Diferencia entre revisiones de «Mexico»

Contenido eliminado Contenido añadido
Marrovi (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Jpbot (descutir | contrebucions)
replaced: cataláncatalán, destrito → districto (3), Destrito → Districto (5)
Linia 45:
| notas = <sup>1</sup> o castellán ye o idioma oficial (veyer [http://www.sre.gob.mx/ligas/info_general/datosbasicos.htm] [http://quetzalcoatl.2004.presidencia.gob.mx/mexico/]), y 66 luengas indichenas son charratas por más d'o 8% d'a población. [http://www.sre.gob.mx/ligas/info_general/datosbasicos.htm SRE]
}}
'''Mexico''' (en [[idioma castellán]]: ''México''),<ref>En Mexico, a ortografia oficial en castellán ye ''México''. Ista ye a ortografia recomendata por a ''[[Reyal Academia Espanyola]]''.</ref> oficialment, os '''Estatos Unitos Mexicanos''' (en castellán: ''Estados Unidos Mexicanos''), ye una [[republica federal]] constitucional d'[[America d'o Norte]]. Muga a o norte con os [[Estatos Unitos|Estatos Unitos d'America]], a o sud y a l'ueste con l'[[ocián Pacifico]], a o sudeste con [[Guatemala]], [[Belize]] y a [[mar Caribe]], y a l'este con o [[Golfo de Mexico]]. Os Estatos Unitos Mexicanos son una federación de [[organización territorial de Mexico|trenta y un estatos]] y un [[destritodistricto federal]], a [[ciudat de Mexico]], que ye una d'as [[aria metropolitana|arias metropolitanas]] mas poblatas d'o mundo.
 
Con una superficie d'alto u baixo 2 millons de kilometros quadratos,<ref>{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography] CIA The World Factbook. CIA</ref> Mexico ye o cinqueno país mas gran d'[[America]] y o catorceno mas gran d'o mundo. Con una población de 103 millons d'habitants, ye l'onceno país mas poblato d'o mundo, y o país [[idioma castellán|castellanoparlant]] mas poblato d'o mundo.<ref>{{es}} Alfonso González y Mirta A. González, ''[http://books.google.es/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]'', p.150</ref>
Linia 83:
Os Estatos Unitos Mexicanos son una federación de [[Estatos de Mexico|trenta y un estatos libres y sobirans]] en quanto a o suyo rechimen interior y independients os un d'os atros. O gubierno de cada estato ha de tener un [[sistema congresual]] de gubierno presidito por un gubernador electo cada seis anyos sin posibilitat de reelección. O poder lechislativo d'os estatos recaye sobre un Congreso d'os Deputatos unicameral, o numero d'escanyos d'o qualo pende de cada estato. A chudicatura recaye sobre un Trebunal Superior de Chusticia. Cada estato tién a suya propia constitución y codigo civil y penal. Cada estato a la vegata se divide en municipios que pueden comprender un u mas lugars u ciudatz. Os municipios son tamién autonomos en lur rechimen interno y tienen un poder limitato de recaptación fiscal. Os municipios son os entes autonomos de ran administrativo mas chicot d'o país.
 
A [[ciudat de Mexico]] ye o DestritoDistricto Federal, seu d'o poders de gubierno d'a Unión, y capital d'os Estatos Unitos Mexicanos. Como destritodistricto u territoriu federal, tradicionalment ha estato administrato dreitament por o gubierno d'a federación (o president y o Congreso d'a Unión); pero dende a decada de [[1990]], ha recibito un mayor grau d'autonomía y os residents en l'actualidat trigan o chefe de gubierno y os deputatos d'un congreso unicameral dito l'"Asambleya Lechislativa". O DestritoDistricto Federal no tien constitución propia, sino un Estatuto de Gubierno. Ye dividito en deciseis delegacions as qualas no son autonomas de tot, encara que a sobén se comparan a os municipios d'os estatos.
 
Os estatos d'a federación mexicana y o DestritoDistricto Federal se conoixen de manera conchunta como "entidatz federativas" (''entidades federativas'', en castellán). As entidatz federativas de Mexico son:
 
{| align="center"
Linia 124:
* [[Imachen:Flag of Yucatan.svg|25px|border]] [[Estato de Yucatán|Yucatán]]
* [[Imachen:Flag of Zacatecas.svg|25px|border]] [[Estato de Zacatecas|Zacatecas]]
* [[Imachen:Flag of Mexican Federal District.svg|25px|border]] [[ciudat de Mexico|DestritoDistricto Federal]]
|}
 
