Diferencia entre revisiones de «Vocal final atona»
Contenido eliminado Contenido añadido
replaced: meyev → mediev (3) |
Sin resumen de edición |
||
Linia 1:
A '''vocal final atona''' ye una [[vocal]] que en la evolución dende o [[latín]] ta las [[luengas romances]] puet tener un resultato diferent dependendo d'as circustancias.
Gosa dicir-se que as [[luengas galo-romanicas]] sufren [[apocope]] perdendo a -e y -o finals protorromances que derivan d'as vocals presents en los [[acusativo]]s latins -E(M) e U(M), y que las [[luengas ibero-romanicas]] las
== Vocals finals en
En [[
== Vocals finals en
{{articlo principal|Fonetica de l'
En [[
== Vocals finals en as parlas mozarabes ==
Se i conoixen casos de conservación de -o final y casos de perduga en os [[idioma mozarabe|parlas mozarabes]], més que més en sufixos de gran emplego. S'ha dito que en os casos de perduga bi ha una influencia d'a [[fonetica arabe]], que tien tendencia a no tener determinatas vocals finals y rematar parabras en consonant (''Çait'', ''Al Qait'', ''Xarq'', ecetra..).
S'ha dito tamién que as rematanzas ''-uel'' y ''-iel'', prou estendillatas por a [[Peninsula Iberica]] y n'espezial en [[Aragón]], son [[idioma mozarabe|mozarabes]]. Esto ye discutible car como dimpués s'esplicará, l'aragonés d'a [[Val de l'Ebro]] teneba muita tendencia a perder a -o final y car en l'[[Alto Aragón]] huei se quaternan toponimos u parabras como ''Castiel'', ''[[Sciurus vulgaris|Esquiruel]]'' y ''[[Pedruel]]''.
Por o que fa a lo [[idioma mozarabe|mozarabe levantín]], se conoixen toponimos con -o final: ''[[Montichelvo]]'', ''[[Campello]]'', ''[[Foyos]]'', pero tamién casos de perduga en sufixos de muito uso (''Bunyol''). N'este zaguer caso ye dificil deseparar lo que ye propio d'o mozarabe y lo que poderba estar una tendencia fonetica d'o romanz d'os conqueridors [[catalans]] y [[aragoneses]] modificando a trascripción de toponimos mozarabes.
== Vocals finals en castellán ==
Encara que o [[Idioma castellán|castellán]] se prene como eixemplo d'[[ibero-romanz]], n'esto no ha seguito historicament a mesma evolución que o [[
[[Toledo]] yera un lugar on o castellán heba sustituito a una parla mozarabe y no yera tan influenciato por l'[[Idioma occitán|occitán]] y o [[navarro-aragonés]]; se desvinió que o castellán de Toledo lo prenesen como modelo, fendo que l'''[[apocope extrema]]'' retaculase. Como herencio d'esta [[apocope]] bi ha parabras con -e final, que derivan de parabras que en [[Idioma castellán|castellán]] orichinal teneban -o final, en especial os sustantivos relacionatos con verbos (''cante'', ''corte'', ''cuelgue'', ecetra...), asinas como muitos toponimos con -e final actual.
Linia 43:
En o libro ''El Aragonés: identidad y problemática de una lengua'' comentan que en as parlas vivas [[Alto Aragón|altoaragoneses]] a -o final se pierde en muitas ocasions, especialment dezaga -n, -l, y -z:
*''[[tabán]]'', ''[[cochín]]'', ''[[chitán]]'', ''
A perduga dezaga -ll- en l'Alto Aragón ya no ye tan comuna como
Estas parabras s'emplegan en [[aragonés común]], y a más muitas d'ellas s'han documentato en a [[Ribera Baixa de l'Ebro]] u [[Baixo Aragón]], u en o lexico u en a toponimia: ''[[carnuz]]'', ''cochín''.
A parla aragonesa que millor
=== E final ===
A -e final se perdeba en casos que huei ya no se conoixen en as parlas vivas a on esta tendencia existe, como ''fuert'', ''huest'', ''part'', ''muert''.
As vals més alteras d'o sector centro-oriental on se charra l'[[aragonés centro-oriental]] no presentan una tendencia tan fuerte a perder a -e final como la que i heba en o [[Prepireneu]] u [[Semontán]], y por eixemplo se conserva a -e final en ''Valle'' (''Vallivió'', ''Sobrarbe y las Valles'', ''ra quiesta valle de Tena'') y en [[Vallivió]] se diz ''puande'' y ''fuande'' en cuenta de ''puent'' y ''fuent''.
Linia 89:
* En a [[Val d'o Isabana]] bi ha una zona on s'ha visto que a -o final ye recomposata en una parla de base catalana.
* Porque en
* En l'[[Esera]] os casos de perduga de -o final aumentan asinas como puyamos t'a parte alta d'a val y os casos de conservación aumentan asinas como baixamos.
** En [[aragonés benasqués|benasqués]] bi ha muitos casos de perduga, uns comuns en [[Idioma aragonés|aragonés]] (''man'') y atros que no son propios de l'aragonés pero si d'o [[Idioma catalán|catalán]]: ''rastoll'', ''cllau'', ''hibert'', ''caliu'', ''ou'', ''foc''.
** L'aragonés [[aragonés meyorribagorzano|meyorribagorzán]] de [[
== Vocals finals en occitán ==
Linia 104:
Bellas formas provenients d'o [[Idioma castellán|castellán]] u d'o [[Idioma italián|italián]] conoixen a ''-o'' final prenunciata [u]: ''gitano'' (castellanismo), ''numèro'' (italianismo).
A influencia d'o [[Idioma francés|francés]] escrito impone muitas ''-e'' finals que son mutas en francés pero que se prenuncian artificialment en [[Idioma occitán|occitán]] a causa d'o feito que o francés ye un modelo de prestichio lingüistico. A norma occitana no admite ixe fenomeno artificial y restaura as formas chenuinas sin ''-e''. En occitán normativo y chenuino dicen ''dialòg'', ''fenomèn'', ''politic''. En occitán
== Vocals finals en rumán ==
O [[Idioma rumán|rumán]] presenta una gran tendencia a perder a -o final, y quan esta no se pierde se zarra en -u como en [[
Manimenos a -e final se mantién perén.
== Referencias ==
*[[Anchel Conte]] et al.
*[[Rafael Lapesa]]
==Notas==
|