Diferencia entre revisiones de «Primera Guerra Mundial»

Contenido eliminado Contenido añadido
mSin resumen de edición
Linia 7:
|calendata = [[28 de chulio]] de [[1914]] - [[11 de noviembre]] de [[1918]]
|puesto = [[Europa]], [[Africa]] e [[Asia]]
|resultato = Desaparición d'os [[Imperio]]s [[Imperio Alemán|Alemán]], [[Imperio Austro-Hongarohongaro|Austro-Hongarohongaro]], [[Imperio Otomano|Otomano]] e [[Imperio Ruso|Ruso]].
|combatiens1 = '''[[Potencias Centrals]]''':<br />[[Imachen:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px]] [[Imperio Austro-ongarohongaro|Austria-Hongría]],<br />[[Imachen:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[Bulgaria]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Imperio alemán|Imperio Alemán]],<br />[[Imachen:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Imperio Otomano]]
|combatiens2 = '''[[Aliatos (Primera Guerra Mundial)|Aliatos]]''': <br />[[Imachen:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Imperio Britanico]],<br />[[Imachen:Flag of France.svg|20px]] [[Tercera Republica Francesa|Francia]],<br />[[Imachen:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Canadá]],<br />[[Imachen:Flag of Italy (1861-1946).svg|20px]] [[Reino d'Italia|Italia]],<br />[[Imachen:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[Imperio ruso]],<br />[[Imachen:US flag 48 stars.svg|20px]] [[Estatos Unitos]]
|comandans1 = [[Imachen:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px]] [[Francisco Chusé I]],<br />[[Imachen:Austria-Hungary-flag-1869-1914-naval-1786-1869-merchant.svg|20px]] [[Franz Conrad von Hötzendorf]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Guillén II d'Alemanya]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Erich von Falkenhayn]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Paul von Hindenburg]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Reinhard Scheer]],<br />[[Imachen:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Erich Ludendorff]],<br />[[Imachen:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Mehmed V]],<br />[[Imachen:Ottoman Flag.svg|20px]] [[İsmail Enver]],<br />[[Imachen:Ottoman Flag.svg|20px]] [[Mustafa Kemal Atatürk]],<br />[[Imachen:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[Ferrando I de Bulgaria]]
Linia 20:
 
== 1914 ==
O [[28 de chunio]] de 1914 un terrorista [[serbios|serbio]] de [[Bosnia-Herzegovina]] fa un atentato en [[Sarajevo]] en o que muere o prencipe hereu d'o [[Imperio Austro-Hongarohongaro]]. Austria-Hongría adreza un ultimatum a Serbia, y li declara a guerra o [[27 de chulio]]. O [[Imperio Ruso]] refirma a Serbia y encomienza a primera Guerra Mundial. Entre o [[28 de chulio]] y o [[4 d'agosto]] entran en guerra [[Austria-Hongría]] y Alemanya contra Serbia, Rusia, Francia y Gran Bretanya. O [[Imperio Otomán]] encomenzó a guerra contra Rusia o [[29 d'octubre]] de 1914, con scenario entre os lacos [[Van]] y [[Urmia]] y a implicación d'as minorías etnicas locals ([[armenios]], [[asirians cristians|asirians]] y [[kurdos]]).
 
En os [[Peninsula Balcanica|Balcans]] os serbios no resisten que a lo prencipio, y reblan. En agosto de 1914 as tropas d'o [[Imperio Alemán]] aturan l'abance d'os [[Imperio Ruso|rusos]]. En setiembre os rusos ocupan [[Galitzia]]. En noviembre de 1914 os serbios ya no controlan [[Belgrado]]. Tamién en noviembre Turquía entra en guerra en o bando d'Alemanya. En aviento de 1914 os serbios recuperan [[Belgrado]].
Linia 28:
 
== 1916 ==
En chunio-agosto de 1916 bi ha una ofensiva rusa en [[Galitzia]] dirichita por [[Brusilov]]. Dende chulio de 1916 os [[serbios]] evacuatos en [[Corfú]] son adrezatos enta o [[frent d'orient]]. O [[27 d'agosto]] de 1916 Rumanía declara a guerra a lo [[Imperio Austro-Ongarohongaro]]. O [[28 d'agosto]] de 1916 Rumanía entra en a guerra en o bando d'os aliatos. Con Rumanía en o bando aliato, Bulgaria s'asocia a la contraofensiva d'as potencias centrals y ocupa [[Dobrucha d'o sud]], que heba perdito en a [[segunda Guerra Balcanica]]. En aviento os alemans prenen [[Bucarest]].
 
