Diferencia entre revisiones de «A Buerda»

Contenido eliminado Contenido añadido
minusclas seguntes ortografia EFA
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Municipio Aragón
|nombre = A Buerda
|imachen = [[Imachen:Labuerda.JPG|249px]]<br>VistaEnvista d'a Buerda d'hibiernocon nieu.
|escudo = Escudo_de_Labuerda.svg
|bandera = Bandera de Labuerda.svg
Linia 9:
|altaria = 569
|distancia = 118
|población = 172162
|latitut = 42.46
|lonchitut = 0.14
Linia 19:
|}}
 
'''A Buerda''' (''Labuerda'' en [[idioma espanyolcastellano|castellano]], oficialment «''Labuerda-A Buerda''»<ref name="Ley">{{es}} [http://www.comarcas.es/index.php/mod.normativas/mem.detalle/idnormativa.38/relcategoria.201/chk.5e5fa2d0456f34deb8a6b0cf2e231d02.html «''Ley 5/2003 de creación de la Comarca de Sobrarbe''» en a pachina d'o programa de comarcalización d'o ''Gobierno de Aragón''], expublicada en o ''BOE'' de [[26 de frebero]] de [[2003]]. Consultau o [[6 de marzo]] de [[2010]].</ref>) yeen uncastellano municipio d'ay [[provinciaIdioma de Uescaaragonés|aragonés]],) enye o centro cheografico d'oun [[Sobrarbemunicipio]], cony cabeceraun en o lugar homonimo. A población ye de 172 habitants ([[2009lugar]])<ref name="INE2">{{es}} [http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaAvanzada&entidad_amb=no&codProv=22&codMuni=133&codEC=0&codES=0&codNUC=0&L=0 «Labuerda» en a pachina d'o ''Instituto Nacional de Estadística''], consultau oa [[6provincia de marzoUesca]] de [[2010]].</ref>, en una superficie de 18,05&nbsp;km² y unaa [[densidat de población|densidat]] de [[población humana|población]] de 9,53 hab/km². 151 habitants (2009)Comarcas d'o termino municipal perteneixen a o lugar d'a Buerda, cabecera d'o municipio.<ref name="INE3">{{es}} [http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaAvanzada&entidad_amb=no&codProv=22&codMuni=133&codEC=0&codES=1&codNUC=1&L=0 «Labuerda» en a subpachina «''Relación de unidades poblacionales''» d'o ''Instituto Nacional de Estadística''], consultau o [[6 de marzoAragón|comarca]] de [[2010Sobrarbe]].</ref> En a parla d'a localidat se diz [a'βwerda] <small>([[Alfabeto Fonetico Internacional|AFI]])</small>, y no pas [a'βwærda] («A Buarda») como se documenta o nombre en altras localidatz d'a comarca.<ref name="QUINTANANerin">{{es}} [[Artur Quintana i Font|QUINTANA i FONT,partito Arturchudicial]], ''El Aragonés nuclear de Nerín y Sercué (Valle de Vio)''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2007Boltanya]]. <small>ISBN 978-84-8094-060-3</small></ref>
 
A suya población ye de 162 habitants (2019)<ref name=INE1>{{es}} [https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaAvanzada&entidad_amb=no&codProv=22&codMuni=133&codEC=0&codES=0&codNUC=0&denominacion_op=like&denominacion_txt=&L=0 «Labuerda» en o nomenclátor d'unidatz poblacionals de l'INE], consultau o 12 de chunio de 2020.</ref> en una superficie de 18,05&nbsp;km² y una [[densidat de población|densidat]] de [[población humana|población]] de 8,76 hab/km². A mayoría d'a población se concentra en o lugar d'a Buerda, cabecera d'o municipio.
==Cheografía==
 
