Diferencia entre revisiones de «Ido»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 26:
 
== Historia ==
 
O '''[[ido]]''' estió creyau a prencipios d'o sieglo XX. I hai habiu quantos prochectos de luengas construidas que precedioron a la creyación d'o ido. Entre os precursors d'o dominio: [[Galien]], [[Blaise Pascal]], [[René Descartes]], [[Gottfried Wilhelm von Leibniz]], pero sobre tot [[Johann Martin Schleyer]], inventor d'o [[volapük]] y [[Ludwig Lazarus Zamenhof]], pai d'o [[esperanto]]. I hai habiu igualment numerosos prochectos que siguioron a la creyación d'o ido, como o italico, latin-ido, weltdeutsch, etc.
 
Línea 65 ⟶ 64:
Una unión d'amigos d'a luenga internacional (''Uniono die a Amiki die a Linguo Internaciona''), que comprendeba una Academia y un Comité Directivo, estió fundada asinas como una revista mensual, ''Progreso'', estió lanzada en 1908 ta publicar as discusions lingüisticas y as decisions de l'Academia d'o Ido. Son os treballos d'a comisión permanent os que desembolicará a luenga que tomó o nombre de "Ido" dimpués que Zamenhof refusase todas as nominacions utilizando o nombre "esperanto".
 
Ta lo esencia, a elaboración d'a luenga estió acabada en 1910 con a publicación d'os primers manuals y diccionarios de iuido "conforme a las decisions tomada por o Comité y por a Comisión", tal como lo '''atestigua''' a declaración d'a Comisión sinyada por totz os suyos miembros. Acabada o suyo misión, delegación de disolvió regularment o 31 de chulio de 1910 dimpués d'haber fundau a ''Uniono por a linguo internaciona''.
 
As prencipals modificacions aportadas a o esperanto en a elaboración d'o iuido son as siguients<ref name="Couturat-Beaufront"/> (tal como estioron enunciadas por o Comité d'a Delegación) :
 
# supresión d'as letras accentuadas, permitindo imprentar os textos d'ista luenga, conservando a ortografía fonetica y restablindo a ortografía internacional;
Línea 74 ⟶ 73:
# enriqueiximiento d'o vocabulario a traviés d'a adopción de nuevas radices cudiadosament seleccionaus d'alcuerdo con o prencipio d'a maxima internacionalidad.
 
== Entre estabilidat y cambeo ==
Os idistas se troboron rapidament enfrentau a un grieu dilema: ta beluns, a continación d'os treballos lingüisticos amilloró a calidat d'a luenga pero, a o mesmo tiempo, dio puesto a continos cambeos que feba dificil o suyo difusión a o publico en cheneral.
 
Un debat oposó a os partidarios d'a estabilidat ta difundir a luenga y aquells que deseyaban primero acabar o treballo lingüistico. Ye en iste contexto en o qual [[Louis Couturat]] esfendió en la revista ''Progreso'' una voz meya:
 
{{Cita|Ciertament, a nuestra luenga no ye rematada, pero no queremos tornar-la a empecipiar. Hemos de construir-la y desembolicar-la, paso a paso, de traza constant, d'alcuerdo con prencipios fixos, de feito, o nuestro lema ye: ni o '''estancamiento''' inerte ni l'achitación incesant, pero progreso constant y contino.}}
 
Finalment, dimpués de muitos anyos de treballo intenso, se decidió un periodo d'estabilidat de diez anyos en 1914 ta dar a conoixer a luenga.
 
== O revés d'a Primera Guerra Mundial ==
 
Ye en pleno creiximiento quan o movimiento idista estió durament trucau por dos trachicos succesos. O 3 d'agosto de 1914, [[Luis Couturat]] murió en un accident d'auto, o mesmo día en que Alemanya le declaró a guerra a Francia. a desaparición d'o defensor mas activo d'o ido seguiu por una explosión d'o nacionalismo y a destrucción d'o primer conflicto mundial '''asestó''' un duro truco a o ido y la ideya mesma d'una luenga internacional. O movimiento idista sobrevivió realment en países neutrals como Suiza (incluindo l'actividat de Schneeberger, Secretario d'a ''Uniono Por La Linguo Internaciona Ido''), y Suecia (con Ahlberg, editor d'a revista idista ''Mondo''). La revista ''Progreso'', d'o qual Couturat estió o editor y o redactor, deixó de publicar-se en 1914.
 
=== A reunificación d'o movimiento idista ===
Línea 85 ⟶ 90:
{{Cita|Con ista decisión, o treballo s'encetó entre o recient congreso de Sopron, una nueva yera t'o nuestro movimiento. O dispertar de Progreso ye bella cosa mas que un simbolo u un homenache a os suyos inixuplidables fundadors, la qual cosa contrimuestra o compromiso d'os nuestros liders ta continar o treballo d'o nuestro mayestro Couturat y proporcionar una tribuna digna d'este nombre t'as discusions libres y o perfeccionamiento constant.}}
 
O primer numero d'o nuevo ''Progreso'' conteneba articlos a beluns d'os fundadors d'o iu comoidocomo [[Wilhelm Ostwald]] u Léopold Leau. Tenioron puesto debatz sobre a oportunidat de realizar nuevos cambeos, dica que en 1934 un nuevo periodo d'estabilidat s'ha declaró por un decenio. Por unatra parte, a situación internacional heba tornau a estar desfavorable t'os idiomas internacionals, con l'aumento d'o [[faixismo]] y o [[nazismo]] asinas como d'o [[stalinismo]], seguiu por a [[Segunda Guerra Mundial]]. A primera preocupación d'o movimiento idista s'heba convertiu en a mera supervivencia.
 
 
 
=== A posguerra ===