Diferencia entre revisiones de «Ido»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Linia 13:
| iso3 = ido
}}
 
L''''ido''' ye una [[luengas artificials|luenga artificial]] creyata a partir d'o [[esperanto]]. Ye a segunda luenga artificial mas charrata en o mundo.
 
Línea 63 ⟶ 62:
 
Jespersen se convirtió en president de l'Academia d'o Ido y, en la revista ''Progreso'', participó activament en as discusions que pediban una millora constant d'a luenga. Pero dimpués d'uns anyos, a suya actividat cesó de sopetón, en parte porque no yera contento d'a forma con a qual Couturat y os de demás quereban fer evolucionar a o ido, pero sobre tot porque sospeitaba que Couturat - o intrigant papel del qual entre o periodo d'o comité no quedó claro dica dimpués - esclató a suya autoridat de traza que feba miedo y no le consideraba mas que una marioneta.
 
 
 
 
==== Beaufront y as relacions con o mundo d'o esperanto ====
Línea 92 ⟶ 88:
Ta lo esencia, a elaboración d'a luenga estió acabada en 1910 con a publicación d'os primers manuals y diccionarios de ido "conforme a las decisions tomada por o Comité y por a Comisión", tal como lo '''atestigua''' a declaración d'a Comisión sinyada por totz os suyos miembros. Acabada o suyo misión, delegación de disolvió regularment o 31 de chulio de 1910 dimpués d'haber fundau a ''Uniono por a linguo internaciona''.
 
As prencipals modificacions aportadas a o esperanto en a elaboración d'o ido son as siguients<ref name="Couturat-Beaufront"/> (tal como estioron enunciadas por o Comité d'a Delegación) :
 
# supresión d'as letras accentuadas, permitindo imprentar os textos d'ista luenga, conservando a ortografía fonetica y restablindo a ortografía internacional;
# supresión de qualques trazos morfosintacticos (acusativos, alcuerdo entre o nombre y l'adchectivo);
Línea 112 ⟶ 107:
 
=== O renaiximiento d'os anyos 20 ===
Dimpués d'a guerra, o movimiento idista se reconstituyó lentament. En 1918, o lingüista francés [[Antoine Meillet]], profesor en o [[Collège de France]], elochió o iuido, y mas en cheneral la ideya d'una luenga internacional, en o suyo libro ''Les Langues dans l'Europe nouvelle'':
 
{{Cita|Sería posible, manimenos, ta proceder de traza lochica y, por tanto, de traza mas satisfactoria y mas clara, en a formación de parolas que fa esperanto. Isto estió contrimostrau por os creyadors d'o Iuido, o luengache basau en o mesmo prencipio que o esperanto, pero an os prencipios s'han aplicau con mayor rigor. Querer u no d'istas dos solucions proposadas ya han teniu un exito duradero, un feito que s'adquiere: una luenga artificial basada en o prencipio d'o esperanto y d'o Iuido puede treballar. Ta qualsiquier persona que ya sabe Anglés u una luenga romance, y mas ta qualsiquier persona que sabe quantos idiomas d'Europa occidental, ye facil d'aprender esperanto u ido, están pro tant solament uns días ta entender, qualques semanas ta practicar istas luengas.}}
 
En 1920, Schneeberger, president de l'Academia d'o Iuido, anunció a represa d'os treballos de l'Academia. Louis de Beaufront publicó en 1925 a suya "Gramatica completa" (''Kompleta Gramatiko Detaloza''), que encara a prencipios d'o sieglo XXI sigue estando una obra de referencia sobre a gramatica d'o iuido. Muitos congresos idistas han estau organizaus: Viena (1921), Dessau (1922), Kassel (1923), Luxemburgo (1924), Turín (1925) y Praga (1926). Han amaneixiu muitas revistas idistas.
 