O termino municipal se troba tot entre a ribera d'o [[río Cinca]] y arredol d'a cuenca d'o barranco de Sant Visorio, que baixa dende a [[sierra de Sant Visorio|sierra d'ixe nombre]] y fa la boca en o río a poco trozo de lugar. A Buerda ye en a plana aluvial entre a carretera [[A-138]] y o río, y [[Sant Vicient d'a Buerda|Sant Vicient]] y [[Fontanal]] (os atros dos nuclios d'o municipio) son más t'alto en a cuenca d'o dito barranco.
O termino municipal d'a Buerda ye o segundo más chiquet por extensión de tot lo Sobrarbe, dimpués de [[Palo (a Fueva)|Palo]] (á o sud d'a [[valle d'a Fueva]]). Esnavesando por o lumo d'a [[Sierra de Sant Visorio]] o lemite más ta l'oeste, que fa nomás que con [[Boltanya]] pos no gosa tocar-se con [[Fanlo]] onque la baixant d'a dita sierra se'n vaiga t'allá t'a [[valle de Vio]]; por o ''tozal de Regaderas'' y o barranco de ''Troteras'' a buega con [[Boltanya]] y [[l'Aínsa-Sobrarbe]] respectivament; por l'este, a [[río Cinca|Cinca]] marca la muga con [[O Pueyo d'Araguás]] por toda a ribera dica ''Estanyuelos'', una artigueta engolfada de [[chopo]]s en a ribera por á'n que i parte un barranco de temperos que alcurza por astí dende o monte d'[[Escalona]], d'antes no s'arribe t'a ''subestación'' (''Subestación Eléctrica de Escalona'') que ya fa parte d'o temino d'Escalona (municipio de Puértolas/Valle de Puértolas). O ''barranco d'Os Moros'' ye, en o monte, a muga d'entre o municipio y a vecina [[valle de Puértolas]] lo más t'o norte.
 
O malnombre d'os de a Buerda en a redolada ye «[[Gurrión|gurrions]] de canalera», embotada que s'ha asegurau que dimana d'o caráuter ubierto y alegre d'os suyos naturals.<ref name=Gurrión1>{{es}}[http://www.elgurrion.com/ ''El Gurrión''], consultau o 12 de chunio de 2020.</ref> En Sobrarbe, «gurrión de canalera» ye una exprisión basada con o comportamiento nupcial d'os gurrions (''Passer domesticus''), que gosan fer [[niedo]] en as canaleras d'os [[tellau]]s a principios de primavera y entre que s'emparellan, os masclos no paran de cantar y d'encorrer a la fembra contino.
Composan o municipio tres lugars, A Buerda (á o canto d'o río Cinca), [[Sant Vicient d'a Buerda|Sant Vicient]] (3&nbsp;km t'alto t'a sierra de Sant Visorio) y a [[pardina]] de [[Fontanal (A Buerda)|Fontanal]], recuesta en o solano d'un garrot d'a sierra. O lugar de Sant Vicient tiene un conchunto eclesiastico d'a prumera metat d'o [[sieglo XIII]] catalogato de «[[Bien de Interés Cultural]]» y «monumento» por a ''[[Deputación General de Aragón]]''. Ante parte o lugar d'A Buerda, o más gran d'os tres, ye devidido tamién en tres vicos deseparaus por o [[barranco de Sant Vicient]] (u barranco (de) Sarrato), que ye baixau d'a sierra: O vico d'a Ilesia (on que se i troba o templo y a plaza), O vico de Sant Chuan (el trescruza a carretereta que puya ta Sant Vicient) y o vico Minguet.
{{cita|Cada primavera, o gurrión n'a canalera.|Popular}}
 
S'ha de fer notar o posible doble sentiu en a exprisión, pos o gurrión a la vez que puede personificar l'alegría y o treballo, tamién puede estar tabolero y fer-se pesau.
==Historia==
 
