Diferencia entre revisiones de «Sufixo -iello»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 5:
En o caso aragonés "-iello" se troba asobén lexicalizato, (''[[aniello]]'', ''[[doviello]]''), por fer-se -et, -eta o més productivo.
 
== Usos meyevals ==
En l'[[Alto Aragón]] en a [[Edat Meya]] i heba una variant ''-iallo'', con una diftongación en -ia- que encara se troba en [[aragonés de valle de Vio]] y [[Bergotés]], u as variants ''-iacho'', ''-iecho'', ''-iato'', ''-ieto'', (evolucions cacuminals d'a LL cheminata latina que son analogas a la ''[[che vaqueira]]'' de l'[[asturián occidental]]). Estas variants han tenito més duración en [[Aragonés central]]. L'aragonés ribagorzán conoixió a variant ''-iaso'' u ''ieso'', pronunciata con -[[Fonema fricativo alveolar sonoro|s]]- sonora de no ser que [[Rafael Vidaller Tricas]] la haiga confundita con bell alofono diferent d'a ''s'' en os toponimos actuals d'a [[Val de Castanesa]].
 
Tanto en l'[[Alto Aragón]] como en a [[Val de l'Ebro]], en [[aragonés meyeval]] i heba una variant sin -o final, en ''-iel'', (''Castiel'') coincident con determinatas formas mozárabes.
 
Si a tendencia yera a fosilizar y permaneixer lexicalizau, encara o [[sieglo XV]] encara podeba mantener bell uso diminutivo en l'[[aragonés d'as comunidatz aragonesas]], sobre tot en adchectivos. [[Javier Terrado Pablo]] documenta ''touajucas cortiellas'' y bell uso posible como diminutivo en sustantivos como ''canastiella''.<ref name="TERUELTERRADO">[[Javier Terrado Pablo]] ''La lengua de Teruel a fines de la Edat Media''. [[Instituto de Estudios Turolenses]], 1991.</ref>
 
== Usos actuals ==
Si en [[idioma latín|latín]] yera un sufixo muito usau, en o transcurso d'a evolución dende o latín enta l'aragonés fue perdendo terreno debant d'a cheneralización de l'uso d'o sufixo -et, y en as actuals parlas mes conservaderas como o [[aragonés benasqués|benasqués]] ha perdiu o suyo uso diminutivo<ref name=REFERENCEC>{{es}} [[José Antonio Saura Rami]]: "''Elementos de fonética y morfosintaxis benasquesas"''. Gara d'Edizions, Institución Fernando el Católico, 2003</ref>, trobando-se lexicalizau. Devez i plegan usos diminutivos derivaus d'o latín ''-ELLU'' como [[castellanismos en l'aragonés|castellanismo]]s a traviés d'o suyo cognato ''-illo''.
En benasqués se troba lexicalizau en zoonimos ([[vidiello]], [[cadiello]]), partz de plantas u animals ([[tabiella]], [[estiella]], [[ratiella]], [[parpiello]]), y obchectos ([[diviello]], [[ixartiello]], [[capiello]], [[escodiella]], [[pastiello]], [[cribiello]] y [[martiello]]).<ref name=REFERENCEC/>
Línea 22 ⟶ 25:
O sufixo ''-iello'' como continador d'un sufixo latín prou productivo ye present en a [[toponimia aragonesa]]. Por a mesma razón que lo ha ito sustituindo ''-et'', ''-eta'', os macrotoponimos antigos gosan tener sufixo ''-iello'', y os macrotoponimos més recients u as neofundacions agricolas tienen atros sufixos diminutivos como ''-et'', ([[Navarret]], [[La Romaneta]]), u a partir d'o sieglo XV ''-ico'', ([[Andorra|Masadicas Royas]]) en un contexto de castellanización. Como herencio d'un periodo de coexistencia que precedió a lo predominio d'o diminutivo ''-et'' tenemos confusions d'o sufixo de formacions vechetals ''-et'' derivato d'o latín ''-ETUM'' por o sufixo ''-iello'' ([[Piniello (desambigación)|Piniello]]), pero no son tan comuns como as susticions equivalent en catalán d'o sufixo ''-et'' por o sufixo ''-ell''.
 
Más a sobén en microtoponimia que en macrotoponimia trobamos o [[infixo -iz-]] precedendo a lo diminutivo ''-iello'', tarcual veyemos en [[Castellonciello]] y [[Obón|Obonciello]]. En a toponimia [[aragonés benasqués|benasquesa]] lo trobamos tamién (''[[Vaticielles]]'', ''Monticiello'', ''Funticialla''), con a lochica pronunciación [[seseyo|seseyada]].<ref name=REFERENCEC/>. Tamién se trobaba en a microtoponimia terolana d'o [[sieglo XV]] (''Foceciella'').<ref name="TERUELTERRADO"/>
 
O [[infixo -at-]] tamién se troba en a toponimia con o diminutivo -iello (''[[Covatiellas]]'', ''La Covatiella'', ''La Poyatiella'').<ref name="TERUELTERRADO"/>
 
En a toponimia de l'[[Aragonés central]] trobamos asobén fosilizatas as variants con -ia-, -ch- u -t-, (''-iallo'', ''-iacho'', ''-iecho'', ''-iato'', ''-ieto''). As variants con diftongo -ia- se conservan millor en parabras femeninas, (''[[Lacuniacha]]''), por influencia d'a ''a'' de chenero femenín.