=== A crisi de 1927 ===
En 1927, qualques serias disensions dividioron a o movimiento idista. l'aparición en 1922 d'unatra luenga auxiliar, Occidental, y o resurchimiento d'o dilema entre a estabilidat y o cambeo debilitoron a o ido. Os conservadors s'oposan en vivos debatz a os reformadors. Por a suya parte, [[Otto Jespersen]], que se deseparó d'o movimiento idista, publicó en 1928 o suyo propio prochecto lingüistico, o [[novial]]. Jespersen, explica as razons d'a suya distanciamiento d'o ido:
 
{{Cita|a nueva luenga, ya que estió modificada entre os debatz de Progreso dica que se tornó mas y mas distant d'o prochecto orichinal de Beaufront, ha contrimostrau estar un luengache muit flexible y rico, superior a o esperanto en muitos aspectos, encara que no d'o tot satisfactoria como ya tendré a oportunidat d'amostrar en un capitol especial. O suyo prencipal inconvenient ta yo ye que os suyos fundadors no tenioron como lema ''Lasciate ogni Esperantoesperanto voi ch'entrate'',<ref>Traducción de l'italián: "Abandonatz tot Esperantoesperanto os que dentratz". Alusión a o lema que adorna a dentrada a o infierno en a obra de Dante: Abandonatz toda esperanza os que dentratz </ref> pero cal reconoixer que os responsables d'o ido han contrimostrau que quasi totz han tomau a parola "progreso" en serio y son disposaus a continar agora o desembolique dica o perfeccionamiento de la LE [Luenga Internacional], sin pensar que a zaguera parola s'haiga dito ya sobre este tema.<ref>[http://www.geocities.com/athens/forum/5037/ail.html Jespersen Otto: An International Language, Londres, 1928. Traduit de l'anglais.]</ref>}}
 
O Novial, que contiene muitas caracteristicas de Ido a o mesmo tiempo que elimina os elementos mas chocants d'o Esperantoesperanto (por eixemplo, os finals en -u d'os substantivos, os adchectivos en -a u a conchugación, en -is, -as, -os) atrayó a un numero de idistas como Ahlberg que o suyo diario idista ''Mondo'' se convirtió en revista novialista.
 
=== A reunificación d'o movimiento idista ===
Línea 139 ⟶ 134:
=== Hue en día ===
En 2009, o movimiento idista ye present en Internet. Existen muitos puestos web. Muitas listas de discusión en ido u sobre o idoson activas. Existe una [http://io.wikipedia.org Wikipedia en ido]. As revistas idistas ''Progreso'', ''Kuriero Internaciona'' y ''Ido-Saluto'' amaneixen regularment. Os rencuentros idistas tienen puesto cada anyo. Ye, de conchunta con [[interlingua]], a segunda luenga auxiliar mas charrada.
 
== Fonolochía ==
{| align="right" class="wikitable" border="1"
|- style="font-size: x-small; vertical-align:top; background: #EFEFEF"
! style="background:transparent"|
! style="background:transparent"|
! colspan="2" | [[Fonolochía|Bilabial]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Labio-<br />dental]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Alveolar]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Post-<br />alveolar]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Palatal]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Velar]]
! colspan="2" | [[Fonolochía|Glotal]]
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Nasal]]
| &nbsp; || {{IPA|m}}
| colspan="2" | &nbsp;
| &nbsp; || {{IPA|n}}
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Vibrant]]
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| &nbsp; || {{IPA|?}}
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Fricativa]]
| colspan="2" | &nbsp;
| {{IPA|f}} || {{IPA|v}}
| {{IPA|s}} || {{IPA|z}}
| {{IPA|?}} || {{IPA|?}}
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| {{IPA|h}} || &nbsp;
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Africata]]
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| {{IPA|?}} || &nbsp;
| {{IPA|?}} || &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Lateral]]
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| &nbsp; || {{IPA|l}}
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
|-
! style="font-size: x-small; background: #EFEFEF" | [[Fonolochía|Lateral aproximant]]
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
| &nbsp; || {{IPA|j}}
| colspan="2" | &nbsp;
| colspan="2" | &nbsp;
|-
|}
* [[Vocal]]s: [[a]] [[y]] [[i]] [[u]] [[u]]
* [[Consonant]]s: [[b]] [[c]] [[d]] [[f]] [[g]] [[h]] [[j]] [[k]] [[l]] [[m]] [[n]] [[p]] [[q]] [[r]] [[s]] [[t]] [[v]] [[w]] [[x]] [[y]] [[z]]
* [[Digrafo|Digramas]]: ch sh qu
* [[Diptongo]]s: au eu
 