== Cheografía ==
En l'alcordanza popular bi hai a creyencia que o lugar d'a Buerda dimanó d'os pobladors de Sant Vicient, que hesen puesto estar-ie os primers de tener bell asentamiento en a ribera, en primeras con bellas [[borda]]s en os terrenos que cultraban, y dimpués con tiempo establindo-se-ie as casas y a ilesia. Talmente a par d'alavetz i podría haber habido bella ermita u templo chico en ixes campos. Ixo podría explicar os indicios que se tienen que a ilesia de Sant Sabastián (feta d'estilo [[arte romanico|romanico tardano]] de transición a o [[arte gotico|gotico]], que ixo en l'[[Alto Aragón]] yera o que se feba en o [[sieglo XVI|s. XVI]]) s'hese puesto fer aon que antes i heba estau una altra más antigua. Fendo refrencia d'ixa radiz como puesto agricola, o nombre d'o lugar prene sentido, porque '''''[[buerda]]''''' ye una parabra que por mutos puestos d'o [[Sobrarbe]] encara se gosa decir como equivalent u variant fonetica de [[borda]], anque en exploración cutiana por o lugar preciso, denguno no la i conoixe ya, u lo menos, no la reconoixen como propia d'a Buerda. Ixo ye bien curioso, pos fa pensar que s'haiga puesto cacegar en favor d'un termino unico, que ye as «bordas» como se las i conoixe agora.
 
O termino municipal de a Buerda ye o segundo más chicote de tot Sobrarbe, por extensión, solo por dezaga de [[Palo (a Fueva)|Palo]] en [[a Fueva]]. Limita a l'este con o [[río Cinca]], por o norte con [[Puertolas]], por o sur con [[l'Aínsa-Sobrarbe]] y por l'ueste con o troz de [[Boltanya]] que dentra ta [[Val de Vio|valle' Vio]] ([[Moriello de Sant Pietro|Murillo de Sant Pietro]]).
En o recordo popular quitau por boca d'os viellos, en A Buerda se consideran as casas más antigas ''Casa Carrera'', ''Casa Lanau'', ''Casa Chuan Lascorz'' y ''Casa Escartín'', anque denguno u quasi denguno s'agosa a decir de quan ye que se remonta o primer establimento en A Buerda. Ixo s'ha puesto documentar, y no falta guaire a razón a ixas estimacions que altramente muestran como ye de fiadera la memoria popular: ''Casa Carrera'' ye amás antiga que s'haiga puesto documentar, d'a segunda metat d'o [[sieglo XVI]], seguida a l'arrer por ''Casa Chuan Lascorz'' con referencias d'os anyos [[1590]] y [[1610]], que se conoixe por as [[capitulación matrimonial|capitulacions nuncials]] d'una filla d'ixa casa casada dos vegadas en [[Os Molins|Os Molinos]], en A Fueva, con aprebación y firma de l'amo de ''Chuan Lascorz'' en ixos anyos ditos, tal como yera o costumbre en os matrimonios achustaus d'entre casas que perteneixeban a la baixa nobleza (infanzons).<ref>{{es}} [http://genealogiahistorias.blogspot.com/2005/06/conociendo-nuestros-antepasados-luca.html ''Genealogía y Historias, Conociendo a nuestros antepasados: Lucía Lascorz'']; Consultada o [[29 d'aviento]] de [[2008]].</ref>
 
As [[buega]]s d'o municipio son en o tozal de Guardia en norte con o termino d'[[Escalona]] (Puertolas), o tozal d'o Pozo y o tozal d'as Cruces en l'alto d'a [[sierra de Sant Visorio]] con o de Boltanya, y o tozal de Regaderas y o barranco de río-Forcaz con l'Aínsa.
Una altra información de cómo yera a vida d'o lugar en aquells tiempos se la ampramos a un cartografo portugués: En as viespras de [[Nadal]] de l'anyo 1610, o portugués [[Chuan Baptista Labanya]], cartografo que treballaba en a elaboración d'a primer «tabla» (mapa) d'[[reino d'Aragón|Aragón]] feita con metodos scientificos y matematicos, a instancias d'as Cortz d'o Reino, permaneixió en a villa de [[l'Aínsa]] por dos días en fendo un chiquet alto en o suyo viache a traviés d'o Reino ta documentar-se y anotar as medicions que feba d'o que alavetz yera o Condau de Sobrarbe. En o suyo diario i trobamos:
{{Cita|''La villa (de [[l'Aínsa|Aynsa]]) tiene 4 aldeas de su jurisdicción: [[Sant Vicient d'a Buerda|Sant Vicente]] y «'''Blabuerda'''», que juntarán 60 vecinos y que pretenden segregarse de este señorío de Aynsa; Y también tiene [[Guaso|Guasso]] con 30 vecinos y [[A Torriciella|La Torricilla]] con 10 vecinos, que dista 1 legua de Aynsa.<ref name="Labaña">{{es}} LABAÑA, Juan Bautista; ''Itinerario del Reino de Aragón'', <small>''Por donde anduvo los últimos meses del año 1610 y los primeros de 1611''</small>; Prames. Zaragoza, 2006. <small> ISBN 84-8321-201-3</small></ref>|[[Chuan Baptista Labanya]]; 21 d'aviento de [[1610]].}}
 
