Diferencia entre revisiones de «Guerra de Troya»

Contenido eliminado Contenido añadido
Legobot (descutir | contrebucions)
m Bot: Migrating 69 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q42937 (translate me)
Infumable...
Linia 1:
{{correchir}}
{{Batallas
|nome_batalla=Guerra de Troya
Línea 8 ⟶ 7:
|puesto= [[Troya]], [[Asia la Chica]]
|resultato= Victoria aquea.
|combatiens1= [[aqueusImachen:Vergiasun.svg|22px]] [[Aqueus]]
|combatiens2= [[Imachen:Vergiasun.svg|22px]] [[ileusIleus]]
|comandans1= [[Imachen:Vergiasun.svg|22px]] [[Agamenón]]
|comandans2= [[Imachen:Vergiasun.svg|22px]] [[Hector]]
|soldaus1=
|soldaus2=
Línea 18 ⟶ 17:
|campaña =
}}
A '''guerra de Troya''' estió un conflicto belico descrito en a [[literatura epica griega]] n'en o qualqe s'enfrentoron losos exercitos [[aqueus]] ([[griegos]] d'o periodo [[micenico]]) contra a ciudat de [[Troya]] u [[Ilion]] y os suyos aliatos, ubicata en [[Asia la Chica]], y os suyos aliatos. Seguntes [[Homero]], se tractaría d'una expedición de castigo por parte d'os aqueus, que o suyo ''casus belli'' habría estau o rapto (u fugafuyita) d'[[Helena d'Esparta]] por o principeprencipe [[Paris de Troya]]. Seguntes ciertos indicios provinientsprovenients d'a interpretación de textos [[idioma hitita|hitita]]s a guerra de Troya podió corresponder a un conflicto belico real u a la suma de diversos episodios belicos arredol d'a [[Mar Echea]] que fuoron aplegatosreplegatos en un solo [[ciclo literario]].
 
Se suposa que beluns d'os pueblos embrecaus en a guerra de Troya feban part d'os belicosos [[Pueblos d'a Mar]] que luitoron contra os [[hititas]] y [[echipcios]].
 
== O mito ==
=== Antecedents. O chudicio de Paris ===
[[Zeus]] se convierte en rei d'os dioses dimpués de destronar a o suyo pai [[Crono]]; Crono a la suya vez i heba destronau a o suyo pai [[Urano (mitolochía)|Urano]]. Zeus escuita una profecía en que ell a la suya vez será destronau por un d'os suyos fillos. Unatra profecía diz que un fillo d'a ninfa [[Tetis (nereida)|Tetis]] sería mas gran que o suyo pai. Posiblement por bella d'istas razons, Tetis se casó por orden de Zeus con un mortal, o rei [[Peleyo]]. Peleyo y Tetis tenioron un fillo clamau [[Aquiles]] qui, seguntes unatra profecía, moriría choven en Troya. Con a esperanza de protecher-le, quan yera un nino a suya mai lo ficó en augua en o río [[Estichia]], fendo-lo invulnerable fueras d'en o calcanyo, por an l'emparó.
 
Totz os dioses estioron convidaus a la voda de Peleyo y Tetis, fueras de [[Eris (mitolochía)|Eris]]. Ista se presentó d'improviso en a voda y deixó sobre a mesa una mazana d'oro en a qual yera inscrita a parola ''[[kallisti]]'' ("t'a mas fermosa"). a mazana estió reclamada por [[Hera]], [[Atena]] y [[Afrodita]]. Zeus resolvió l'afer nombrando arbitro a Paris, un principe de Troya, que heba estau criau como pastor a resultas d'una profecía, seguntes a quala sería o causant d'a caita de Troya.
 
As diosas querioron corromper a Paris: Atena le ofrió sabiduría, '''destreza''' en a batalla y as habilidatz d'os grans guerrers; Hera le ofrió poder politico y o control de toda Asia, y Afrodita le ofrió l'amor d'a muller mas bella d'o mundo. Paris concedió a mazana a Afrodita, y tornó a Troya.
 
==== O rapto d'Helena ====
a muller mas bella d'o mundo yera Helena. Yera filla de [[Leda]], a quala yera casada con Tindaro, rei d'Esparta, y estió seducida por Zeus en forma de '''cisne'''; los informes difieren sobre quáls d'os quatro fillos de Leda lo yeran de Zeus y quáls de Tindaro, pero Homero presienta a Helena como filla de Zeus.
 
