Diferencia entre revisiones de «Osetas»
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.2) (Robot Adhibito: diq:Oseti |
Sin resumen de edición |
||
Linia 21:
|relazionatos =
}}
Os '''osetas''' son un grupo etnico d'o [[Caucas]] central de luenga [[luengas iranias|irania]] derivata d'a luenga d'os antigos [[alans]]. En [[1989]] yeran 334.737 en [[Osetia d'o Norte]] (republica autonoma de Rusia, on yeran o 53 % d'a población) y 164.009 en Cheorchia (
== Luenga ==
As luengas iranias d'a branca [[scita]] y [[sarmata]] antigament ocupaban extensas arias d'[[Europa oriental]] dica que fuoron desplazatas por as luengas [[luengas turquicas|turquica]]s y [[luengas eslavas|eslava]]s. Bi ha toponimos como o río [[río Don|Don]] que encara son trasparents pa os osetas, (''Don'' significa "[[augua]]" pa os osetas, a l'igual que o río "[[Duero]]" provién d'una radiz que significa "[[augua]]" en luengas [[luengas celtas|celtas]]). A luenga d'os [[alans]] duró bell tiempo en as estepas y costeras d'o norte d'o Caucas por a existencia d'[[Alania]], un reino alán formato por os alans que fuyoron d'os [[hunnos]] enta o sud y se sedentarizoron chunto con pueblos caucasicos. En o Caucas a luenga alana-oseta quedó dividita en dos dialectos: o ''iron'' y o ''digor''.
O primer libro escrito en luenga oseta ye de [[1798]] y en [[alfabeto cirilico]]. En o [[sieglo XIX]] se feba servir tanto l'alfabeto cirilico como l'[[alfabeto cheorchián]], y a vegatas o dialecto ''digor'' s'escribiba en [[alfabeto arabe]]. En [[1923]] s'introdució l'[[alfabeto latín]]. En [[1938]] introducioron l'alfabeto cirilico de nuevo en [[Osetia d'o Norte]] y l'alfabeto cheorchián en [[Osetia d'o Sud]], dica a muerte de [[Stalin]], quan ya deixoron de fer servir l'alfabeto cheorchián. O digor deixó d'estar base d'un standard escrito en [[1939]].
Os osetas tienen una rica literatura epica tradicional con elementos pagans, o [[ciclo d'os nartos]], que han trasmeso a los [[circasians]] y [[abkhasios]]. O especialista en relichions politeístas
== Relichión ==
O [[cristianismo]] fue introdueito en o [[sieglo VI]] dende o [[Imperio Bizantín]]. Os cheorchians facilitoron a cristianización d'os alans-osetas d'o sud. En os sieglos [[Sieglo XVII|XVII]] y [[Sieglo XVIII|XVIII]] s'estendilló a [[Islam|relichión musulmana]] por a rechión digor dende [[Cabardia]], pero en a segunda metat d'o sieglo XVIII os misioneros rusos consiguioron que a influencia cristianizadora tornase a estar més fuerte que a influencia islamizadora.
== Historia ==
Quan os [[hunnos]] invadioron a los [[alans]] una parte d'ellos s'adhibió a las suyas [[horda]]s, una atra parte prefirió emigrar enta l'ueste, (arribando en [[Hispania]] chunto con os [[
O reino alán d'o Caucas ([[Alania]]) tenió relacions con [[Imprio bizantín|Costantinoble]]. Un feito curioso ye que i habió mercenarios alans entre os [[
En o [[sieglo XIII]] en o tiempo d'a invasión mongola os alans feban liga con os [[cumans]], y tamién fuoron derrotatos por os [[Imperio Mongol|mongols]]. Bells alans emigroron con os cumans, estando establitos bell tiempo en [[Moldavia]], on dioron nombre a la actual capital moldava, ''[[Iaşi]]'', que significa en luengas eslavas y vlacas "alans". Tecnicament aligatos y protechitos por os reis d'[[Hongría]], habioron de [[conversión relichiosa|convertir]]-sen a la relichión cristiana catolica, y fer parte d'a [[diocesi]] de [[diocesi de Cumania|Cumania]].
Empentatos de nuevo por os mongols-tartres, os reis d'Hongría lis permitioron dimpués d'establir-sen en Hongría a l'igual que
Os alans que quedoron en o Caucas perdioron poder sobre os pueblos sozmesos. As invasions mongolas creyoron procesos migratorios que conducioron dende o [[sieglo XIII]] a cambear as mugas etnicas y a formar nuevas entidatz etnicas en o suyo territorio, como por eixemplo os [[
Encara ye polemico o tema de quan plegoron os osetas a la costera sud d'o Caucas. Bells historiadors cheorchians obchectivos aceptan que ya en o [[sieglo XIII]] i heba un numero prou gran d'alans-osetas en Cheorchia, y que a reina Tamar yera d'ascendencia en parte oseta.