O termino concabe en esencia a [[cuenca hidrografica]] d'o barranco de Sant Visorio, que tamién en dicen de ''San Vicente'' u de ''a Sierra'', dende o cabecero en a [[sierra de Sant Visorio]] dica la boca en a Cinca. As casas más baixas d'o lugar de a Buerda, y en especial o barrio ''Mingué'', sufren de cabo a quan as creixidas d'o barranco dada la forma d'embudo d'o termino municipal y porque o cauce s'encaixona entre a Plana y as laderas de Cosinyor uns metros antes d'arribar ta lugar. O municipio ha feito a-saber-las inversions en acondicionar o cauce d'este barranco a lo largo d'os anyos.
Isto mos fa d'ir que A Buerda anque ya existiba y yera la más gran d'as aldeyas que dependeban de l'Aínsa (en o mesmo diario, Labanya i anotó que A Buerda teneba 50 habitants) ya se feban pensamientos os suyos vecinos ta deseparar-se-ne.
 
O municipio ye formau de tres nuclios: A Buerda ye a capital municipal, seu de l'achuntamiento, a [[ilesia parroquial]] y bella infraestructura como a pista polideportiva, a piscina municipal y o parque. ''San Vicente''-[[Sant Vicient d'a Buerda]]- ye a 3 km por pista asfaltada y tiene una quincena d'habitants, y [[Fontanal]] que ye un [[mas]] en o monte d'o municipio.
En o [[sieglo XIX]] A Buerda tenió a suya epoca de más gran extensión demografica, dica pasar d'os 650 habitants, y estando por ixo o lugar más importante d'a [[valle d'a Cinca]] (con quasi 200 habitants más que [[l'Aínsa]]). Isto aúnas lo recordan mutas d'as presonas de más edat d'o municipio, que lo conoixoron en a primera metat d'o s. XX quan encara teneba botigas d'''ultramarinos'', fondas, ferrers, carnicero y dica dos barberías. A riqueza d'o municipio se basaba en o comercio que teneba y tamién en a suya posición estratechica en a valle, abastindo-se totz os lugars d'alto d'[[As Valles]] de [[vin]], [[aceite|olio]] y d'altros produtos d'a [[tierra plana]] en os comercios d'o lugar, pos ye dende A Buerda d'on saliban as [[expuerta]]s de [[masto]]s (d'enantes) y [[cambrión|cambrions]] ya en o sieglo XX que's iban a comprar t'o [[Semontano de Balbastro|Semontano]]. Por ixe comerzio ye famosa la relación que teneba A Buerda con o municipio semontanés de [[Salas Altas]]. A despoblación endemica d'o [[sieglo XX]] l'ha deixau con una población que tansament conoix lo más baixo d'a que nunca no hese puesto tener.
 
O lugar d'a Buerda ye dividiu en tres barrios: o barrio d'''a Ilesia'' (bella vez tamién en dicen ''a Plaza''), o barrio ''San Juan'' y o barrio ''Mingué''. O primero y os dos zagueros son separaus por o barranco. O segundo y o tercero entre si lo i son por a carretera.
 
=== Un poquet de toponimia ===
[[Imachen:13.Labuerda. Fuente de la Plaza.JPG|thumb|right|200px|A fuent d'a Plaza, de 1888. Dezaga casa Sesé y casa Carrera, y de fondo a torre d'a ilesia.]]
En o termino municipal d'a Buerda esiste una toponimia aragonesa abundante. Por alto d'o barrio d'a ilesia s'alza un monte que ye plano por alto y ye aon se troba buena cosa d'os campos de [[secano]] d'o lugar. Recibe o nombre de ''a Plana'', dividida en ''Plana Abajo'', ''Plana Enmedio'' y ''Plana Ermita''. Cruz-Calvario, [[Tozal]]s: Os ''Castillons'', o ''sarrato Cocullón'', o tozal de ''Regaderas'', o tozal ''Corona'' y más t'allá, pasando de río Forcaz, o sarrato a ''Coda Sartén'' que pertenece a l'Aínsa, y os campos de ''Troteras'' que parten entre l'Aínsa y Boltanya.
 
