Diferencia entre revisiones de «Valle d'Anyisclo»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 27:
A '''valle d'Anyisclo''' (foneticament /'βaʎeða'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, a menut contraita /βaʎɪ'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, '''''Val d'Anyisclo''''' en aragonés "''standard''") ye una [[valle]] [[Pireneus|pirenenca]] d'[[Aragón]], estendita en tota ra suya extensión en a ''comarca'' d'o [[Sobrarbe]], que naixe dretament de ra baixant sud d'o [[mallo (cheomorfolochía)|mallo]] d'[[As Tres Serols]] discorrendo dica més de 10&nbsp;km dellá, dende ra dita ''[[Cul]] d'Anyisclo'' enta ra esembocaduera d'o [[Barranco d'Aso|barrango d'Aso]] en o [[río Bellós|Bellós]].
 
A valle d'Anyisclo ya, en chunto con o mallo d'as [[Tres Serols]], [[valle d'Ordesa]], [[Foratars d'Escuaín]] ey ra [[cabelera]] de ra [[valle de Pineta]], parte integradora d'o [[Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nacional d'Ordesa ey ro Monde Perdito]].
 
[[Imachen:143.Portiello de Sercué dende As Fuevas.jpg|thumb|right|250px|A '''valle d'Anyisclo''' dende l'endraito d'''As Fuavas''. En primer termino se-bi veye ro ''Portiallo de [[Sercuet]]''.]]
Per o norde, a ''Cul d'Anyisclo'' be tián es pasos zarratos per o mallo d'as [[Tres Serols]] ey ra [[Sierra d'as Zucas]], per medio ros quals be hay un paso, que en dicen a ''Collata d'Anyisclo'', que comunica con a [[Val de Pineta|valle de Pineta]], d'alto d'os 25002.500 m d'alduera. Per l'oeste, a [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]] ey ro [[Pueyo Mondicieto|Mondiciato]] a separan d'as baixadrechas de ra ''[[Faixa de Pelai]]'' en a [[valle d'Ordesa]]. Per l'este de tot, mientres, a traviés de ro dito ''Cuallo Biceto'' se plega t'a cabelera d'a [[Val d'a Yaga|valle d'a Yaga]] que dellá ey a debant mete ixes que en dicen os [[Foratars d'Escuaín]]. Ansinas, a cabelera de ra valle d'Anyisclo bi tien beluns d'es puestos més adestacatos d'o Pargue Nacional en os arredols suyos.
 
Uno d'os [[endreito|endraitos]] més destacatos d'ixe segmento d'a valle ye ra dita ''[[Font Blanca|Font Blanga]]'', una viú d'[[augua]] que amaneixe de ra versande d'o ''Mallo Escuro'', man sud-sudueste d'a [[Punta d'as Solas]] (3002m3.002m), formando en a par d'o suyo forato una [[salto d'augua|cadraita]] que baixa a pur de fer-se escruma per a versande dica baixar-se-be bels 30m. Cerqueta d'este puasto be hay un [[cubillar]] (o ''Cubillar de ra Font Blanga'') que ofrece [[tellau]] áa's escursionistas. As [[estiva]]s de ''Setulo'' ey ''O Fulco'' marcan o paisache de ra plana d'alduera d'a man ezquierda de ra valle, que s'alza progresivamende como a versande de [[coma]]s d'as puntas de [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]], només interrupta en a man sud per a feriosa lenera, que be fa como una [[estral]]ata graniza en a [[penya]], que ye ro ''barrango d'a Pardina'', que marca ras faixas (''faixa espluca'' ey ''faixa pardina'') que se'n han de baixar d'astí dica bells 300 m menos en alduera, alto u baixo, que son os que se cuantan en a guacera 'ro canyón. Per a man draita, que no ye guaire igual, sian de garra planas que agraden á's uellos (e á's [[garra]]s d'els qui be sigan puyatos enta astí), alavez os tozals de [[Tozal d'o Basón|Basón]] ey [[Tozal de Sant Vicenda|Sant Vicenda]] enfilan os puardos sarrallatos d'as [[Sestrals]] ey ro [[Castiello Mayor|Castiato Mayor]] enta ra [[valle de Puértolas|valle de Puárdolas]] en a man sur, ey ra fatigosa repuyatuera d'''As Carriatas'' que s'alza t'alto enta ras aldueras d'as [[Tres Marías]] per ''Montanya Sensa'' ([[Sierra d'as Zucas]]). Ueito son as oras que cal pensar a fer-se-be en caminando-la, lo menos o caminant qui quiara desfrutar d'ixas enviestas.
 
==O Canyón==
[[Imachen:104.Boca d'Añisclo I.JPG|thumb|200px|right|Enviesta cheneral de ra '''valle d'Anyisclo''' dend'dende a suya boca.]]
 
Dempués de baixare d'''Aa Ribereta'', o puesto on esemboca ro ''barrango 'ra Pardina'', as paretz d'a valle incrementan a suya verticalidat, deixando asinas que se be formen puastos de muta uambra enta on o sol no be plega guaire en l'anyada. Ye en n'ixes pacotz on medran os [[fayo]]s, [[abieto]]s ey tota una rebanyera d'audras especies vechetals. Tiane ro segmento de ra valle formaciós selvosas tan espesas como ra ''Selva Plana'', altro d'es endraitos naturals rasaltatos en o [[Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nacional]].
 
