Operations », Psychological Reports, vol. 26, no 2,‎ 1 d'abril de 1970, p. 563–569 (ISSN 0033-2941, DOI 10.2466/pr0.1970.26.2.563.</ref> A metafora que prevaleix en psicolochía cognitiva ye a d'o [[teoría computacional d'a mente|cerebro-ordinador]], en una epoca aon os progresos en [[informatica]] son plenos de promesas per a [[intelichencia artificial]]. Seguntes iste paradigma cognitivista, a información estarba l'obchecto d'un tractamiento seqüencial u paralelo circulando entre os diferents enantos que constituyen o [[mente|esprito]] humán seguntes a estructura esquematica: dentradas (percepción) → tractamiento cognitivo → surtidas (comportamientos).<ref>Pierre Steiner, « Introduction cognitivisme et sciences cognitives », Labyrinthe, no 20,‎ 20 avril 2005, p. 13–39 (ISSN 1950-6031, DOI 10.4000/labyrinthe.754).</ref> Atros amanamientos conceptuals se son desembolicatos, per exemploeixemplo, basatos en os modelos de rete neuronals aon a información se distribuye en o sino d'un rete constituito per un gran numero d'unitatz (cf. [[connexionismo]]).<ref>Rumelhart, D.E., J.L. McClelland and the PDP Research Group (1986). ''Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 1'': Foundations, Cambridge, MA: MIT Press.</ref><ref>McClelland, J.L., D.E. Rumelhart and the PDP Research Group (1986). ''Parallel Distributed Processing: Explorations in the Microstructure of Cognition. Volume 2: Psychological and Biological Models'', Cambridge, MA: MIT Press.</ref>

As rechiras e metodos de psicolochía cognitiva, en primeras limitatos a experimentos de laboratorios, se son emplegatos de corriu per atras disciplinas: a psicolochía d'o desembolique, d'o funcionamiento social e d'o tractamiento d'os trastuques mentals.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref> En a demba d'o desembolique d'a cognición, [[Jean Piaget]] proposó una teoría [[constructivismo (psicolochía)|constructivista]] d'o desembolique d'a intelichencia e [[Lev Vygotski|Lev Semionovitch Vygotski]] proposó una teoría sociocultural d'o desembolique cognitivo.

Os metodos de rechira mes a ormino feitos servir per os psicologos son os metodos experimentals. Os metodos experimentals consisten en situar una qüestión adintro d'una [[teoría]] que furne un modelo explicativo d'o fenomén (per exemploeixemplo, un comportamiento dato). Se formulan hipotesis experimentals, que son prediccions de comportamientos alazetatos en a teoría. Un experimento se realiza e os datos s'analisan. A-saber-las rechiras tienen puesto adintro d'os laboratorios, a ormino situatos en as universidatz, pero atros metodos d'investigación son igualment freqüents.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>

L'avantalla d'o metodo experimental en un laboratorio de psicolochía ye explorar os vinclos de causa y efecto. Aislando as variables independients e mesurando una u dos variables dependients, una relación estatistica se bi estable (u invalida). Si un efecto ''y'' (variable dependient) sigue a una condición ''x'' (variable independient), allora ye probable que la causa ''x'' haiga provocato l'efecto ''y''. Iste razonamiento no ye pas infalible et puet menar enta conclusions erronias si atras variables se desconoixen u ignoran. Una avantalla d'o metodo experimental manimenos ye a suya replicabilidat. Si a experiencia ye bien controlata, atros rechiradors qui realizan o mesmo experimento troban os mesmos resultatos e pueden fer progresar a teoría practicando un cambio controlato de variables durando una replicación.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>

O experimento sobre o terrén ye un experimento aon as suyas variables son controlatas per un experimentador, pero que prene puesto en un meyo natural ta replecar os efectos. L'avantalla d'os experimentos sobre o terrén ye replegar-ne manimenos de comportamientos mes amanatos a las reaccions naturals d'os participants. A suya [[validez externa]] ye doncas mes fuerte que un experimento de laboratorio. Sindembargo, a suya validez interna s'arriesga a estar mes feble: o experimento ye pior controlato que o experimento en laboratorio e os comportamientos alufratos no pueden repetir-se numerosas vegatas per cada participant, como ye o caso en laboratorio.<ref name="Eysenck">Michael W. Eysenck, ''Psychology, a student handbook'', Hove, UK, Psychology Press, 2000, 979 p. (ISBN 0-86377-474-1) pp. 3-4.</ref>