Diferencia entre revisiones de «Aragonés de Vallibasa»

Contenido eliminado Contenido añadido
Erco (descutir | contrebucions)
m http://www.agapea.com/libros/Las-pastoradas-de-Yebra-de-Basa-en-honor-a-Santa-Orosia-antologia-9788494445613-i.htm
Linia 15:
== Fonetica ==
[[Sistema vocalico d'o latín vulgar#Diftongación d'as vocals curtas Ĕ y Ŏ en aragonés|Diftongación]] de /Ĕ/ y /Ŏ/ breus tonicas latinas:
*''ye'', ''yera'', ''[[berienda]]'', ''[[concieto]]'', ''[[fierro]]'', ''tiengo'', ''[[fuesa]]'', ''[[mueso]]'', ''[[uello]]'', ''[[ruello]]''.
A diftongación en ''-ia-'', ''-ua-'', nomás se troba en Toponimia[[toponimia aragonesa|toponimia]]: ''Pardinialla'', ''Garrituartas''.
 
Perduga de /e/ final dezaga de /ntNT/, /ndND/:
*''calientCalient'', ''[[chent]]'', ''[[fuent]]'', ''[[mont]]'', ''[[glan]]''.
 
Conservación de /f/''F-'' inicial:
*''[[fabaFaba]]'', ''fablar'', ''[[follín]]'', ''[[fuso]]'', y ''fizar''.
 
Evolución de /ge/''GE-'', /gi/''GI-'', /i/''IA-'', ''IO-'' y ''IU-'' ent'a palatal xorda:
*''[[cheloChelo]]'', ''[[chent]]'', ''[[chinebro]]'', ''chunto''.
 
Eixemplos de mantenimiento de grupos consonanticos /pl/,''PL-'' /cl/y ''CL-'':
*''[[plano]]'', ''pleno'', ''plever'', ''[[clau|clave]]''.
 
Perduga de /''d/-'' inicial:
*''escudiarEscudiar'', ''[[Adverbios de manera en aragonés|aspacio]]'', ''[[uzenadocena|ucena]]'', ''ejar''.
 
Pero se mantiene quan ye interior:
*''[[codaCoda]], rader, [[tieda]]''.
 
Mantenimiento de /p/''-P-'', /t/,''-T-'' y /k/''-K-'':
*''[[petiqueraPetiquera]]'' (tamién ''betiquera''), ''[[capazo]]'' (tamién ''cabazo''), ''[[repatán]]'' (tamién ''rebadán'').
*''[[escudillataEscudillata]]'', ''[[mallata]]'', ''[[batallo|bataho]]''.
*''[[melicoMelico]]'', ''[[xordica]]'' (tamién ''xordiga''), ''cuculo'', ''[[caixico|cahico]]''.
 
Palatalización de /ll/''-LL-'' cheminada latina:
*''[[esquillaEsquilla]]'', ''[[gallo]]'' pero tamién ''[[esquila]]'', ''gargamela''.
 
Palatalización de /nn/''-NN-'' cheminada latina:
*''[[anyoAnyo]]'', ''[[canyabla]]''.
 
Palatalización de /ct/''-CL-'' (talment por [[castellanización]]):
*''noche[[nueit|Noche]]'', ''[[truita|trucha]]'', ''fecho''.
 
Simplificación de /ct/''-CL-'' en [[cultismos en aragonés|cultismo]]s y [[semicultismos en l'aragonés|semicultismo]]s
*''dotor[[Dotor]]'', ''[[retor]]''.
 
O grupo /sc/''-SC-'' puede dar /''-z/-'' u /''-x/-'', a primera, talment por castellanización:
*''conozerConocer'', ''paizerpaicer'', ''crezercrecer'', pero ''ruxar''.
 
O grupo /ps/''-PS-'' da /''-x/-'' (prepalatal fricativa xorda) encara que hue ye más común a solución castellanizada.
*''ixaIxa'', ''[[caxón]]'' (pero tamién ''cajón'').
 
PerdugaPerda d'o son /r/ en os plurals[[numero gramatical en aragonés|plural]]s:
*''cordeCorde(r)s'', ''dine(r)s'', ''quie(r)s'', ''sinyo(r)s''.
 
A consonant final /t/ ye muda:
*''verdá[[verdat|Verdá]]'', ''[[amistat|amistá]]''.
 
A /ll/''-LL-'' cheminada final no palataliza:
*''[[valVal]]''.
 
== Morfolochía ==