Diferencia entre revisiones de «Escaques»

Contenido eliminado Contenido añadido
m →‎Etimolochía: replaced: meyev → mediev (3) using AWB
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Articlo 1000|+10}}
[[Imachen:GlassChessSet2.jpg|thumb|300px|Tablero d'aixedrez.]]
L''''aixedrez''' u os '''escaques''' ye un [[chuego]] [[Chuegos de mesa|de mesa]] orichinario de [[Persia]], encara que as suyas radices se pueden trobar en o ''[[xaturanga]]'' que se chugaba dende o [[sieglo VI aC]] en o territorio de l'actual [[India]]. A traviés de Persia o chuego plegó a la resta d'os territorios que heba conquiesto o [[Islam]], ta dimpués estendillar-se por [[Europa]]. A versión que se fa servir actualment desciende dreitament de l'adaptación feita en o sudueste d'Europa (mas especificament en a [[peninsula iberica]]) d'a versión arabe d'o chuego (conoixita como ''[[xatranj]]''), con unsunas reglesreglas que se fixoron en o [[sieglo XIV]].
 
Ye un chuego de mesa por turnos, a on i chuegan dos chugadors. Se chuega en un tablero [[quadrato]] con 64 casillas (8 d'amplaria por 8 de longaria), tenendo cada chugador un conchunto de piezas (tamién clamatas ''escaques'') igual encara que de diferent color (gosan estar blancas ta l'un y negras ta l'atro), piezas que tienen unas funcionalidatz diferents: [[rei (aixedrez)|rei]] (una pieza), [[Reina (aixedrez)|reina]] (una pieza), [[alfil]] (dos piezas), [[Caballo (aixedrez)|caballo]] (dos piezas), [[Torre (aixedrez)|torre]] (2 piezas) y [[Peyón|peyons]] (8 piezas), con un total de 16 piezas. Cada chugador chuega por turno, podendo mover nomás que una pieza d'o tablero mientres o suyo turno. L'obchectivo d'o chuego ye de matar a o rei de l'atro chugador, en a chugata conoixita como "mate", sin que importen as piezas de cada chugador que se pierdan (u se "maten") mientres a partita. Tamién ye posible pactar entre os chugadors una situación d'empatz ("tablas"), en a quala no gana dengún d'os chugadors, y tamién ye posible l'albandón d'un chugador antis de rematar a partita quen veye que no ye posible de ganar-la. Bi ha una muit ampla elaboración teorica sobre as formas de chugar, analizando-se bellas chugatas, que tienen nombres propios, y fendo-se servir una [[estratechia]] (l'aixedrez no ye en realidat so que un [[Chuegos d'estratechia|chuego d'estratechia]], a on a suerte no existe) determinata que en os chugadors expertos por un regular ye basata en ixas elaboracions teoricas.
Linia 28:
Talment tienga relación con esta serie lexica a parola ''haque''/''heque'' d'o [[castellán d'Aragón]], (cagaduna d'as bolsas de l'[[alforcha]]), que en o lexico comercial d'o sieglo XV en Daroca s'escribiba ''xaqui''.
 
== OsAs reglesreglas de l'aixedrez ==
{{Articlo principal|ReglesReglas de l'aixedrez}}
=== A colocación d'as piezas en o tablero ===
[[Imachen:ChessStartingPosition.jpg|left|thumb|250px|Posición inicial d'as piezas en una partita.]]
Linia 53:
 
==== Peyón ====
Os [[Peyón|peyons]] nomás pueden desplazar-se en linia recta enta debant, una casiella per vegata, movendo-se siempre en dirección d'o campo de l'adversario y sin poder reblar mai. Si plega dica a zaguera linia d'o tablero, se diz que ''promociona'', ye decir, que se transforma en una qualsiquiera d'as atras piezas, a elección d'o chugador, con a excepción d'o rei, estando ista promoción no una facultat d'o chugador so que una obligación; por un regular os chugadors fan que o peón promocione enta [[Reina (aixedrez)|reina]], en estar, como se veyerá dimpués, a pieza con millors capacidatz de movimiento. Bi ha tamién bellsbellas reglesreglas especials respective d'o movimiento d'os peyons, que se destallan de contino.
 
En primeras, y excepcionalment nomás que en a primera chugata d'un peón, iste puet mover-se enta debant dos casiellas u una de sola. D'antis mas tamién se permeteba en ixa primera chugata desplazar enta debant dos peyons una sola casiella, pero hue ixa norma ya no s'acepta.
Linia 66:
O [[rei (aixedrez)|rei]] puet desplazar-se por o tablero una casiella en qualsiquier dirección, a dreita u a cucha, entabán u enta dezaga, y tamién en diagonal.
 
Iste regle cheneral tien una excepción, que ye a chugata dita ''[[enroque]]'', que s'amostrará quan se detallen osas reglesreglas de movimiento d'as torres.
 
==== Reina ====