En a cuentra d'o barranco, por alto d'o barrio San Juan, ye o tozal de ''Guardia'' u ''A Guardia''. An rematan as zagueras casas de barrio San Juan pasa o barranco ''a Vinyeta'', y dimpués os campos d'ixe nombre tamién. Luego vendrá ''Vinyacequia'' y dimpués ''Cosinyor'' y os suyos campos y [[terrero]]s.
 
Barranco Sant Visorio, barranco Fontanal, barranco ''a Vinyeta'', barranco ''Royo'', barranco río Forcaz, barranco ''a Rabosa'', barranco ''Melonera'', barranco ''os Castillons'', barranco Fondo, tamién o barranco ''Os Guatz'', toponimo curioso que ye una forma arcaica de o plural de [[uerto]] (''o guarto'' > ''os guartz'' > ''Os guatz'').
 
Bel uerto y campos de regano: ''A Ribera'', ''A Espuenda'', ''Estanyuelos'', ''os Quairons'', uerta ''o Río'', uerta ''o Molino'', o ''Reguero'', o ''Filador'', o ''Flaire'', etc.
 
As fuents: a ''Fuente-Penya'', a ''Fuent Melonera'', a ''Fuent d'a Tosca'', a ''Rabosa'', etc. y a fuent d'a Plaza son eixemplos.
 
== Historia ==
 
Son pocas as referencias que i hai sobre a Buerda antes d'o [[sieglo XVI]], y en cheneral fan referencia a o lugar de [[Sant Vicient d'a Buerda]] u a suya ilesia. A más antiga d'estas ye de 1055.<ref name="MIGUELTopoMay">[[Pascual Miguel Ballestín|MIGUEL BALLESTÍN, Pascual]], ''Toponimia Mayor de Aragón''; Institución «Fernando el Católico» + Gara d'Edizions. Zaragoza, 2014. ISBN 978-84-8094-059-7</ref>
 
O [[25 d'octubre]] de [[1559]], Don [[Pedro Vitales]] visitó a ilesia de Sant Vicient en nombre d'o bispe de [[Diocesi de Uesca|Uesca]]. Manda fer o zarramiento d'o cimenterio y que se construiga l'[[abadía]].<ref name=Conte>{{es}} CONTE OLIVEROS, Jesús. ''Viaje por pueblos oscenses. Tomo I. Año 1559''. Editorial LIbrería General. Zaragoza, 1980. ISBN 84-7078-098-0.</ref>
 
O [[21 d'aviento]] de [[1610]] visitó [[l'Aínsa]] o cartografo portugués [[João Baptista Labanha]]. Dende ixa villa replega información sobre os [[lugar]]s que i son cerca. Asinas ye como amanece a Buerda:
{{Cita|''La villa tiene 4 aldeas de su jurisdicción: San Vicente y '''Blabuerda''', que tendrán sesenta vecinos y pretenden segregarse de este señorío, y también tiene [[Guaso|Guasso]] con 30 vecinos y [[A Torriciella|La Torrezilla]] con 10 vecinos, que dista 1 legua de Aynsa.''<ref name=Labaña>{{es}} LABAÑA, Juan Bautista. ''Itinerario del Reino de Aragón''. PRAMES. Zaragoza, 2006. ISBN 84-8321-201-3.</ref>}}
 
