Diferencia entre revisiones de «Siero de leit»

Contenido eliminado Contenido añadido
→‎O siero de leit en a elaboración tradicional d'o queso: rascueta en piamontés, xerigot en catalán
Linia 9:
 
== O segundo siero de leit u sericueta ==
O primer siero u porán se puet fer bullir de nuevo cuallando atra vegada pa formar un [[requesón]] solido y un liquido dito "sericueta", que ye un segundo siero. A parola "sericueta" presenta variants como ''siricueta'' (en [[aragonés d'a Ribera de Fiscal|Fiscal]]<ref name=ALWIN>[[Alwin Kuhn|KUHN, Alwin]]), ''[[Der hocharagonesische Dialekt|El Dialecto Altoaragonés]]'' (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, [[2008]]. p 24 <small>ISBN 978-84-96457-41-6</small></ref>, ''sirigüeta'' (en [[aragonés aragüesino|Aragüés]]<ref name=ALWIN/>), ''siriqueta'' (en [[aragonés bergotés|Torla]]<ref name=ALWIN/>), ''sericueto'', ''xiricueta'', ''chiricueta''<ref>{{es}} [[Pedro Arnal Cavero]]: ''Vocabulario del alto-aragonés (De Alquezar y pueblos próximos''. Consejo superior de investigaciones científicas. Instituto Antonio de Nebrija, Madrid 1944.</ref>, ecetra. AEn parola[[Sobrepuerto]] ''sericueta''bi podríaha veniruna d'ofuent latíndita ''EXCOCTAA Sericueta''<ref name=ALWIN/VAZQUEZSOBREPUERTOP> y se relaciona con o{{es}} [[idiomaJesús piemontés|piemontésVázquez Obrador]]: ''rascueta''Nombres ("sierode quelugar sede daSobrepuerto. aAnálisis lolingüístico'' bestiar")[[Instituto de Estudios Altoaragoneses]], y2002. conISBN: o84-8127-131-4. catalánp ''xerigot''241.</''xirigot''ref>.
En [[idioma catalán|catalán]], [[idioma occitán|occitán]] y [[idioma piamontés|piamontés]] bi ha cognatos d'esta parola encara que no siempre signifiquen exactament o mesmo. En [[idioma piemontés|piemontés]] tenemos ''rascueta'' ("siero que se da a lo bestiar"). En [[idioma occitán]] trobamos ''terigot'' en [[occitán lemosín|lemosín]], ''saligot'' en [[Aude]] y ''senigou'' en [[occitán gascón|gascón]] de [[Biarn]]. En [[idioma catalán|catalán]] se documenta ''serigot'', ''xerigot'', ''xirigot'', ''sorigot'' u ''surigot''. En [[catalán menorquín|menorquín]] se distingue entre ''serigot melsis'' u ''serigot verjo'' (primer siero), ''serigot micós'' (segundo siero), y ''serigot d'es rai'', sin [[manteca]].<ref name=VAZQUEZSOBREPUERTOP/>
 
En [[idioma vasco|vasco]] bi ha tamién cognatos d'esta parola. En o [[dialecto labortán]] ''xirigota'' ye un "liquido que s'extraye d'o queso". En o [[dialecto roncalés]] ''tsirigot'' ye o "segundo siero con o que se purgan os pastors".<ref name=VAZQUEZSOBREPUERTOP/>
 
D'acuerdo con [[Alwin Kuhn]] a parola ''sericueta'' podría venir d'o latín ''EXCOCTA''<ref name=ALWIN/>. [[Joan Coromines]] dubda d'esta hipotesi etimolochica porque os equivalents occitans y catalans no rematan en ''cueit'' u ''cuit'' y proposa una etimolochía prerromana a partir d'un hipotetico ''*SERICŎTTO'' u ''*SORICŎTTO''".<ref name=VAZQUEZSOBREPUERTOP/> que podría estar relacionau con a parola ''SŎRO'' d'o latín hispanico que habría dau ''suero'' en castellán.
 
En chistabín a sericueta u segundo siero se diz simplament "siero"<ref name="FernandosChistabin"/>, y se consumiba fresco como [[bebida]]. Bi heba una expresión popular rimada relacionada con o porán y o siero: