Diferencia entre revisiones de «Castellanización»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Sustitución -> substitución (ye un cultismo)
Linia 7:
 
== Mecanismos de sustitución lingüistica ==
A sustituciónsubstitución lingüistica pende d'o cambio en a ''freqüencia d'emplego'' d'os usos ''lingüisticos'' pertenexients a un ''sistema lingüistico'' por os d'otro. As variables que influyen en dita sustituciónsubstitución son muitas (cheografía, natalidat, prestichio, escuela, [[medios de comunicación]], exercito,...), de difícil estudio y pior quantificación.
 
A sustituciónsubstitución ye mas fácil entre luengas d'una mesma familia y de fácil intercomprensión, caso de l'[[Idioma aragonés|aragonés]] y d'o [[idioma castellán|castellano]], pero tamién puede estar entre diferentesdiferents familias.
 
Toda sustitución pasa por un entendimiento previo. Sólo se puede adquirir un l'uso lingüisticod'un idioma si ésteaquell se comprende, anque s'adquiera mal debiu a o ''rudio'' (conchunto d'interferencia fisicas y psicolochicas que deforman o mensache).
 
Metamos diferentes casos de sostituciónsobstitución lingüistica en o causo de l'aragonés y d'o castellán:
 
=== Sustitucions foneticas ===
Bi ha interpretación seguntes as quequals, quan en [[Aragón]] as modas lingüisticas se cantioron por o castellano, ([[sieglo XV|Ss. XV]]), a distancia entre o castellano y l'aragonés a nivel fonetico yeran minimas (considerando nomás a forma, pos a fonetica historica ye diferent, poco l'importaba a un ciudadano, qui quiera que fuera, de do veniban as parolas).
 
En primeras o conchunto de fonemas d'as dos luengas coincidiban:
Linia 23:
* a ''ll'' y la ''y'' teneban identicas solucions.
 
L'aspiración d'a ''f'' en castellano, que no se daba en aragonés, yera una diferencia fonetica agúnencara important, pero as dos luengas sonarían muimuit parellanas. A diverchencia d'os usos yeran plateras en aspectos en os quequals a [[fonetica aragonesa]] y a [[fonetica castellana]] tenioron sieglos enantes evolucions diverchents... ''chent'' por ''xente'', ''royo'' por ''roxo'', ''palla'' por ''paxa'', ''fillo'' por ''hixo''...
 
Asinas que quan en castellano s'estendilló a solución ''j'' velar pa ala suya ''x '' y os aragoneses "tenius por cultos" (as clases dominants) prencipioron a imitar a traza de charrar cortesana y asina decir ''caja'' en cuenta de ''caixa'', bien poquet le costó a loo pueblo de seguir ixa moda ey pasó a decir ''caja'' pero tamién convirtió ''[[ixada|xada]]'' en ''jada'', u ''remexerremeixer'' en ''remejer''.
 
Podemos seguir a castellanización d'as parabras con [[fonetica aragonesa]] en o luengache escrito, que no se corresponde necesariament con o proceso de castellanización d'o luenchache oral popular, pero que debió estar mésmas tardana. En os textos replegatos por [[A. San Vicente]] ''Instrumentos para una historia social y económica del trabajo en Zaragoza en los siglos XV a XVIII'' veyemos que:
* A F- inicial se conserva bien en os primers textos d'o sieglo XVI, pero entre 1575 y 1626 alterna a suya conservación con escribir ''h-''. Dica 1590 a conservación ye encara freqüent pero dende 1590 escribir con f- ya ye en casos isolatos y en o zaguer quarto d'o sieglo XVII no en queda ni rastro.
* A -ll- resultato de -LY-, -K'L-, -G'L- y -T'L- ya teneba un resultato africato en -ch- pareixito pero no egual a lo castellán contemporanio en l'[[aragonés d'as comunidatz aragonesas]] en o sieglo XIV (''regacho'', ''panocha'' en ye una muestra actual), pero yera clarament -ll- en a Depresión de l'Ebro, Baixo Aragón y Mayestrato encara en o sieglo XV (''regallo'' y ''panolla'' encara se diz). En os textos d'os tiempos de [[Ferrando II d'Aragón|Ferrando II]] alternaba a forma aragonesa chenuina con -ll- (''viello'', ''orella'') con formas coincidents con o castellán, (''viejo'', ''oreja'', etc...). A finsfinals d'o reinato de Ferrando II d'Aragón as formas aragonesas en os textos como ''abellas'', ''ligallo'', ''ligalleros'', ''manillas'', ''mortalla'', ''mullones'', ''orella'', ''retallos'' y ''stallo'' son relativament excepcionals.
* A -it- que provién d'a evolución d'os grupos -CT- y -ULT- latins ya se podeba trobar como -ch- en textos en aragonés baixomeyeval, pero encara se podeba trobar textos sin castellanización d'a -it- en [[1480]]. A solución castellana predomina ya en os textos entre 1490 y 1494 y se fa de feito exclusiva dende 1495. Dica 1516 os casos con fonetica aragonesa son excepcionals (''cuita'', ''feito'', ''sobredito'', ''susoditos'', ''ditos'', ''dita''). A solución autoctona no se rechistra ni en os diplomas de 1575-1625 ni en os d'o zaguer quarto d'o sieglo XVII.