A deficultat d'os pasos per as mans de ''[[Lacuna]]s'' ey ''l'Escalialla'' ha feto que ro camín ixe, que nomás ye peyatonal per a par de ra valle, o aiganhaigan d'aberehabere establito a man de ro [[río Bellós]], dend'dende a ''Ribereta'' dic'dica o ''[[Puent de Santigons|puande de Santigós]]'', no mica leixos yaye d'o [[casar]] de [[Sercué]]. As puntas d'[[Punta d'a Estiva|A Estiva]] primero ey d'[[Tozal d'o Mondoto|O Mondoto]] dempuesas, en han feto d'esta versande una baixadera prou feriosa, que encaixona ra valle prou més si cabe perque de l'atra ripa fa ra baixata ro puntal més alto d'as [[Sestrals]].
 
Ya dende [[Puent de Santigons|Santigós]] ta ra boca 'ra valle on ixe camín en surte 'ra guacera ta pasar per l'aldo d'as paretz de rupiatras que, de canto ey canto d'o [[río Bellós|río]], forman o ''Portiallo de [[Sercué]]'' que en quita ro nombre d'o lugar més arredolato, fincato yaye auguas t'alto d'o [[barranco d'Aso|barrango d'Aso]], o lugar de [[Sercué]].
 
D'o ''portiello'', o [[Río bellós|Bellós]] en amaneixe ta trobar-se-be ra cara con o [[barranco d'Aso|barrango d'Aso]] en un antigo [[molín]], dito ro [[Molín d'Aso]], reconvertito per as autoridatz d'o [[Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nacional]] en o cabo d'un d'os camís posibles tal como se plega dend'o [[Pont de Sant Urbiz|puant de Sant Urbez]] ey de ra [[Ermita de Sant Urbiz|ermita homonima]].
 
[[Imachen:106.As Sestrals dende Sant Úrbez.jpg|thumb|250px|right|As [[Sestrals]] envistas dend'o ''Canyón d'Anyisclo''.]]
Linia 49:
 
==Flora y vechetación==
A valle d'Anyisclo contián una diversa mezclata d'elementos biocheograficos, per a suya posición cheografica. Per o sud be penetran as influencias [[Mar Mediterrania|mediterranias]] que be son plegatas a traviés de ra [[val d'a Cinca|valle d'a Cinca]], establindo-se-be [[carrascal|carrasqueras]] ey [[Pinetas de pin borde en carasols de zonas submediterranias|pinetas]], mientres que de ro norde en son caracteristicas as formacións [[Europa|centroeuropías]] como ras [[fayera]]s, [[abieto|abietars]] ey [[selva]]s mixtas ta ro fondón d'o canyón.
 
Ya asinas uno d'os més beroyos eixemplos de puastos on se bi puade trobar [[atactofitia]], que ixo ya, un puasto on se bi troban especies d'ambiandes muit diferents.
A valle d'Anyisclo contián una diversa mezclata d'elementos biocheograficos, per a suya posición cheografica. Per o sud be penetran as influencias [[Mar Mediterrania|mediterranias]] que be son plegatas a traviés de ra [[val d'a Cinca|valle d'a Cinca]], establindo-se-be [[carrascal|carrasqueras]] e [[Pinetas de pin borde en carasols de zonas submediterranias|pinetas]], mientres que de ro norde en son caracteristicas as formacións [[Europa|centroeuropías]] como ras [[fayera]]s, [[abieto|abietars]] e [[selva]]s mixtas ta ro fondón d'o canyón.
 
Una altra d'as més pardiculars situaciós de ro [[endreito|endraito]] natural ye ra persistancia de fenomenos d'[[inversión termica]], que be han forzato ra estructuración inversa d'os estacheros de ra vechetación en mutos puestos. Asinas, se bi troban [[carrasca|carrasqueras]] (formaciós tepicament [[xerofilia|xerofilas]] y afecionatas a ra calor) en as leneras més altas mientres que os estrates més baixos son composatos per [[fayera]]s ey [[selva mixta|selvas mixtas]] en os fundos de ra valle.
Yá asinas uno d'os més beroyos eixemplos de puastos on se bi puade trobar [[atactofitia]], que ixo yá, un puasto on se bi troban especies d'ambiandes muit diferents.
 
Una altra d'as més pardiculars situaciós de ro [[endreito|endraito]] natural ye ra persistancia de fenomenos d'[[inversión termica]], que be han forzato ra estructuración inversa d'os estacheros de ra vechetación en mutos puestos. Asinas, se bi troban [[carrasca|carrasqueras]] (formaciós tepicament [[xerofilia|xerofilas]] y afecionatas a ra calor) en as leneras més altas mientres que os estrates més baixos son composatos per [[fayera]]s e [[selva mixta|selvas mixtas]] en os fundos de ra valle.
 
S'ha de fer senyalato, mesmo que lo anterior, que en mutos d'os puastos de ra valle, en as suyas paretz a menut extraplomatas, be son chiratos beluns d'os endemismos més carateristicos d'o Pargue Nacional. Eixemplos d'esta flora carateristica son a ''[[Pinguicula longifolia]]'' u Viola 'ras penyas, una [[planta]] carnivora bien chicorrona, u ra ''[[Petrocoptis crassifolia]]''.
 
==Bibliografía==
 
*BENITO ALONSO, José Luis ([[2006]]). ''Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés)''. 421 pp + Mapa de Vechetación 1:40.000. [[Zaragoza]], ''Serie Investigación'', nº 50. ''Consejo de Protección de la Naturaleza de Aragón''. [[Gubierno d'Aragón]]. ISBN 84-89862-54-0.
 
==Vinclos externos==
 
*{{es}} [http://reddeparquesnacionales.mma.es/parques/ordesa/index.htm Web oficial d'o Parque Nacional d'Ordesa y d'As Tres Serols, Menisterio de Medio Ambient].