O ido tiene o mesmo sistema de 5 vocals tipicas (a, y, i, u, u, que tienen a mesma valor que o d'o [[Alfabeto fonetico internacional|IPA]]) que o esperanto, y quasi as mesmas consonants, encara que s'omiten dos fonemas consonanticos usaus por iste, IPA {{IPA|/x/}} y {{IPA|/dʒ/}}. (As distincions entre {{IPA|/x/ : /h/}} y {{IPA|/dʒ/ : /ʒ/}} provocaban una carga innecesaria en o esperanto, asinas que estioron eliminadas en o ido).
 
=== Acento ===
As normas de [[Acento prosódico|accentuación]] en ido son regulars, pero licherament mas complicadas que en esperanto: todas as parolas polisílabas son [[parola plana|planas]] fueras d'os verbos [[Modo gramatical|infinitivos]], que son [[lingüistica|agudas]] -asinas, trobamos nombres como '''''sko'''lo (escuela), tele'''fo'''no (telefono), filo'''zo'''fo (filósofo), ka'''fe'''u (café)''; adchectivos como ''univer'''sa'''a (universal)'' y verbos conjugados como '''''ler'''nas (aprendo)''. En cambeo, tenemos ''i'''rar''' (ir), sa'''var''' (saber), drin'''kar''' (beber), klo'''zar''' (zarrar), dan'''kar''' (agradeixer)'' u ''pen'''sar''' (pensar)''.
 
Quan una parola remata con una vocal precedida de '''i''' u de '''u''', todas dos vocals se funden ta formar una sola silaba ([[diptongo]]), tresladando l'acento a la silaba precedente.
Eixemplos: ''fa'''o mío'''lio (familia), '''lin'''guo (luenga), '''ra'''dio (radio)''.
 
=== A elisión ===
O ido permite (y recomienda) l'uso d'a [[elisión]] ta privar [[cacofonía]]s u ta amillorar a fluidez d'o luengache charrau. He aquí qualques eixemplos:
* Vocals consecutivas
** ''kordiala amiko ? kordial amiko; olda avulo ? old avulo''
* Preposición + [[articlo]]
** ''a la = a l’ = al''
** ''da la = da l’ = dal''
** ''de la = de l’ = del''
** ''di la = di l’ = dil''
 
== Gramatica ==
Todas as parolas en ido se forman a partir d'una '''parola radiz''', a la qual se le adhiben [[sufixo]]s y [[afixo]]s. Istes determinan o suyo chenero, numero, función, etc. Como en o esperanto, o ido ye [[Gramatica|gramaticalment]] invariable; a diferencia d'a mayoría de luengas naturals, no i hai excepcions.
 