=== Casas ===
 
As casas d'a Buerda en os [[anyos 1980]] y [[anyos 1990|1990]] yeran:
*Por o barrio San Juan: Casa ''Chorche'', casa ''Emeterio'', casa ''Pueyo'', casa ''Puyoleta'', casa ''Buil'', casa ''Manco'', casa ''García'', casa ''Terrero'', casa ''Coronas'' y casa ''Pía'', casa ''Agustín'', casa ''Juana'' y casa ''Pardineta''.
*Por o barrio Mingué: casa ''Navarro'', casa ''o Portugués'', casa ''Cerezo'' (viella) y casa ''Murillo''.
*Por o barrio a Ilesia: casa ''Manolico'', casa ''Navalés'', casa ''Vicién'' y casa ''Turmo'' (a d'o barranco), casa ''Rosa'', casa ''For'' y casa ''Castro'', casa ''Benita'', casa ''Bellosta'', casa ''Amalia Vicién'', casa ''Susana'', casa ''Turmo'' (viella), casa ''Casilda'' y casa ''Ferrero'', casa ''Ferraz'', casa ''Roque'', casa ''Borens'', casa ''Cosculluela'', casa ''Lafalla'' y casa ''Arcas'', casa ''Botiguero'', casa ''Pardina'', casa ''Sagún'', casa ''Barrabés'' y casa ''Pardina'', Casa ''Migalico'', casa ''l'Arriero'', casa ''Timio'', casa ''Broto'' y a Ferrería, casa ''Mur'' u casa ''Fanlo'', casa ''Soro'' y casa ''Manolé'', casa ''Maístro'', casa ''Juan Lascorz'' y a ilesia, casa ''Turmo'' (l'hotel y a tienda), casa ''Cerezo a nueva'', casa ''Antigüedades'' (porque teneban ixe comercio), a cochera de Lanau, a Casa-escuela y casa ''Miranda'', casa ''Carrera'', casa ''Medico'', casa ''Escalona'', casa ''Salinas'', casa ''Notario'', casa ''Felipe'', casa ''Lanau'', casa ''Torrén'', casa ''Falceto'' y casa ''Sesé'', l'Abadía, casa ''Lanzón'', casa ''Escartín'', casa ''Felipe d'abajo'', casa ''Buetas'' y casa ''Nao''.
 
== Demografía ==
 
===Demografía d'o termino municipal d'a Buerda===
=== Demografía d'o termino municipal d'a Buerda ===
Se i encluyen as entidatz menors, que son Sant Vicient d'a Buerda y Fontanal.
 
Se incluyen as entidatz menors, que son Sant Vicient d'a Buerda y Fontanal.
{| class="toccolours" margin-left: 2em; width: 300px; font-size: 90%;" cellspacing="3" align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evolución demografica en o [[Sieglo XIX|s. XIX]].<ref name="INE">{{es}} [http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Labuerda&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n «Labuerda» en a subpachina «''Alteraciones de los municipios en los Censos de Población desde 1842''» d'o ''Instituto Nacional de Estadística''], consultau o [[6 de marzo]] de [[2010]]</ref>
Línea 49 ⟶ 81:
| align=center| 356* || align=center| 652 || align=center| 667 || align=center| 420 || align=center| 418 || align=center| 450 || align=center| 418
|}
<small>* Población de dretodreito, no pas de fetofeito</small>
 
{| class="toccolours" margin-left: 2em; width: 300px; font-size: 90%;" cellspacing="3" align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
Línea 59 ⟶ 91:
 
{| class="toccolours" margin-left: 2em; width: 300px; font-size: 90%;" cellspacing="3" align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| E. demografica en a primer decada d'o [[Sieglo XXI|s. XXI]].<ref name="INE2">{{es}} [https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2875#!tabs-tabla ''Labuerda'' - ''Cifras de población resultantes...'' (INE)]; consultau o 13 de chunio de 2020.</ref>
![[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] !! [[2010]] !! [[2011]] !! [[2012]] !! [[2013]] !! [[2014]] !! [[2015]] !! [[2016]] !! [[2017]] !! [[2018]] !! [[2019]]
|-
| align=center| 167 || align=center| 168 || align=center| 167 || align=center| 166 || align=center| 171 || align=center| 169 || align=center| 177 || align=center| 180 || align=center| 172 || align=center| 167 || align=center| 169 || align=center| 156 || align=center| 156 || align=center| 156 || align=center| 155 || align=center| 167 || align=center| 158 || align=center| 157 || align=center| 162
|}
=== Demografía d'o lugar d'a Buerda ===
No tracta si que d'o nuclio d'a Buerda (se sacan a despartesaca Sant Vicient y Fontanal)
{| class="toccolours" margin-left: 2em; width: 300px; font-size: 90%;" cellspacing="3" align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| E. demografica en a primer decada d'o [[Sieglo XXI|s. XXI]].<ref name="INE3"/>
![[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]]
|-
Línea 195 ⟶ 227:
|}
 
