Diferencia entre revisiones de «Vin»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
AraBot (descutir | contrebucions)
m clean up, replaced: cheners → cheneros (2)
Linia 24:
{{Articlo principal|Vitis vinifera}}
[[Imachen:Grapevine 964 (PSF).png|thumb|250px|Vitis vinifera.]]
A uga ye o elemento esencial ta la elaboración final d'o vin. A uga que produce o vin perteneixe a la [[Familia (biolochía)|familia]] biolochica conoixita como ''[[vitaceae]]'', que ye una clasificación de plantas con tendencia a enfilar-se por as superficies fixas. Ista familia poseye once [[Chenero (biolochía)|chenerscheneros]] diferents, pero nomás a ''vitis'' ye intresant como fruita vitivinicola. Adintro d'o chenero ''vitis'' existen 60 [[Especie (biolochía)|especies]], pero nomás a ''vinifera'' ye a que proporciona vin (palabra d'orichen [[Luengas indoeuropeas|indoeuropeu]]).<ref name="McGovern">{{en}} Patrick E. McGovern: "Ancient Wine: The Search for the Origins of Viniculture". Princeton University Press, ISBN 0-691-07080-6</ref> Entre as atras sesanta especies de ''vitis'', como por eixemplo: a nordamericana ''[[Vitis labrusca|v.labrusca]]'', a ''[[Vitis riparia|v. riparia]]'', a ''[[Vitis aestivalis|v. aestivalis]]'', a ''[[vitis rotundifolia|v. rotundifolia]]'', ecetra. De totas ellas, nomás a ''Vitis vinifera'' ye la que proporciona vin con un sabor aceptato por a mayor parti d'as culturas d'a tierra.<ref name="Bird">{{en}} David Bird: "Understanding Wine Technology: The Science of Wine Explained". The Wine Appreciation Guild ISBN 1-891267-91-4</ref>
 
Manimenos, a lo largo d'a historia d'o cautivo d'a especie ''vitis vinifera'' l'hombre ha creyato una gran infinidat de diversas variedatz con l'obchectivo d'obtener diferents aromas, gustos, ecetra. D'ista traza se tienen os vins elaboratos con ugas de diferents variedatz adintro d'a especie ''vitis vinifera'', como pueden estar por eixemplo: lo [[verdello (uga)|verdello]], o [[cabernet sauvignon]], o [[carménère]], o [[merlot]], o [[chardonnay]], a [[gewürtztraminer]], ecetra. Totas ellas aportan un caracter especial a los vins.
Linia 65:
** [[Vin blanco]]. Se puet elaborar con uga blanca u negra, en iste segundo caso deseparando lo mosto d'o barfuello a escape, ta que no li de color. Por un regular a fermentación se realiza con mosto colato (deseparato de [[barfuello]]s, [[pepita]]s, ecetra.), y encara que no ye freqüent aviellir-lo, bi ha vins blancos con crianza.
** [[Vin rosato]]. Son vins elaboratos con uga negra en que se premite bella [[maceración]] d'a uga antis de prensar o mosto, d'ista traza o mosto prene una mica de color. Dimpués se fermenta o mosto colato.
 
* [[Chacolí]] ye o vin obtenito d'a fermentación alcoholica d'o suco d'a uga, que por causas meteorolochicas no maduran normalment.
 
* [[Vin cheneroso]], seco u dulce ye lo que poseye mayor graduación alcoholica que o corrient, aviellito y elaborato con metodos particulars. Amás se gosa aviellir por o sistema de [[solera (vin)|solera]] en que as cullitas de diferents anyatas se ban mezclando gradualment.
 
* [[Esbrumoso|Vin esbrumoso]] u d'agulla, ye o que contiene [[dioxido de carbonio|anhidrido carbonico]] orichinato por una segunda fermentación alcoholica en un embase zarrato.
 
* [[Vin gasificato]] ye a lo que se li ha anyadito anhidrido carbonico dimpués d'aber rematato a suya elaboración.
 
* [[Vin quinato]] u medicinal son los que han recibito l'adición de quina u una atra substancia medicinal autorizata por a lechislación.
 
* [[Vermut]] u ''[[Vermut|Vermouth]]'' ye a bebita en a elaboración d'a quala dentra a fer parti o vin, con adición de zucre u mosto d'uga concentrato y extractos u aromas obtenitos de plantas aromaticas.
 
* [[Vin de misa]] ye o vin emplegato en ista ceremonia relichiosa, y tamién se diz d'o vin cheneroso.
 