Helena teneba muitos pretendients, y Tindaro yera poco disposau a esleir un por miedo a que os atros tomasen represalias. Finalment, un d'os pretendients, [[Odiseu]] de [[Itaca]] (Ulises en a mitolochía romana) proposó un plan. Fació prometer a totz esfender o matrimonio d'Helena con qui ella esleise. Ella esleyó a [[Menalau]], qui humilment no fació a petición por ell mesmo, sino ninviando a o suyo chirmán [[Agamenón]] en o suyo puesto. Totz dos chirmans viviban en a corte de Tindaro dende que estioron desterraus de [[Micenas]], dimpués que o suyo pai, [[Atreu]], ise asasinau y o suyo trono sacau por o suyo chirmán [[Tiestes]] y o suyo fillo [[Echisto]]. Menalau heredó o trono d'Esparta de Tindaro, con Helena como a suya reina, y Agamenón, casau con a chirmana d'Helena, [[Clitemnestra]], recuperó o trono de Micenas.
 
Ninviau a fer tractos diplomaticos a Esparta, Paris '''se enamoró''' d'Helena y, con la aduya d'Afrodita, a raptó u la sedució, y la levó de torno a Troya como esposa. Totz os reis y principes de Grecia estioron clamaus a complir o suyo churamento y recuperar-la.
 
==== A chefatura d'as tropas ====
[[Odiseu]] yera casau con [[Penélope]] y teneba un fillo, [[Telémaco]]. Odiseu ta privar ir a la guerra, se finchió loco y sembró os suyos campos con sale. [[Palamedes]] estió mas listo que ell y metió a o suyo fillo Telémaco debant d'o aladro. Odiseu s'incorporó a o no estar disposau a matar a o suyo fillo, revelando o suyo '''cordura''' y veyer-se obligau a ir a la guerra.
 
L'endevino [[Calcas]] '''auguró''' que nunca podría estar conquerida a ciudat de Troya sin que [[Aquiles]] participase en a batalla. a suya mai [[Tetis (nereida)|Tetis]], sabendo que Aquiles moriría si iba a Troya, lo disfrazó de muller en a corte d'o rei [[Licomedes]] en [[Sciro]]. Allí tenió una relación amorosa con a filla d'o rei, [[Deidamía]], de #el qual tenioron un fillo, [[Neoptolemo]]. Odiseu descubrió a Aquiles entre as mullers y aconsiguió asinas que participase en a expedición.
 
Finalment, se reunió una flota de mas de mil barcos a o mando d'Agamenón.
 
Os griegos tamién levoron os huesos de [[Pelope]], pai de [[Atreu]] y güelo d'Agamenón y Menalau, ta aduyar-les a ganar a guerra. Unatro [[oraculo]] '''auguró''' que serían necesarios ta aconseguir a victoria.
 
=== O viache a Troya ===
Quan os griegos partioron a la guerra de Troya, s'entivocoron de rumbo y fuoron a aturar a [[Misia]], rechita por [[Telefo]]. En a batalla, Aquiles firió a Telefo. ya que a suya ferida no '''cicatrizaba''', Telefo preguntó a o oraculo y iste endivinó: «ell mesmo habrá de curar-te». Telefo finchió estar un mendigo y pidió a Aquiles que le aduyase a '''cicatrizar''' a suya ferida. Aquiles refusó dicindo no tener conoixencias medicos. [[Odiseu]] dició que la lanza heba causau a ferida y la lanza podría '''cicatrizarla'''. Se metioron trozos de la lanza sobre a ferida y ista '''cicatrizó'''. Telefo les indicó o camín a Troya agradeixiu por a suya curación.
 
Quan a expedición se disposó de nuevo a salir dende [[Aulide]], os aires cesoron. Calcas '''auguró''' que a diosa [[Artemisa]] yera castigando a Agamenón por matar un ciervo sagrau (u matar un ciervo en una selva sagrada) y dicir que yera millor cazador que ella. A sola forma de '''apaciguar''' a Artemisa yera sacrificar a la filla d'Agamenón, [[Ifichenia]]. Ifichenia estió tresladada dende Micenas dica Aulide con o falso pretexto que iba a convertir-se en esposa d'Aquiles. Quan plegó, Agamenón se disposó a sacrificar-la pero en o zaguer momento Artemisa substituyó a la choven por un ciervo y la levó a [[Taurica]] (u Taurida), an estió sacerdotisa d'o suyo culto. Allí yera a encargada de sacrificar a tot extranchero que allí plegaba, en honor a Artemisa. [[Hesiodo]] diz que se convirtió en a diosa [[Hecate]]. En as trachedias d'[[Euripides]] y [[Sofocles]], o sacrificio d'Ifichenia ye a prencipal razón de Clitemnestra ta asasinar a o suyo hombre a o torno de Troya. O asesinato d'Agamenón sería, a la suya vez, vengau por o suyo fillo, [[Orestes]].
 