== Mugas municipals ==
{| width ="45%" style="border: 1px #aaaaaa solid;" align="center" | A
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Puértolas]]
| width ="33%" align="center" | [[Puértolas]]
| width ="33%" align="left" | [[O Pueyo d'Araguás]]
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Boltanya]]
| width ="33%" align="center" | [[Imachen:Rose des vents2.png|50px]]
| width ="33%" align="left" | [[O Pueyo d'Araguás]]
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Boltanya]] / [[l'Aínsa-Sobrarbe]]
| width ="33%" align="center" | [[l'Aínsa-Sobrarbe]]
| width ="33%" align="left" | [[l'Aínsa-Sobrarbe]]
|}
 
== Galería ==
<gallery>
Imachen:18.Labuerda. Portalada iglesia.JPG|Portalada d'a ilesia, d'estilo [[arte romanico|romanico]] tardano de l'[[Alto Aragón]] (s. XVI).
Imachen:19.Labuerda. Detalle portalada.JPG|Detalle d'a portalada. Se i pueden leyer os anyos en que tenió remodelacions.
Imachen:21.Labuerda. Campanario.JPG|O campanal d'a Buerda ye un d'os más alteros en a [[Sobrarbe|comarca]].
Imachen:26.Labuerda. Campanario.JPG|A punta d'o campanal recorda l'estilo constructivo d'a ilesia de [[Banastón]].
Imachen:30.Labuerda..JPG
Imachen:30.Labuerda..JPG|Enviesta d'o '''vico d'a Ilesia''', con o templo de [[Sant Sabastián]] y a Plaza. Foto feta dende ''A Plana'', que ye un monte allá á'l costau d'o lugar.
Imachen:A Buerda01.JPG|A ilesia con a [[Penya Montanyesa]] dezaga en o fundo.
Imachen:27.Labuerda. Casa escuela.JPG|A ''Casa Escuela'', l'edificio d'as antiguas ''Escuelas Nacionales'' (que cerroron en os 70) y l'actual seu de l'Achuntamiento y d'a emisora [[Radio Sobrarbe]].
Imachen:10.Labuerda. Bordas.JPG
Imachen:10.Labuerda. Bordas.JPG|Bordas en A Buerda. Si se's ne pregunta, os habitants d'a Buerda dicen que no conoixen a forma ''buerda'', d'a que dimana o nombre d'o lugar, reconoixendo-se nomás que o termino [[borda]].
Imachen:12.Labuerda. Casa For.JPG
Imachen:12.Labuerda. Casa For.JPG|Frontera de ''Casa Fort''. En A Buerda, por a suya posición cheografica, se i observan as influencias arquitectonicas tan d'alto d'"As Valles" como d'"As Fuevas" d'o [[Sobrarbe]].
Imachen:134.Labuerda. Barrio San Juan.JPG| O '''vico de Sant Chuan''', o segundo por mida dimpués d'o '''vicobarrio d'aSan Ilesia'''Juan.
Imachen:133.Labuerda. Barrio Mingué.JPG|O '''vicobarrio de Minguet''', con tres casas nomás, ye o más chicorrón d'os tresMingué.
Imachen:1314.Labuerda. Fuente de la Plaza.JPG|Fuent d'a plaza (de l'anyo [[1888]]), monumento singular d'o lugar.
Imachen:14.Labuerda. Fuente.JPG|O [[ciclope]] d'a fuent. A fuent d'a Plaza mayor d'a Buerda tiene representatos quatro sers mitolochicos.
Imachen:15.Labuerda. Fuente.JPG
Imachen:16.Labuerda. Fuente.JPG
Línea 231 ⟶ 247:
</gallery>
 
=== CaminsFiestas ===
Camins, pistas y senders que naixcan d'o nuclio prencipal y vaigan ta altros lugars d'a redolada.
 
