Diferencia entre revisiones de «Siero de leit»

Contenido eliminado Contenido añadido
→‎O siero de leit en a elaboración tradicional d'o queso: rascueta en piamontés, xerigot en catalán
Linia 5:
Ha estau considerau muito tiempo como un [[repui]] molesto porque ye muito contaminant y se produce en grans cantidatz en a [[industria quesera]]. Manimenos agora bi ha nuevas tecnolochías que permiten de recuperar-ne os principals constituyents y d'obtener-ne productos prou elaboraus como os concentraus de [[proteínas sericas]], destinaus a estar incorporadas en os productos alimentarios finals.
 
== O primero siero de leit en a elaboración tradicional d'ou quesoporán ==
En qualques zonas como a [[Val de Chistau]] se posaba o [[matón]] en una [[formachera]] que yera dencima d'una [[forrada]]. Quan pretaban o matón con as mans cayeba siero en a forrada, acción que se deciba con o verbo ''esporanar''<ref name=PARLACHIST>{{es}} [[Brian Mott]]: ''[[El Habla de Gistain]]''. [[Instituto de Estudios Altoaragoneses]], 1989, pp 131-132.</ref>. ''Esporanar'' ye una parola relacionada con ''porán'', denominación en [[aragonés chistabín|chistabín]] d'o primer siero<ref name="FernandosChistabin">{{es}} [[Fernando Blas Gabarda|BLAS GABARDA, Fernando]] y [[Fernando Romanos Hernando|ROMANOS HERNANDO, Fernando]], ''[[Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano]]''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2008]]. <small>ISBN978-84-8094-061-0</small></ref>.
 
== O segundo siero de leit u sericueta ==
O primer siero u porán se puet fer bullir de nuevo cuallando atra vegada pa formar un [[requesón]] solido y un liquido dito "sericueta", que ye un segundo siero. A parola "sericueta" presenta variants como ''siricueta'' (en [[aragonés d'a Ribera de Fiscal|Fiscal]]<ref name=ALWIN>[[Alwin Kuhn|KUHN, Alwin]]), ''[[Der hocharagonesische Dialekt|El Dialecto Altoaragonés]]'' (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza, [[2008]]. p 24 <small>ISBN 978-84-96457-41-6</small></ref>, ''sirigüeta'' (en [[aragonés aragüesino|Aragüés]]<ref name=ALWIN/>), ''siriqueta'' (en [[aragonés bergotés|Torla]]<ref name=ALWIN/>), ''sericueto'', ''xiricueta'', ''chiricueta''<ref>{{es}} [[Pedro Arnal Cavero]]: ''Vocabulario del alto-aragonés (De Alquezar y pueblos próximos''. Consejo superior de investigaciones científicas. Instituto Antonio de Nebrija, Madrid 1944.</ref>, ecetra. EnA chistabín aparola ''sericueta'' upodría segundovenir sierod'o selatín diz simplament "siero"''EXCOCTA''<ref name="FernandosChistabin"ALWIN/>, y se consumibarelaciona frescocon comoo [[bebidaidioma piemontés|piemontés]]. Bi''rascueta'' heba("siero unaque expresiónse popularda rimadaa relacionadalo con o poránbestiar"), y con o siero:catalán ''xerigot''/''xirigot''.
 
En chistabín a sericueta u segundo siero se diz simplament "siero"<ref name="FernandosChistabin"/>, y se consumiba fresco como [[bebida]]. Bi heba una expresión popular rimada relacionada con o porán y o siero:
{{cita|'''Siero''' que no'n quiero, / '''porán''' que no me'n dan, / '''grullo''' que no m'engullo, / el [[matón]] ta'l [[latón]] / y [[farinetas]] ta'l [[can]].<ref name="FernandosChistabin"/>}}