Diferencia entre revisiones de «Fonetica de l'aragonés»

Contenido eliminado Contenido añadido
Linia 82:
=== Consonants inicials ===
*Conservación d'a F inicial [[latín|latina]]:
**''FARINA'' > ''[[farina]]''.
**''FACERE'' > ''FAIRE'' > ''fer''.
**''FILIU'' > ''fillo''.
**''FILU'' > ''[[filo]]''.
**''FOLIA'' > ''[[fuella]]''.
**Por trobar-sen tan a sobén palabras con F, bell [[arabismos en aragonés|arabismo]] con aspiradas semiticas s'adaptan a la F, que ye o fonema más pareixiu en [[idioma mozarabe|mozarabe]] y [[Idioma aragonés|aragonés]].
 
*A consonant inicial latina G debant de vocal palatal E, I, (GE, GI) evoluciona enta ''che'', ''chi'':
**''GERMANU'' > ''[[chirmán]]''.
**''GELARE'' > ''chelar''.
**''GIRARE'' > ''chirar''.
**''GENISTA'' > ''[[chinestra]]''.
 
*A ''I'' latina debant d'as vocals A, O, U evoluciona enta ''cha'', ''cho'', ''chu'':
**''IACTARE'' > ''chitar''.
**''IANUARIUS'' > ''[[chinero]]''.
**''IUGUS'' > ''[[chubo]]''.
*Existe a teoría que en [[aragonés medieval]] existiba una etapa meya en que o resultau de GE, GI, IA, IO, IU se pronunciaba con un [[fonema fricativo palatal sonoro]] (como a G [[idioma francés|francesa]] u [[idioma catalán|catalana]] septentrional) u [[africau prepalatal sonoro]] (Como a G [[idioma italián|italiana]] u [[luenga valenciana|valenciana]]). En o [[sieglo XIV]] bi ha pruebas de que ya se pronunciaba /ch/, seguntes [[Manuel Alvar]] ya se pronunciaba /ch/ en o [[sieglo XII]]. A [[grafía medieval]] aragonesa pa esto sería dandaleyaba entre I (''iermano''), Y (''yuso''), u G (''gitar''), y ha dau problemas d'interpretación.
*Bell arabismo con [[chim]] s'adaptó ya dende antigo con o resultau de GE, GI, IA, IO, IU:
**''[[Alforcha]]''.
**''[[Alberchena]]''.
**''[[Charra]]''.
**''[[Chabalín]]''.
 
*A S- inicial latina gosa conservar-se en la mayor parte d'os casos:
**''SERU'' > ''[[siero de leit|siero]]''.
**''SEMENTE'' > ''[[simient]]''.
**''SOLE'' > ''[[sol]]''.
 
*Manimenos a vegadas cambia ta z-, ta ch-:
**''SOCCUSŎCCU'' > ''[[zocazueco]]'', ''[[zoque]]''.
**''*TSUKKA'' ([[celtismos en latín|celtismo]] reconstruito en latín) > ''[[zoca]]'', ''[[zueca]]''.
**''SIGNARE'' > ''cenyar''
** ?''SIGNARE'' > ''[[zapo]]cenyar''.
**''SUILE'' ? > ''[[zollezapo]]''.
**''SUILLASUILE'' > ''[[chullazolle]]''.
**''SIFILARESUILLA'' > ''chiflar''/''chuflar[[chulla]]''.
**''SIFILARE'' > ''chiflar''/''chuflar''.
 
*Os casos en que a S- inicial latina cambia ta ''x-'' puet estar por [[influencia lingüistica|influencia]] d'o prefixo latín [[Prefixo ex-|EX-]] en bella parabrapalabra d'a familia:
**''[[xarguera]]''.
**''[[xordera|xordo]]''.
**''[[sorigué]]''.
**''[[xarrons]]''.
**''[[xarmiento]]'' (¿ a traviés d'un ''EX-SARMENTARE'' con [[prefixo ex-]]?).
 
=== Consonants inicials agrupadas ===