{| align="left" class="wikitable" border="1"
|- bgcolor="#EFEFEF"
! Forma gramatical || Ido || Esperanto || Aragonés
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Substantivo|Substantivo singular]] || ''' -o''' (libro)|| '''-o''' libro || '''-o -a -e...''' (libro)
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Substantivo|Substantivo plural]] || '''-i''' (libri) || '''-oj''' (libroj) || '''-os -as -es...''' (libros)
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Adchectivo]] || '''-a''' (varma) || '''-a''' (varma) || '''-o -a -e...''' (calient)
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Adverbio]] || '''-e''' (varme) || '''-y''' (varme) || '''-ment''' (calurosament)
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Modo gramatical|Infinitivo present]] || '''-ar''' (irar) || '''-i''' (iri) || '''-ar -er -ir''' (ir)
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Present (gramatica)|Present]] || '''-as''' (iras) || '''-as''' (iras) || voi, vas, va...
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Preterito imperfecto|Pasau]] || '''-is''' (iris) || '''-is''' (iris) || iba, ibas...
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Futuro (gramatica)|Futuro]] || '''-tos''' (ir-os) || '''-tos''' (ir-os) || iré, irás, irá..
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Modo gramatical|Imperativo]] || '''-ez''' (irez) || '''-u''' (iru) || veye!, ius!
|-
| bgcolor="#EFEFEF" | [[Modo condicional|Condicional]] || '''-us''' (irus) || '''-us''' (irus) || iría, irías...
|}
<br clear=both>
 
== O verbo ===
Os [[verbo]]s son totalment regulars. Dentro d'as formas impersonals trobamos o [[infinitivo]] que, a diferencia d'o [[idioma espanyol|espanyol]] y de forma similar a o [[latín]], tiene tres tiempos verbals: [[Preterito perfecto simple|pasau]], [[present (gramatica)|present]] y [[futuro (gramatica)|futuro]].
 
Existe unatra forma impersonal, o [[participio]], que no solament tiene istes tres tiempos, sino que amás poseye una [[voz activa]] y unatra [[voz pasiva]]. a primera se podría traducir a o espanyol como a qualidat d'o que fa l'acción d'o verbo correspondient. Por eixemplo ''skribanta'' significa ''o que escribe''. En cambeo, a correspondient forma pasiva d'o singular sería ''skribata'', que significa literalment ''escrito''.
 
As formas personals tienen mas tiempos verbals ta amillorar a comprensión d'o texto y a suya exactitut, a saber:
* Present
* Preterito imperfecto
* Preterito perfecto
* [[Preterito plusquamperfecto]]
* Futuro
* Futuro perfecto
* Condicional
* Condicional componiu
* Imperativo
* Imperativo anterior
Qualques d'istas formas verbals pueden estar escritas usando o suyo equivalent componiu, que consiste en a forma correcta d'o verbo ''esir (estar)'' y un participio activo. A voz pasiva, por a suya parte tamién utiliza a forma componida con ''esir'' y un participio, pero ista vez o pasivo.
 
O pasivo tamién se forma adhibindo a particla aglutinant '''-es-''' en o cuerpo central d'o verbo conchugato:
''Me vid.a.s amiko → Amiko vid.'''es'''.a.s da me. ('''Veigo''' a un amigo → Un amigo '''ye visto''' por yo).''
 
== Os pronombres ===
Os [[pronombre]]s estioron revisaus ta fer-los acusticament mas distintos d'o que lo son en esperanto, os quals totz acaban en '''i'''. Especialment os pronombres personals singular y plural d'a 1ª persona '''a mía''' y '''ni''' podeba estar confunditos en charrar asinas que en ido son '''me''' y '''ni'''. En ido amás se distingue entre l'informal ('''tu'''), y o formal ('''vu''') dentro d'os pronombres d'a 2ª persona d'o singular. a 2ª persona d'o plural ('''veyé''') no tiene forma informal. Aparte, o ido tiene un pronombre d'a 3ª persona ta totz os cheneros ('''lu''', que puede significar ''ell'', ''ella'', u ''ixo'', dependendo d'o contexto), amás d'os suyos pronombres masculín, femenín y neutro d'a 3ª persona.
 
Os [[pronombre]]s personals pasan a estar '''posesivos''' por meyo d'a [[desinencia]] '''-a'''.
 