[[Filoctetes]] yera un amigo de [[Heracles]] ([[Hercules]] en a mitolochía romana) y, ya que encendió a pira funeraria d'Heracles quan dengún mas querió fer-lo, recibió a suya arco y as suyas flechas. Navegó con siet barcos repletos d'hombres a la guerra de Troya, an planiaba luitar en o bando d'os griegos. Se detenioron en una isla ta aconseguir suministros y allí Filoctetes estió mosegau por una serpient. A ferida se '''infectó''' y '''desprendía''' una gran pudor; y os [[Atridas]], por consello d'Odiseu, ordinoron a Filoctetes remanir en [[Lemnos]]. [[Medonte]] tomó o mando d'os hombres de Filoctetes, qui remanió solament en Lemnos entre diez anyos.
 
=== Encieto d'a guerra ===
L'armada aquea plegó a las plachas de [[Troya]], an se trobó con gran parte de l'exercito troyano asperando-la.
 
O oraculo profetizó que o primer griego que pisase tierra sería o primer en morir en a guerra de Troya. [[Protesilao]], lider d'os filaceos, satisfació ista profecía. [[Héctor]] mató a Protesilao, y Laodamía, esposa d'iste, se suicidó a causa d'o dolor. Dimpués d'a muerte de Protesilao, o suyo chirmán [[Podarces]] estió a la guerra en o suyo puesto.
 
Dimpués d'una batalla en a placha, os aqueos aconsiguioron imposar-se. Entre atros, [[Aquiles]] mató a un fillo de [[Poseidón]], [[Cicno]], que luitaba en as fuerzas d'[[Ilión]]. Cicno yera invulnerable a las armas y Aquiles l'estrangulló.
 
Os griegos sitioron Troya entre nueu anyos. As tropas griegas saqueoron quantas ciudatz cercanas y, en o reparto d'o botín, Agamenón tomó como esclava a [[Criseida]], filla de [[Crises]], sacerdote d'Apolo. Quan Crises intentó pagar o suyo rescate, estió maltratau, asinas que pidió a Apolo que castigase a os griegos, y l'armada estió castigata por una plaga.
 
=== Feitos d'a ''Ilíada'' ===
{{articlo principal|Ilíada}}
O oraculo emitiu por Calcas dició que a plaga solament cesaría si [[Agamenón]] tornaba a Criseida a o suyo pai. Irritau por isto, y con Aquiles (que guarenció o cumplimiento d'o oraculo), Agamenón acceptó tornar a Criseida pero a cambeo tomó a la concubina d'Aquiles, [[Briseida]]. Aquiles y Agamenon discutioron y Aquiles se negó a luitar. Encara que os griegos yeran destinaus a ganar a guerra, Aquiles pidió a la suya mai Tetis que suplicase a Zeus que s'asegurase que a os griegos les ise mal dica que Agamenón se disculpase debant d'ell. Os siguients días os griegos estioron durament castigaus en a batalla y os prencipals guerrers, fueras de [[Ayax o Gran|Ayax]], estioron ferius grieument. Os troyanos, lideratos por Héctor, abanzaban sin aturar sobre as posicions griegas.
 
En vista d'o periglo, Aquiles deixó que o suyo companyero Patroclo levase o suyo armadura y lidera-se as tropas en a batalla. Héctor dio muerte a [[Patroclo]] y se quedó con a armadura d'Aquiles. Loco de dolor, Aquiles churó venganza, mató a Héctor y arrocegó o suyo cuerpo atau a o suyo carro rodiando Troya por tres veces. Se negó a tornar-lo a os troyanos t'os ritos funerarios dica que [[Príamo]] en persona estió a suplicar-le que lo torna-se, con o que declaró una tregua de dotze días mientres durasen os funerals d'Héctor.
 
=== Muerte d'Aquiles ===
Poco dimpués d'a muerte de [[Héctor]], [[Aquiles]] venció a [[Memnón]] de [[Etiopía]] y a la amazona [[Pentesilea]] (con qui Aquiles tenió una aventura seguntes qualques versions). Estió muerto por [[Paris]]; bien d'una flecha en o suyo calcanyo dirichida por [[Apolo]] entre una tregua; u en unatra versión, dreitament por o dios [[Apolo]]. Os suyos huesos estioron mezclaus con os de [[Patroclo]], y i habió chuegos funerarios. Como [[Ayax o Gran|Ayax]], se represienta vivindo dimpués d'a suya muerte en a isla de ''[[Leuce]]'' en a desembocadura d'o [[Danubio]]. En ''[[As troyanas]]'' y ''[[Hécuba (obra)|Hécuba]]'', obras de [[Eurípides]], [[Ploixena]], filla de [[Príamo]], ye sacrificada en a [[foguera|pira]] funebre d'Aquiles.
 