=== A conquiesta rusa ===
En l'anyo [[1774]] o [[Imperio Ruso]] s'anexionó o territorio oseta. En [[1784]] os rusos fundoron en territorio oseta a ciudat-fortaleza de [[Vladicaucás]], que en [[Idioma ruso|ruso]] significa “sobirana d'o Caucas”. A fins d'o periodo sovietico ixa ciudat yera de mayoría rusa. Poco enantes de [[1820]] se costruyó a
Os osetas, chunto con os [[cabardos]] (circasians orientals) estioron pro-rusos, a diferencia d'os circasians occidentals, os inguixes, os [[chechens]] y os [[daguestanís]], esto lis permitió a los rusos de fer una [[falca]] que no permitió a los nativos caucasicos una resistencia conchunta.
=== A guerra civil rusa ===
Con tot y con ixo en bells intes os pueblos d'as montanyas d'o Caucas han tenito que asociar-sen, y quan cayó o rechimen zarista, se formó en Vladicaucás l'[[Asambleya d'os Pueblos d'o Caucas]], on s'achuntoron osetas, cabardos, chechenos, daguestanís y d'atros. En [[1918]] o
=== O periodo sovietico ===
En chinero de [[1921]] as autoridatz [Unión Sovietica|sovieticas]] instituyoron a [[Republica Autonoma d'os Montanyeses]] dentro d'a [[Republica Federativa de Rusia]], y como continadora de l'[[Asambleya d'os Pueblos d'o Norte d'o Caucas]] de 1917, aplegando a [[cabardos]], [[balcars]], osetas, [[inguixes]] y [[chechens]]. En 1922 la reducioron a lo territorio d'os osetas y inguixes, y desapareixió en [[1936]]. En 1922 fue creyata a rechión autonoma d'Osetia d'o Sud pa os osetas de Cheorchia.
Os osetas d'o norte ganoron terreno a costa d'os inguixes dimpués d'a [[II Guerra Mundial]]. Quan os inguixes fuoron deportatos t'Asia Central una parte d'[[Ingushetia]] ([[Prigorodny]]) s'adhibió a Osetia d'o Norte, y os osetas la pobloron. Encara que os
=== A descomposición d'a URSS ===
Quan se desfeba a URSS os osetas han estato aligatos estatechicos d'os intreses rusos en o Caucas, contra os [[cheorchians]] y contra os pueblos musulmans d'o Caucas oriental. En [[Cheorchia]] demandoron d'estar independients de Cheorchia y a unión d'as dos osetias baixo a tutela rusa. En Osetia d'o norte se producioron enfrentamientos interetnicos entre os
Quan Cheorchia encomenzó o suyo proceso d'independencia, os osetas de Cheorchia demandoron d'estar independients de Cheorchia. A rechión autonoma d'Osetia d'o Sud solicitó o estatuto de Republica Autonoma como paso previo a la fusión con Osetia d'o Norte en octubre de [[1989]]. Ya a fins de 1989 i heba enfrentamientos armatos entre osetas y cheorchians. Os [[Nacionalismo cheorchián|nacionalistas cheorchians]] yeran intransichents con as demandas d'as minorías no cheorchianas y acusaban a Rusia d'haber fomentato unas ideyolochías separatistas que estos nacionalistas calificaban de "dica l'inte inexistents", "amaneixitas por arte de machia".
En [[Tsjinvali]], capital d'Osetia d'o Sud fue proclamata a independencia en setiembre u aviento de [[1990]]. O president [[Zviad Gamsajurdia]] abolió l'autonomía d'Osetia d'o Sud y encomenzó una guerra ubierta. A capital fue asitiata por os cheorchians. Muitos osetas se refuchioron en Osetia d'o Norte. En verano de [[1992]] se negoció un alto lo fuego que fue supervisato por patrullas rusas, osetas y cheorchianas. A presencia d'un batallón ruso dende 1992, d'alcuerdo con o
En octubre de 1992 os [[inguixes]] se rebeloron en
En l'anyo 2008 os rusos concentraban tropas en a muga con Cheorchia y lo gobierno cheorchián se decidió a intervenir, producindo-se a [[Guerra en Osetia d'o Sud de 2008|Guerra en Osetia d'o Sur]], con derrota d'os cheorchians.
== Bibliografía ==
* [[Georges Dumézil]]
* [[Felipe Fernández-Armesto]]
* [[Jean Sellier]] y [[André Sellier]]
[[Categoría:Osetas]]
| |||