Diferencia entre revisiones de «Chenero neutro»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 1:
En bellas [[luengas indoeuropeas]] como loo [[idioma latín|latín]] bi ha un '''chenero neutro''' pa nocions abstractas u impresonals. En qualques luengas neolatinas o neutro ha desapareixiu quedando-ne restos, pero en atras como o rumán se conserva.
 
== Chenero neutro en latín ==
Entre as [[lenguas neolatinas]], lo [[idioma rumán|rumán]] conserva o chenero neutro latín pero d'una forma que en singular pareixe masculín y en plural pareixe feminín.
En latín bi ha neutros en diferents declinacions. En a declinación consonantica bi ha parolas neutras con temas en ''-s'' (''corpus'', ''pectus'' y ''tempus''), en ''-en'' (''nomen'', ''lumen'', ''ligamen'', ''examen'', ''gramen'', ''semen''), en ''-r'' u ''-re'' (''cor'', ''ruber'', ''mare''), en ''-l'' (''mel'', ''fel''), ''-t'' (''caput'') y ''-c'' (''lac'').
 
== Chenero neutro en rumán ==
En as lenguas neolatinas que ya no tienen este chenero bi n'ha repuis:
Entre as [[lenguasluengas neolatinas]], loo [[idioma rumán|rumán]] conserva o chenero neutro latín pero d'una forma que en singular pareixe masculín y en plural pareixe feminín. O plural d'as parolas neutras se fa con as desinencias ''-e'', ''-uri'' u ''-i''.<ref name=ESQUEMASDAMIAN>[[José Damián González-Barros]] ''Esquemas de rumano'' Centro de lingüistica aplicada Atenea, 2004</ref>
 
S'anyade ''-e'' os remataus en: ''-ar'', ''-er'', ''-ent'', ''-ment'', ''-aj'', ''-ăt'', ''-et'', ''-ism'', consonant+''ru'', ''-or'', ''-sor'' y ''-tor'', y estas zagueras terminacions esdevinenen ''-oare'' por a [[declinación interna en o rumán|declinación interna]] tipica d'o rumán.
 
{| class="wikitable"
| bgcolor=#cccccc | ''' '''
| bgcolor=#cccccc | '''Singular'''
| bgcolor=#cccccc | '''Plural'''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-ar''
| bgcolor=#DDEEFF | ''dicționar''
| bgcolor=#DDEEFF | ''dicționare''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-er''
| bgcolor=#DDEEFF | ''frigider''
| bgcolor=#DDEEFF | ''frigidere''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-ent''
| bgcolor=#DDEEFF | ''sentiment''
| bgcolor=#DDEEFF | ''sentimente''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-aj''
| bgcolor=#DDEEFF | ''etaj''
| bgcolor=#DDEEFF | ''etaje''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-et''
| bgcolor=#DDEEFF | ''sunet''
| bgcolor=#DDEEFF | ''sunete''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-ism''
| bgcolor=#DDEEFF | ''silogism''
| bgcolor=#DDEEFF | ''silogisme''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | consonant + ''-ru''
| bgcolor=#DDEEFF | ''teatru''
| bgcolor=#DDEEFF | ''teatre''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-or''
| bgcolor=#DDEEFF | ''covor''
| bgcolor=#DDEEFF | ''covoare''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-sor''
| bgcolor=#DDEEFF | ''ascensor''
| bgcolor=#DDEEFF | ''ascensoare''
|-
| bgcolor=#DDEEFF | ''-tor''
| bgcolor=#DDEEFF | ''tractor''
| bgcolor=#DDEEFF | ''tractoare''
|}
 
== Restos de chenero neutro en catalán ==
En [[Idioma catalán|catalán]] existe o pronombre presonal neutro ''ho'', que tamién existe en [[aragonés benasqués|benasqués]], ''u'', y que complenta obchectos directos neutros, a vegatas representatos por lo pronombre demostrativo neutro ''açò'', ''això'' y ''allò'' (''esto'' y ''ixo'').
 
== Restos de chenero neutro en castellán ==
En [[Idioma castellán|castellán]], o chenero neutro nomás se conserva en l'[[articlo definito en o castellán|articlo definito]] ''lo'', o [[pronombre presonal]] ''ello'', os demostrativos ''esto, eso, aquello'' y as quantificadors ''cuanto, cuánto, tanto''. Tradicionalment tamién se considera que os pronombres indefinitos ''algo, nada, todo'' tienen o chenero neutro. Antimás bi ha palabras femeninas que en l'orichen suyo yeran plurals: ''rama'' (de ramo), ''braza'' (de brazo), ''leña'' (de leño), ''hoja'', ecetra. Ye curioso que o nombre d'a rechión d'on ye orichinario o castellán, siga un plural neutro de ''Castiello'': ''Castiella''.
 
*CASTELLA > ''Castiella'' > ''Castilla''.
 
== Restos de chenero neutro en aragonés ==
Y loO mesmo se podería dicir de l'[[Idioma aragonés|aragonés]] ''[[lenya]]'', ''[[fuella]]'', ''[[chesa (chacimiento)|chesa]]''. Bi ha plurals neutros fosilizatos, por eixemplo en ''[[Tramacastiella]]'' (''Entre (ambos) castiellos''). En [[idioma mozarabe|mozarabe de la Val de l'Ebro]] bi ha plurals neutros fosilizatos en a toponimia: como ''[[Urreya]]'', probable evolución d'o plural de ''orreyoHorreum''.
 
== Referencias ==
{{listaref}}
 
[[Categoría:Chenero gramatical]]