En ista tabla s'amuestran qualques d'as terminacions gramaticals (sufixos):
* Singular: ''me'''a''''', ''tu'''a''''', ''vu'''a''''', ''(i)lu'''a''''' / ''(e)lu'''a''''' / ''(o)lu'''a'''''
* Plural: ''ni'''a''''', ''vi'''a''''', ''li'''a'''''
 
Os pronombres demostrativos son:
* Singular: '''''(i)ca''' (isto/a), '''(i)ta''' (ixo/a)''
* Plural: '''''(i)ci''' (istes/as), '''(i)tu''' (aquells/as)''
* ''ilu + ca : '''ilca''' (ixe)''
* ''elu + ca : '''elca''' (ixa)''
* ''olu + ca : '''olca''' (ixo)''
* ''ilu + ta : '''ilta''' (ixo que, o que)''
* ''elu + ta : '''elta''' (aquella que, a que)''
* ''olu + ta : '''olta''' (o que)''
 
Os pronombres y os adchectivos interrogativos y relativos son:
* '''qua''' t'o singular
* '''qui''' t'o plural
* '''quo''' ta obchectos y parolas indeterminadas
Os adchectivos interrogativos siguen o regle cheneral d'os adchectivos, ye dicir, invariables en chenero y numero:
* '''''qua homo venis?''' (quí vinió? "qué hombre vinió?") | '''qua homi venis?''' (quí vinioron?)''
 
Contino se detallan os pronombres y adchectivos indefinius:
[[wikt:io:ula|ula]], [[wikt:io:nula|nula]], [[wikt:io:irga|irga]], [[wikt:io:altra|altra]], [[wikt:io:kelka|kelka]], [[wikt:io:singla|singla]], [[wikt:io:omna|omna]], [[wikt:io:multa|multa]], [[wikt:io:poka|poka]], [[wikt:io:plura|plura]], [[wikt:io:tanta|tanta]], [[wikt:io:quanta|quanta]], [[wikt:io:cetera|cetera]], [[wikt:io:ipsa|ipsa]]
 
== O vocabulario ==
O [[vocabulario]] d'o ido se basa en as parolas que permiten una mayor facilidat a o numero mas gran de fablants de luengas indo-europeas. Entre os suyos inicios, as primeras cinco mil radices estioron analisadas, comparando-las a os vocabularios anglés, francés, castellán, alemán, ruso y italián y o resultau estió o siguient:
 
* 2024 radices (o 38%) perteneixen a 6 idiomas
* 942 radices (o 17%) perteneixen a 5 idiomas
* 1111 radices (o 21%) perteneixen a 4 idiomas
* 585 radices (o 11%) perteneixca a 3 idiomas
* 454 radices (o 8%) perteneixen a 2 idiomas
* 255 radices (o 5%) perteneixen a 1 idioma
** total 5371 100%
 
Amás, una comparanza d'o vocabulario de ido con os seis idiomas anteriors amuestra as siguients proporcions de semellanza:
 
* Francés 4880 - 91%
* Italián 4454 - 83%
* Castellán 4237 - 79%
* Anglés 4219 - 79%
* Alemán 3302 - 61%
* Ruso 2821 - 52%
 
Isto fa que o ido sía confundito a veces con o francés, l'italián u o castellán a primera vista.
 
En a siguient tabla se comparan qualques vocablos d'o ido con as luengas en la qual s'ha feito referencia mas alto. Puede observar-se a enorme similitut en beluns d'os casos:
 
{| align="left" class="wikitable" border="1"
|-style="background: #EFEFEF"
|'''Ido'''||'''Italián'''||'''Anglés'''||'''Francés'''||'''Alemán'''||'''Ruso'''||'''Español'''||'''Esperanto'''
|-
| '''bona'''||buono||good ("bonus")||bon||gut ("bonus")||dobriy||bueno||bona
|-
| '''donar'''||dare ("donare")||give ("donor")||donner||geben||darit||dar / donar||doni
|-
| '''filtrar'''||filtrare||filter||filtrer||filtern||filtrovat||filtrar||filtri
|-
| '''gardeno'''||giardino||garden||jardín||Garten||ogorod||jardín||ĝardeno
|-
| '''kavalo'''||cavallo||horse ("cavalry")||cheval||Pferd ("kavallerie")||kon||caballo||ĉevalo
|-
| '''maro'''||mare||sea ("marine")||mer||Meer||more||mar||maro
|-
| '''naciono'''||nazione||nation||nation||Nation||narod||nación||nacio
|-
| '''studiar'''||studiare||study||étudier||studieren||shtudirovat||estudiar||studi
|-
| '''yuna'''||giovane ("junior")||young||jeune||jung||yuniy||joven||juna
|}<br clear=both>
 