En 1916 os exercito ruso ocupó [[Erzurum]], [[Trapesonda]] y [[Erzincán]], y as poblacions musulmanas locals quedoron diezmatas por a guerra. En ixa zona as hostilidatz cesoron en a practica entre agosto de 1916 y fins de 1917.
Linia 38:
L' [[8 de chinero]] o president [[Woodrow Wilson]] enuncia os 14 puntos. En chinero de 1918 s'establió una asambleya constituyent (''seim'') de Transcaucasia, que contaba con 112 miembros, 33 d'ellos armenios. En a Transcaucasia d'ixa epoca hi heba profundas divisions os [[azerís]], que yeran pro-otomans, os [[armenios]] anti-otomans y os [[cheochians]] quereban a paz. O [[3 de marzo]] a Rusia bolchevique firma con as potencias centals o [[tractato de Brest Litovsk]]. Por o [[tractato de Brest-Litovsk]] o [[3 de marzo]] de 1918 [[Rumanía]] se queda de tot ya sin aduya rusa y as potencias centrals tornan a atacar-la. Entre marzo y abril os [[Imperio Otomán|otomans]] pasoron a la ofensiva y ocuporon tot o terreno entre [[laco Van|Van]] y [[Kars]], producindo-se refluxo d'armenios ta o noreste. En abril, a ''Seim'' de [[Trascaucasia]] proclamó a independencia, mientres os otomans abanzaban y yeran ya a man de [[Yerevan]]. En abril de 1918 a [[Republica democratica de Moldavia]] proclama a suya unión con Rumanía. O [[7 de mayo]] se firma o [[tractato de Bucarest]] entre Rumanía y as potencias centrals. Por o [[tractato de Bucarest]] d'o [[7 de mayo]] de 1918 Rumanía ha de ceder [[Dobrucha]] d'o sud (quadrilatero de [[Silistra]]) y 170 lugars d'os Carpatos a Hongría. Vlaquia sigue ocupata y ha d'abastir de trigo y petrolio a Alemanya y Austria-Hongría. En mayo [[Transcaucasia]] se disgregó con a proclamación d'a indepencia de [[Cheorchia]]. Os [[armenios]] podioron aturar a los otomans en a [[batalla de Sardarabad]], pero en chunio habioron de firmar en [[Batum]] un tractato en o se cedeban a los otomans a zona d'o ferrocarril entre [[Alexandropol]] y [[Chulfa]] y se veyeban obligatos a autorizar a las tropas otomanas poder cruzar territorio armenio pa acceder a [[Azerbaichán]]. O [[29 de setiembre]] se creba o frent d'orient y [[Bulgaria]] firma un armisticio. O [[3 d'octubre]] Ferrando de Bulgaria abdica en [[Boris III de Bulgaria|Boris III]]. O [[30 d'octubre]] Turquía firma un armisticio.
 
En chunio de 1918 os otomans ocuporon [[Azerbaichán]] y en agosto planteyoron a qüestión de [[Nagorno Karabakh|Karabakh]]. Una asambleya local, con mayoría armenia refusó a unión con Azerbaichán, pero habió de ceder. Con l'[[armisticio de Mudros]] d'o [[30 d'octubre]] de 1918 os otomans habioron de retirar-sen a las suyas mugas de 1914, mientres as fuerzas britanicas prenebas posicions en Transcaucasia. O [[3 de noviembre]] bi ha un armisticio con [[Imperio Austro-Hongaro|Austria-Hongría]], l'[[armisticio de Villa Giusti]], que fa que s'esboldregue o [[Imperio Austro-Hongarohongaro]]. O gobierno rumán aguarda dica o [[10 de noviembre]] pa continar as hostilidatz en o zaguer inte. L' [[11 de noviembre]] bi ha un armisticio con [[Imperio Alemán|Alemanya]]. O [[15 de noviembre]] os rumans invaden [[Transilvania]]. O [[28 de noviembre]] [[Bucovina]], que heba estato una posesión austriaca, demanda a unión con Rumanía. O [[1 d'aviento]] de 1918 os [[vlacos de Transilvania]] y d'Hongría se reunen en [[Alba Iulia]], se costituyen en asambleya y esleyen un Gran Consello nacional que o día 14 demanda a unión con Rumanía.
 
== Bibliografía ==