Diferencia entre revisiones de «Cenisosa»

[[Imachen:Offterdinger Aschenbrodel (1).jpg|thumb|250px|CenisientaCenisosa]]

A '''CenisientaCenisosa'''<ref name="FernandosChistabin">{{es}} [[Fernando Blas Gabarda|BLAS GABARDA, Fernando]] y [[Fernando Romanos Hernando|ROMANOS HERNANDO, Fernando]], ''Diccionario Aragonés: Chistabín-Castellano''; Gara d'Edizions. Zaragoza, [[2008]]. p 520 <small>ISBN 978-84-8094-061-0</small>, pachina a on se puet consultar o significau de l'adchectivo ''cenisoso''</ref> (en [[idioma alemán|alemán]] ''Aschenputtel'', en [[idioma francés|francés]] ''Cendrillon'', en [[idioma italián|italián]] ''Cenerentola'') ye un [[cuento de fadas]] folclorico d'o que bi ha quantas versions, orals y escritas, antigas y modernas, procedents de diferents puestos d'o mundo. En o sistema de clasificación d'[[Aarne-Thompson]], se mete en o grupo d'os [[Cuento folclorico|cuentos folcloricos]] ordinarios (II), aintro d'ell, en o d'os aduyants sobrenaturals (500-559), y en concreto o subtipo 510 A: o d'a heroina encorrida.<ref>AT 0510: ''The Persecuted Heroine''</ref>

Una d'as formas d'o cuento d'a CenisientaCenisosa mas conoixidas en occident ye a d'o [[Francia|francés]] [[Charles Perrault]], que escribió en [[1697]] una versión d'a historia transmesa a traviés d'a [[tradición oral]]; a de Perrault se conoixe con o títol de ''Cendrillon ou La petite pantoufle de verre'' (''CenisientaCenisosa u o zapatet de vidre''). Anterior a ella ye a versión d'o [[Italia|italián]] [[Giambattista Basile]]: ''A Gata CenisientaCenisosa'' (en [[Idioma italián|italián]], ''La Gatta Cenerentola''; en l'orichinal [[Idioma napolitán|napolitán]], ''La gatta cennerentola''), que bebe d'a tradición [[Giugliano de Campania|chuliana]]; en ixa zona, se charra o napolitán, y en ixa luenga ye escrito o cuento de Basile.

En [[Alemanya]], a versión d'a CenisientaCenisosa que fa parti d'a colección de [[Cuento de fadas|cuentos de fadas]] (''Märchen'') d'os [[Chirmans Grimm]] ''Kinder- und Hausmärchen'' (''Cuentos d'a infancia y ta a casa'') ye dica agora a mas popular. A versión de l'anyo [[1812]] d'os Chirmans Grimm varía manimenos en muitos detalles d'a francesa, lo que no ye raro si se para cuenta que cada país europeu tién a suya propia tradición oral d'o personache.

[[Walt Disney|Disney]] reyalizó en [[1950]] una versión d'a CenisientaCenisosa que s'asemella mas a la de Perrault que a la d'os Chirmans Grimm, razón por a que en [[America]] ye mas conoixida a versión d'o francés.

A CenisientaCenisosa explica a historia d'una mesacha choven muit polida, que en morir-se su pai dimpués d'haber-se casau por segunda vegada, queda privada d'o papel que le correspondeba en a [[familia]]. A seva malvada madrastra y as suyas cruels [[chirmanastra]]s l'imposan o papel d'esclava domestica y, como l'odian tanto, le meten a embotada de "CenisientaCenisosa".

A vida d'a CenisientaCenisosa cambea quan s'entera que en a cort se celebrará un [[baile]] en o que o prencipe trigará a la suya muller (en bellas variant d'a historia bi ha tres bailes).

Con l'aduya machica d'a suya [[fada madrina]] a mesacha puet acudir a o baile, con un poliu vestiu de seda (a tamas d'a oposición d'a madrastra). En o baile truca o ficacio d'o prencipe con qui baila toda a nueit. Manimenos a las dotze d'a nueit ha de marchar (ya que ye a hora en que se creba o encantamiento feito por a fada madrina). Pero a CenisientaCenisosa se'n va tan ascape que en a fuyida pierde un d'os suyos zapatos de [[vidre]] (en as versions en as que bi ha tres bailes lo pierde en o tercero). O prencipe, muit enamorau, troba o zapato y anuncia que se casará con l'unica mesacha d'o reino que tienga os pietz prou chicotz como ta calzar-lo.

A o día venient os sirvients d'o prencipe van por tot o reino fendo probar-se o zapato de vidre a todas as mesachas chovens, encluyindo as chirmanastras d'a CenisientaCenisosa. En a versión alemana d'a historia istas miran d'enganyar a o prencipe, l'una tallando-se un [[dido]] y l'altra o [[calcanyar]] ta que podesen meter-se o zapato. Un muixón, manimenos, avisa a o prencipe d'os dos enganys. En zagueras, a CenisientaCenisosa demuestra a suya identidat y se casa con o prencipe.

En a versión alemana, o personache d'a fada madrina no existe, sino que o vestiu y os zapatos apareixen en un árbol que ha creixiu a o costau d'a sepoltura de su mai. Como en as versions en as que sí apareixe a fada madrina, representa a voluntat d'a mai d'a CenisientaCenisosa, indignada por a crueldat d'a madrastra. Tamién o muixón azul que aduya a o prencipe en a busqueda d'a CenisientaCenisosa (revelando-le que as chirmanastras le miran d'enganyar) representa a mai d'a CenisientaCenisosa.

{{commonscat|Cinderella|a CenisientaCenisosa}}

* [[Giambattista Basile]]: ''O cuento d'os cuentos u o entretenimiento d'os chicotz'' (''Lo cunto de li cunti overo lo trattenemiento de peccerille'') u ''Pentamerón'' (''Pentamerone''). ''Primera Chornada'' (''Primma Giornata''), VI: ''A Gata CenisientaCenisosa'' (en [[Idioma italián|italián]], ''La Gatta Cenerentola''; en [[Idioma napolitán|napolitán]], ''La gatta cennerentola'').

* [[Charles Perrault]]: ''CenisientaCenisosa u o zapatet de vidre'' (''Cendrillon ou La petite pantoufle de verre'').

* [[Chirmans Grimm]]: ''CenisientaCenisosa'' (''Aschenputtel'').