En unatra versión pro diferent d'as anteriors, Aquiles heba prometiu a Príamo que, si consentiba o casamiento con a suya filla Polixena, pasaría a abandonar a os suyos y esfender [[Troya]], pero dimpués de concertar una cita en o templo d'Apolo Timbreo, estió asasinau por Paris con una daga en a espalda (u una [[flecha]] en o [[calcanyo]]).
 
=== A armadura d'Aquiles. a muerte de Ayax ===
A armadura d'Aquiles yera motivo de disputa entre Odiseu y Ayax. Compitioron por ella, resultando vencedor Odiseu. Ayax, encolerizau, churó matar a os suyos companyers; prencipió a matar bestiar (pensando que yeran soldaus griegos) y posteriorment se suicidó.
 
Os griegos capturoron a [[Heleno]], fillo endevino d'o rei [[Príamo]], y lo torturoron dica que dició baixo qué circumstancias podrían tomar [[Troya]]. [[Heleno]] dició que ganarían si recuperaban as flechas de [[Heracles]] (que yeran en poder de [[Filoctetes]]); raporon a estactua troyana de Palas Atena (clamada [[Paladiu (mitolochía)|Paladiu]]) y convencioron a o fillo d'Aquiles (Neoptolemo) que ise a la guerra. [[Neoptolemo]] yera amagau d'a guerra en [[Sciro]], pero os griegos le localizoron.
 
[[Odiseu]] y [[Neoptolemo]] trayoron a Filoctetes de Lemnos. a suya ferida estió curada por [[Macaón (mitolochía)|Macaón]] u [[Asclepio]]. [[Filoctetes]] mató a [[Paris]] con as suyas flechas.
 
=== O caballo de Troya ===
{{articlo principal|Caballo de Troya}}
 
O cerco de Troya duró diez anyos. Os griegos ideyoron una nueva '''treta''' - un gran caballo de madera '''hueco'''. Estió construiu por [[Epeu de Focea|Epeu]] y l'ocuporon soldaus griegos lideratos por [[Odiseu]]. a resta de l'armada griega finchió partir y un espía griego, [[Sinón]], convenció a os troyanos que o caballo yera una ofrenda a Atena manimenos as alvertencias de [[Laocoonte]] y [[Casandra]]. Os troyanos introducioron o caballo en a ciudat y facioron una gran celebración y, quan os griegos salioron d'o caballo, a ciudat entera yera baixo o soneo d'a bebida. Os guerrers griegos ubrioron as puertas d'a ciudat ta permitir a dentrada a la resta d'as tropas y estió 'saqueada sin piedat beluna.
 
=== '''Saqueo''' de Troya y torno d'os supervivients ===
A pantasma de [[Aquiles]] s'amaneixió a os supervivients d'a guerra, pedindo que [[Polixena]], a princesa troyana, ise sacrificada antes que garra podese partir. [[Neoptolemo]] realizó o sacrificio.
 
Seguntes a [[Odisea]], la flota de [[Menalau]] estió empentada por tronadas enta [[Creta]] y [[Echipto]] d'an no podioron continar a navegación por l'ausencia d'aires. Menalau habió d'atrapar a [[Proteu]], una deidat marina ta endevinar qué sacrificios a os dioses heban de fer ta guarenciar-se una travesía segura. Proteu tamién dició a Menalau que yera destinau a o [[Campos Eliseos (mitolochía)|Elíseo]] dimpués d'a suya muerte. [[Menalau]] tornó a [[Esparta]] con [[Helena (mitolochía)|Helena]].
 
Dimpués d'a guerra, o barco de [[Idomeneu (mitolochía)|Idomeneu]] estió aconseguiu por una terrible tronada. [[Idomeneu]] prometió a [[Poseidón]] que sacrificaría o primer estar viviente que veyese quan tornase a casa si salvaba a suya barco y a suya tripulación. O primer estar vivo a o que veyó estió o suyo fillo, asinas que lo sacrificó. Os dioses yeran enfadaus con o asesinato d'o suyo fillo y lo ninvioron a l'exilio a [[Calabria]] en [[Italia]].<ref>[[Virchilio]] III.400.</ref> Seguntes unatra versión, os suyos propios subchectos en Creta lo ninvioron a l'exilio porque levó con ell una plaga dende Troya. Fuyó a [[Calabria]], y posteriorment a [[Colofón (ciudat)|Colofón]], en [[Asia Menor]], an murió. En unatra versión, a plaga ataca Creta como castigo por l'acto de Idomeneu.
 
