|
[[Imachen:Start hand.svg|25px|Variedatz dialectals de l'Aragonés]] <small>'''Ista fualla ye escrita en [[Aragonés d'a valle de Tella|l'aragonés d'a valle de Tella]]'''.</small>
Es '''Foratarsforatars d'[[Escuaín]]''' u '''gorgas d'Escuaín'''<ref>{{es}} [http://www.lenguasdearagon.org/wp-content/uploads/2019/02/Toponimos-Sobrarbe.pdf Toponimos oficials de Sobrarbe en www.lenguasdearagon.org]</ref> (''Gargantas de Escuaín'' en [[Idioma castellán|castellano]]) son as sulcatas d'o [[río Yaga]] esgarrapatas en a [[calsinera|penna calsinera]] á'l canto d'es lugars d'[[Escuaín]] e [[Rebiella]], en baixando d'a montanya d'[[As Tres Serols]] per lo sur-este dica la [[río Cinca|Cinca]], dintro lo perimetro d'o [[Parque Nacional d'Ordesa e d'as Tres Serols]].
Rallatas en a versant sud d'a [[Sarrasierra d'as Zucas|Siarrasiarra d'as Sucas]], la qual diz que fa la linia con a [[valle de Pineta]] per lo lumo, e per la man norte d'o [[Castiello Mayor]], que las separa d'a [[valle de Puértolas]]. Per lo nor-ueste, la ''Collatacollata de Biceto'' e las [[Sestrals]] en parten las [[estiva]]s d'a ''Montanya Sensa'' en a cuenca d'a [[río Yaga|Yaga]] en una man e la cuenca d'o [[río Bellós|Bellós]] (''[[Garona]]'' d'[[Valle d'Anyisclo|Anyisclo]]) en la altra.
La [[Río Yaga|Yaga]] naixe precisament en elas, en l'endreto 'lo ''Cuellocuello 'Biceto'' (áa man de [[Tozal ded'a Sant VicendaVicienda|SanSant VicendaVicienda]]) per lo més chicolón d'es suyos ramals, e nasprés tamién en a ''[[Cul de Gorrunduet]]'' (á'lal canto d'o cillo 'lo Foratarruego)
Es foratars, l'uno tras l'altro ditos, son:
*La '''Foradata d'a Selveta''', que reculle lo camal que naixe d'a Collatacollata 'Biceto (á 2007 m d'altura). Per estar-ne la primera, ye la una més ubierta de totas, e se'n ye ita a zarrar-se poquet a poquet dica que ye á'lal punto amanata a pasar ''La Valle de Sorripas'', lo siguient forato. Lo congosto ésteeste bi tiene una vechetación bien verdiza, que se torna de colors vistosas en l'[[agüerro]].
*La '''''Vallevalle'' de Sorripas''' u '''de Sorripes''', que ye el continno de la anterior, finca en a garra d'o [[Tozal d'o Basón]] (2151 m) e d'a ''Forqueta de Sorripas'' que en dicen. lo puesto á'n que remata este forato en ye ito en a [[río Yaga|Yaga]] baixadera de ''Gorrunduet'', a man d'o '''Puent d'es Mallos'''.
*Lo '''Rallar d'o Puerto''', de paretz muit empinatas, que fa baixar la [[río Yaga|Yaga]] d'a ''Cul de Gorrunduet'' enta la guacera d'es mallos. Ye éste puesto bien espectacular, a on lo río enzata la baixata de [[gorga]]s prefundas e brincos fustiosos. Només se ibi puet arribar per una [[senda]] lateral dende lo Puent d'es Mallos, totalment peyatonal.
*La '''Collatacollata d'es Mallos''', a on se be chunen es dos camals prencipals d'a [[río Yaga|Yaga]]. Como lo suyo nombre indica, las paretz son quasi verticals per estas arresas d'o transeto. Bi hay, a demés, un pont que en icen ''d'es Mallos'' que trescruza lo camín d'antes no se faiga la bifurcación per alto d'o río. T'astí que arriba la pista forestal que puyaba dende [[Escuaín]].
*'''Lo Frangón''', lo zaguer d'es foratos, que leva enta [[Escuaín]] e [[Rebiella]]. Dos cillos trancan la boca d'a valle per astí, la ''Mandatuera'' per lo sud e lo ''Cillo de Pallarals'' dende la versant d'[[Sarra d'as Zucas|as Sucas]]. Nasprés de Pallarals, fendo baixada, s'ubre la cuenca en a [[valle de Tella]] en o puesto on que afluyen es barrancos de ''Sacos'' e ''Consusa''.
[[Imachen:200.Valle de Tella.JPG|thumb|right|350px|La '''valle de Tella''' tal como se vei d'es arredols d'[[Escuaín]].]]
==Bibliografía==
*BENITO ALONSO, José Luis (2006), '''''Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés)'''''. 421 pp + Mapa d'a vechetación 1:40.000, Zaragoza: ''Serie Investigación'', nº 50. Consello de Protección d'a Naturaleza d'Aragón. [[Gubierno d'Aragón]]. 84-89862-54-0.
==Referencias==
{{listaref}}
== Vinclos externos ==
| 