O vocabulario d'o ido amplía-se chenerando nuevas parolas por meyo de l'alteración d'unatra parola ya existent con un cierto numero de prefixos y sufixos concretos. Isto permite tomar parolas ya existents y modificar-la ta creyar un [[neolochismo]] y que iste sía intelichible por a resta d'a comunidat sin necesidat d'haber d'estar explicau previament por a suya creyador.
 
Os nuevos vocablos se creyan dimpués d'una analís d'a suya [[etimolochía]] y fendo referencia a o suyo equivalent en a suya luenga primitiva.
Si una parola no puede creyar-se simplament modificando un vocablo preexistent, alavez s'adopta una nueva radiz (como a parola '''''wikipedio''''' (''wikipedia''), formada con ''wiki'' + ''enciklopedio''). En [[1926]], por eixemplo, s'adoptó a parola ''alternatoro'' (''[[alternador]]''), porque cinco d'as seis luengas en el qual se basa o ido usaban quasi a mesma [[ortografía]] ta ixa parola, y porque o suyo significau yera pro leixano de qualsiquier atra parola como ta poder chenerar ambigüedat.
 
A adopción d'una parola viene por un consenso dimpués que ista haiga estau revisada de forma oficial por a [[Uniono por a Linguo Internaciona Ido|Unión]]. Se mete un especial ficacio en privar a [[homonimia]], y a adopción de qualsiquier nueva parola va precedida d'una laboriosa discusión. Qualsiquier parola extranchera con un significau muit conciso y que no sía d'uso cutiano (como por eixemplo a parola ''[[intifada]]'') debe deixar-se tal como, pero escrita con letra ''italica''.
 
==== Os afixos ====
Os '''afixos''' son un recurso ampliament utilizau en ido ta formar vocablos d'a mesma familia que a parola orichinaria. Reciben o nombre de '''[[prefixo]]s''' si se sitúan antes d'a radiz en a parola y '''[[sufixo]]s''' si lo fan dimpués. O numero de [[afixo]]s ye masiau gran ta estar incluiu por entero en iste articlo, manimenos, una somera explicación puede dar una ideya pro clara d'o suyo funcionamiento. Eixemplos:
* Sufixos
** [[wikt:io:.ach|ach]]: Ye o sufixo peyorativo: ''hundo (can) → hund'''ach'''o (chucho, perrucho), libro → libr'''ach'''o ('''librejo''')''
** [[wikt:io:.ad|ad]]: Ye un sufixo que expresa freqüencia, duración de l'acción: ''danso (danza) → dans'''ad'''o (o baile, como acción)''
** [[wikt:io:.ag|ag]]: '''-ag-''' ye a contracción d'o verbo '''''agar''' (obrar)'' y denota l'uso de l'obchecto present en a radiz: ''martelo (martiello) → martel'''ag'''ar (amartillar)''
* *Prefijos
** [[wikt:io:bo.|bo]]: Prefixo que denota parentesco por matrimonio, familia politica: ''patro (pai) → '''bo'''patro (suegro)''
** [[wikt:io:des.|des]]: Denota lo contrario d'a parola radiz: ''facila (facil) → '''des'''facila (dificil)''
Os sufixos pueden aglutinar-se y colocar-se dos u mas seguntes como sía necesario, siempre que a parola, en ir-se prolongando, conserve una coherencia gramatical.
 
Os prefixos, como ye natural, funcionan de forma muit pareixida a os sufixos, encara que normalment solament se podrá usar un prefixo por parola.
 
 
 
== Numeros ==