Linia 169:
Seguntes o documento de 2007/2008 d'as [[Nacions Unitas]] sobre o Desembolique Humán, l'11,6% d'a población vive en a [[pobreza]],<ref>Pobreza definita como porcentache d'a población que vive con menos de 2 dólars norteamericans por día, en [http://hdrstats.undp.org/indicators/24.html Human Development Report 2007/2008] UNDP. Calendata d'acceso: 4 de chulio de 2007</ref> y o 3% en pobreza extrema.<ref>Pobreza extrema definita como o porcentache d'a población que vive con menos d'1 dólar norteamericán por día, en [http://hdrstats.undp.org/indicators/23.html Human Development Report 2007/2008]. United Nations. Calendata d'd'acceso: 4 de chulio de 2008</ref> Manimenos, a desigualdat d'a renda encara ye un problema grieu, y existen divisions entre ricos y pobres, o norte y o sud, y as arias rurals y urbanas. Os contrastes en o desembolique humán ([[endice de desembolique humán|IDH]]) amostran una gran disparidat entre municipios ricos, como [[San Pedro Garza García]], en [[Nuevo León]] con un ran de desembolique economico, educativo y de sanidat parellán a o d'[[Alemanya]], y o municipio de Metlatonoc, en [[Guerrero]], con un ran d'IDH parellán a [[Siria]].<ref>{{en}} [http://hdr.undp.org/docs/reports/national/MEX_Mexico/Mexico_2004_sp.pdf 2004 UNPD Mexico Report on HDI].</ref><ref>{{es}} [http://busquedas.gruporeforma.com/utilerias/imdservicios3w.dll?JPrintS&file=mty/norte01/00393/00393608.htm&palabra= "Sobresale Nuevo León por su alto nivel de vida"] El Norte, Requiere subscripción: "Al realizar por primera vez un estudio a nivel municipal, el organismo de la ONU ubicó a San Pedro Garza García como el segundo municipio con mejor Índice de Desarrollo Humano, después de la delegación Benito Juárez; y a San Nicolás de los Garza como el sexto, de los 2 mil 426 municipios de todo el País."</ref>
 
[[Imachen:Monterrey nightview.png|thumb|[[Garza-García]], destritodistricto financiero de [[Monterrey]]]]
Muitos d'os efectos positivos en a reducción d'a pobreza y o incremento d'o poder adquisitivo d'a clase meyana han estato atribuito a la estabilidat macroeconomica conseguita en as zagueras dos administracions presidencials. O creiximiento d'o PIB anyal meyano de [[1995]] a [[2002]] estió d'o 5,1%.<ref name="Crandall">{{en}} CRANDALL, R (2004) "Mexico's Domestic Economy: Policy Options and Choices" in ''Mexico's Democracy at Work'', Crandall, Paz and Roett (editors): Lynne Reinner Publishers, USA</ref> A desaceleración economica d'os [[Estatos Unitos]] produció un efecto parellán, pero mas grieu, en Mexico, d'o que se recuperó a escape y creixió un 4,1% en [[2004]], un 3% en [[2005]] y un 4,8% en [[2006]]. A inflación s'ha reducito a minimos historics de 3,3% en 2005, y as taxas d'intrés tamién se troban a minimos historicos, lo que ha estimulato o consumo a credito d'a clase meya. L'administración d'o president Fox conseguió a estabilidat monetaria: o déficit d'o presupuesto se redució, y a deuda externa representa actualment nomás o 20% d'o PIB.<ref name="Crandall"/> Mexico comparte con [[Chile]], o grau mas alto d'inversión basata en o credito largo plazo d'a deuda, d'a rechión latinoamericana. A reducción en a pobreza tamién ha estato reducita gracias a las [[remesa]]s d'os mexicans residents en os Estatos Unitos, que fan una zifra de 20 mil millons de dólars por anyo, y s'han convertito en a segunda fuent mas gran de capital forano.<ref>{{en}} [http://www.usatoday.com/news/world/2006-09-28-mexico-us-border_x.htm "Mexico opposed to U.S. border wall"]. ''USA Today''. Calendata d'acceso:28 de setiembre de 2006.</ref>
 
Linia 187:
}}</ref> A lei otorga o estatus de luenga nacional a todas as luengas amerindias que se parlan en o territorio mexicano sin importar-ne o numero de parlants —belunas d'ellas nian plegan a os 100 parlants— y sin importar-ne l'orichen. Alavez, se reconoixen as luengas d'os indichenas desplazatos d'os [[Estatos Unitos]] —como os [[kickapoo]]— y d'os [[pueblos indichenas refuchiatos]] de [[Guatemala]].
 
L'[[anglès]] se fa servir amplament en os negocios, y por a mayoría d'os immigrants estatounitenses que residen en Mexico (l'1% d'a población total), mas que mas en os estatos d'a [[Baixa California]], [[Baixa California Sud]], [[Nuevo León]], [[Guanajuato]] y o [[ciudat de Mexico|DestritoDistricto Federal]]. Amás de l'anglés, destacan o [[Idioma venecián|venecián]], parlato por a comunidat de [[Chipilo]] en o [[estato de Puebla]]<ref>Montagner, Eduardo (2001). [http://www.orbilat.com/Languages/Venetan/Dialects/Chipilo.html El dialecto véneto de Chipilo]. Orbis Latinus. Calendata d'acceso: 22 d'abril de 2008</ref> o ''[[plautdietsch]]'' en as diversas comunidatz [[mennonitas]] d'os estatos de [[Chihuahua]] y [[estato de Durango|Durango]],<ref>Lagarda, Ignacio (2006) [http://www.monografias.com/trabajos11/menonit/menonit.shtml Historia de los Menonitas de Cuauhtemoc, Chihuahua, México]. Monografías.com. Data d'accés: 22 d'abril de 2008</ref> y en menor proporción o [[idioma francés|francés]], [[idioma alemán|alemán]], [[idioma chinés|chinés]], [[idioma hebreu|hebreu]] y [[idioma arabe|arabe]], tamién [[idioma catalán|catalán]], [[idioma vasco|vasco]] y [[idioma gallego|galleco]] d'os refuchiatos d'a [[Guerra Civil Espanyola]]. Encara que belunas d'istas luengas se i han parlato dende mas d'un sieglo y que o numero de parlants de bellas luengas foranas blinca d'o numero de parlants de bellas luengas indichenas, denguna d'ellas no ye reconoixita oficialment.
 
== Cultura ==