{| width ="45%" style="border: 1px #aaaaaa solid;" align="center"
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Fontanal (A Buerda)|Fontanal]]
| width ="33%" align="center" | [[Escalona]] <small>(Ctra. A-138)</small>
| width ="33%" align="left" | Río Cinca
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Sant Vicient d'a Buerda]]
| width ="33%" align="center" | [[Imachen:Reinel wind rose round.png|75px]]
| width ="33%" align="left" | Río Cinca
|-----
| width ="33%" align="right" | [[Boltanya]] / [[l'Aínsa]]
| width ="33%" align="center" | [[l'Aínsa]] <small>(Ctra. A-138)<small>
| width ="33%" align="left" | Río Cinca
|}
 
==Fiestas==
*[[20 de chinero]], '''fiesta d'hibierno''', fendo honor a [[Sant Sabastián (mártir)|Sant Sabastián]].
 
*[[5 de febrero]], Santa Águeda, matrona d'as mullers, se i celebra a fiesta d'as mullers.
 
* [[20 de chinero]], '''fiesta d'hibierno''' pa [[Sant Sabastián mártir]].
*O primer domingo d'o mes de [[mayo]], [[romería]] t'a [[ermita de Sant Visorio]], alto en a [[Sierra de Sant Visorio|sierra homonima]].
* [[15 de mayo]], romería de [[Sant Visorio]] chunto con Sant Vicient, [[Banastón]] y [[Cadeilhan-Trachère]].
* [[16 d'agosto]], '''Fiesta Mayor''' en honor [[Sant Roque]].
 
*[[16 d'agosto]], '''Fiesta Mayor''', fendo honors a [[Sant Roque]]. En a semana que i escaiga o día d'o santo, se gosa prolargar a fiesta bells días (uns anyos más, altros menos) siempre en mirando que i caiga un fin de semana en fiestas. A fiesta mayor d'a Buerda ye una d'as más reconoixidas y concurridas d'a comarca de Sobrarbe. Son emblematicas a «Ronda d'as Mozas» (nocturna) y a «Ronda d'a Bandeja» (diurna y que bells anyos gosa puyar ta Sant Vicient) con interpretación de [[rondalla]] compuesta de musicos locals. As nuetz de fiestas en A Buerda se solen amenizar con una sesión de [[baile]] de tardes ta's mayores, y baile/concierto de nuetz, sesión en a que han gosau participar grupos como [[La Ronda de Boltaña]] (2 u 3 vegadas en os zaguers anyos), [[Ixo Rai!]], [[The Bon Scott Band]] (banda-tributo a [[AC/DC]]) y bells altros.
 
==Municipios achirmanaus==
Línea 273 ⟶ 269:
 
{{Commons|Category:Labuerda|A Buerda}}
*{{es}} [http://www.staragon.com/LABUERDA/default.html A Buerda, pachina patrocinada por l'Achuntamiento]
*{{es}} [http://www.sobrarbe.com/sobrarbe.php?niv=3&cla=_1EH1C1WGA&cla2=_1EV0XXL8R&cla3=_1EV0Y0HA5&tip=3 A Buerda en ''sobrarbe.com'']
*{{es}} [http://www.lospirineos.info/ainsa/labuerda.htm A Buerda en ''LosPirineos.info'']
*{{es}} [http://www.caiaragon.com/es/municipios/index.asp?idloc=58&tipo=0 A Buerda en ''CaiAragon.com'']
*{{es}} [http://www.aragonesasi.com/aragones/huesca/labuerda/index.php Datos estadisticos d'a Buerda en o portal ''AragonEsAsi.com'']
*{{es}} [http://www.comarcaacomarca.com/id/4567/localidad.asp?poblacion=Labuerda Datos d'a Buerda]
*{{es}} [http://www.pirineosordesa.com/ordesa/index.php?option=com_content&task=view&id=366&Itemid=66 Información toristica d'a Buerda]
*{{es}} [http://www.elgurrion.com/ ''ElGurrion.com'', web d'a revista ''El Gurrión'']
 
{{Lugars d'a Buerda}}