[[Casandra]] estió inchuriada por [[Ayax o Menor]] y dimpués estió tomada como concubina por [[Agamenón]]. Iste tornó a o suyo fogar en Micenas. a suya esposa [[Clitemnestra]] tenió una relación con [[Egisto]], fillo de [[Tiestes]], primo d'Agamenón. Posiblement como venganza por a muerte de Ifichenia, Clitemnestra s'unió con o suyo amant ta matar a Agamenón. [[Casandra]] 'pronosticó iste asesinato y gritó a Agamenón, pero ell la ignoró. Estió asasinau en un banquete u en o suyo fico en augua, seguntes diferents versions. Casandra tamién estió asasinada. O fillo d'Agamenón, [[Orestes]], que heba estau luen, tornó y 'conspiró con a suya chirmana [[Electra]] ta vengar a o suyo pai. Matoron a [[Clitemnestra]] y a [[Egisto]]. Orestes se casó con Hermíone y retornó a Micenas, ta convertir-se en rei de tot o [[Peloponeso]].
 
[[Neoptolemo]] tomó a [[Andromaca]] y [[Heleno]] como esclaus, casar-se con [[Andromaca]]. '''Se enemistó''' con [[Orestes]] porque [[Menalau]] le heba prometiu a la suya filla [[Hermíone (mitolochía)|Hermione]] a ell, pero dimpués querió que se casase con [[Neoptolemo]]. Luitoron, y [[Neoptolemo]] murió. [[Heleno]] se casó con [[Andromaca]] y reinoron sobre una colonia de troyanos exiliaus en o que una vez heba estau o reino de [[Aquiles]]. Allí lo trobó [[Eneas]] en o suyo viache a [[Italia]].
 
A reina [[Hécuba]] de Troya estió esclavizada por os [[aqueus]]. Estió parte d'o botín atorgau a [[Odiseu]].
 
[[Licaón (mitolochía)|Licaón]] estió esclavizau por [[Aquiles]] y vendiu por iste en [[Lemnos]], pero aconsiguió tornar a [[Troya]] y murió en o [[campo de batalla]], a mans de [[Aquiles]].
 
ya que [[Antenor]], cunyado de [[Príamo]], heba aduyau a tornar a [[Helena de Troya|Helena]] a os griegos, se le perdonó a vida.
 
[[Eneas]] lideró un grupo de supervivients luen d'a ciudat, incluindo a o suyo fillo [[Ascaniu]], a suya ''trompeta'' [[Miseno (mitolochía)|Miseno]], o suyo pai [[Anquises]] y a o medico '''[[Yápige]]'''. a suya muller [[Creusa]] desapareixió entre o saqueu d'a ciudat. Fuyoron de Troya en quantos barcos, buscando establir-se en un nuevo fogar. Plegoron a quantos países cercanos que no s'amostroron hospitalarios, finalment les fuo profetizau que heban de tornar a la tierra d'as suyas devantpasaus. Primero lo intentoron en [[Creta]], que [[Dardano]] i heba colonizau, pero lo troboron arrasau por a mesma plaga que i heba expulsau a [[Idomeneu]]. Troboron a la colonia dirichida por Heleno y Andromaca, pero refusoron remanir astí. Dimpués de siet anyos plegoron a [[Cartago]], an [[Eneas]] tenió una relación con [[Dido]]. Finalment os dioses les ordinoron continar ([[Dido]] se suicidó), y plegoron a [[Italia]].
 
Aquí una profetisa le levó a o inframundo y predició a grandeza de [[Roma]], que sería fundada por a suya chent. Negoció un asentamiento con o rei local [[Latino (rei)|Latín]], y se casó con a suya filla [[Lavinia]]. Isto desencadenó una guerra con atras tribus locals, pero finalment se fundó o asentamiento de [[Alba Longa]], rechíu por [[Eneas]] y o fillo de [[Lavinia]], [[Silvio (rei)|Silvio]]. Trecientos anyos dimpués, seguntes o mito romano, os suyos descendients [[Rómulo y Remo]] fundoron [[Roma]].
 
== Referencias ==
<references/>
 
[[Categoría:Literatura griega]]