Línea 106 ⟶ 99:
{{articlo principal|fermentación alcoholica}}
[[Imachen:Red wine cap.jpg|thumb|250px|Fermentación d'o vin]]
A fermentación se fa por efecto d'as [[levadura]]s. Bi ha muitas especies de levaduras, las d'o vin perteneixen a diversos chenerscheneros y especies, prencipalment ''[[Saccharomyces ellipsoideus]]'', ''[[Kloeckera apiculata]]'' y ''[[Hanseniaspora uvarum]]''.
Totas ellas transforman o [[zucre]] d'o mosto en [[alcohol]] y [[CO2|CO<sub>2]]. Quan o mosto ye fermentando se diz tradicionalment en aragonés que ''bulle'', y lo podemos leyer asinas en as "''[[Cronicas de los Chueces de Teruel]]''":
{{cita|Esti año al trasmudar de los vinos Francisco Torremocha y Quiteria su mujer baxaron a la bodega quando '''bullían''' y se afogaron amos, que ninguno los pudo ayudar.}}
Línea 118 ⟶ 111:
A verdat ye que una vegata que ye rematata la [[fermentación alcoholica]] se puet producir una segunda transformación dita [[fermentación malolactica]], produeita por bacterias que transforman l'acido malico en acido lactico (rebaixando lo pH), de traza que aumentan os [[polifenol]]s y o [[glicerol]]. Manimenos cal decir que o vin pierde [[aceto (gusto)|acetor]], y gana en suavidat y aroma.
 
Adicionalment se puet aviellir o vin, mientres bel tiempo en barricas de fusta, a ormino de caxico y de 225 litros. O intercambeyo d'aromas entre o vin y a fusta li dan a iste unas caracteristicas mas complexas. Os periodos de crianza en barrica pueden tardar dende os tres meses a bel par d'anyos, y rarament mas tiempo, a lo menos en o caso d'os vins negros.
 
A crianza por solera, tipica d'os vins de [[Xerez de la Frontera|Xerez]], de [[Montilla]] y de [[Moriles]], ye diferent. En ella se meten una serie de barricas por pisos. Cada anyo se trescola una parti d'o vin de cada solera a la inferior, a la vegata que que s'extraye una atra parti ta o consumo y que se replena la diferencia con vin nuevo. D'ista traza en cada piso d'a solera o vin será "más viello" encara que no cal parlar d'edat d'o bin. De feito, una d'as ventallas d'iste metodo ye a homocheneidat que se consigue. Una atra caracteristica d'iste tipo de [[vignificación]] ye que en ella se promueve a formación d'a ''flor'', que en atros vins darba lugar a vins rancios u picatos pero que en istos vins fa parti d'a suya presonalitat.
Línea 143 ⟶ 136:
[[Aragón]] ye dende antigo tierra de vins como contrimuestran os [[vinyero|vinyer]]s distribuitos por tota la cheografía d'o país y mas que mas en os [[semontano]]s, o [[Campo de Carinyena]], as val d'o [[río Xalón]] y o [[río Xiloca]] y o [[Baixo Aragón]]. Bi ha zonas que antigament estioron vinateras ([[Baixo Martín]], [[Sobrarbe]]) y que dixoron d'estar-ne por diferents razons. En o caso d'o Baixo Martín a causa prencipal estió a plaga de ''Filoxera''. En a [[Edat Meya]] os [[sefardís|chodigos]] aragoneses teneban [[vinyero|vinyers]] en propiedat y feban o suyo propio vin o vin ''[[vin chudiego|chudiego]]'' u ''chudienco'', que heba de cumplir bells preceptos entre os quals que en a suya elaboración no participase dengún [[chentil]].
 
Actualment en Aragón bi ha quatre Denominacions d'Orichen (D.O.):
 
* ''Denominación d'Orichen Calatayú'': mas de 5.600 etarias de vinyers que se troban situatos en 46 municipios entre as vals de Xalón y de Xiloca. Tien Denominación d'Orichen dende l'anyo [[1989]] con seu en a [[ciudatz d'Aragón|ciudat]] de [[Calatayú]]. As variedatz d'uga que s'emplegan son [[garnacha tinta]], viura, tempranillo, mazuela, monastrell, [[garnacha blanca]], [[malvasía]], moscatel blanco, [[macabeu (uga)|macabeu]], Cabernet Sauvignon, syrah, merlot y chardonnay. A [[vendema]] ye mas tardana que en a resta d'Aragón por lo que s'obtiene un vin con mas equilibrio entre [[aceto (gusto)|acetor]] y alcohol.