Diferencia entre revisiones de «Idioma occitán»

Contenido eliminado Contenido añadido
MerlIwBot (descutir | contrebucions)
Sin resumen de edición
Linia 26:
L''''occitán''' u '''luenga d'oc''' (''occitan, lenga d'òc'') ye una [[luenga romance]] que se fabla en [[Occitania]], un país que comprén o tercio sud de [[Francia]], as [[Vals Occitanas]] ([[Alpes]] d'[[Italia]]), a [[Val d'Arán]] (en o norueste de [[Catalunya]], [[Espanya]]) y o Prencipato de [[Múnegu]]. Hue o numero de fablants ye estimato entre 500 000 (usuals) y 2 milions (ocasionals), anque tien carácter cooficial en a [[Val d'Arán]] (y teoricament en tota [[Catalunya]]) chunto con o [[Idioma castellán|espanyol]] y o [[Idioma catalán|catalán]].
 
O nombre ''occitán'', atestato en os anyos 1270 u 1290, tien a mesma origenorichen que laa formula ''luenga d'oc'' usata por o escritor italián [[Dante Alighieri]] en os anyos 1290, que comparaba as palabras que significaban "sí" en tres luengas: ''luenga d'oc'' l'occitán, ''luenga de sí'' o italián y ''luenga d'oïl'' o francés (''oïl'' yera una forma antiga de ''oui''). A palabra occitana ''òc'' procede d'o [[idioma latín|latín]] ''hoc'' (l'italián ''sí'' se derivó d'o latín ''sic'' y o francés ''oïl/oui'' se derivó d'o latín ''hoc ille''). As palabras ''occitán'' y ''Occitania'' proceden d'a fusión de ''òc'' con a terminación d'''[[Aquitania|(Aqu)itania]]'', antiga rechión [[romana]] que ya correspondeba con una gran parti d'Occitania.
 
Entre las caracteristicas diacronicas de l'occitán como luenga romance, destacan:
Linia 32:
* A diferencia d'o francés, se conservan las vocals postonicas.
* Como o francés y o noritalián, se truca la '''u''' latina por [y].
* Como una gran parti d'o noritaliánnorditalián, s'esplaza la serie de vocals posteriors ([u] > [y], [o] > [u]).
* O dialecto gascón de l'occitán cambió a '''f''' latina por [h] pipada (latín ''filiu'' > gascón ''hilh''), como o [[Idioma castellán|castellán]] meyeval (o [[gascón]] y o [[Idioma castellán|espanyol]] habieron a influencia d'o [[euskara]]).
* O grupo dialectal noroccitánnordoccitán conoix a palatalización de ''ca'' [ka] en ''cha'' [tʃa, tsa] y de ''ga'' [ga] en ''ja'' [dʒa, dza]: ''cantar > chantar, vaca > vacha, galina > jalina, cargar > charjar''. Ye un fenomeno apareixito en quantos dialectos d'o latin tardivotardano que se trasmitótransmitió tamién en romanche, ladín, friulán, arpitán (francoprovenzal) y francés.
 
Os dialectos occitans son seis, seguntes a clasificación hue prou cheneralment acceptata d'o lingüista [[Pèire Bèc]]:
Linia 58:
Dos altras normas, hue muit localizatas y minoritarias, son a ''bonaudiana'' en auvernés y a de l'''Escòla dau Pò'' en vivaroalpín local d'as Vals Occitanas (estato italián).
 
O emplego actual d'o termin ''occitán'' y o prencipio d'a unitat d'ista luenga son acceptados por cuasiquasi totz os lingüistas especializatos en a lingüistica romance. Bells autors minoritarios y foranos a la lingüistica romance consideran que l'occitán no existiría y veyen os dialectos occitans como luengas distintas, en una postura de [[secesionismo lingüistico]] apareixita en os anyos 1970 (que ha grans similitutz ideyolochicas con o secesionismo lingüistico valencián, contrario a l'unidat d'a luenga catalana).
 
== L'occitán en Aragón ==
Linia 65:
{{cita|''X) E nos tot lo poble de Iacca mayors e menors presentz e auenidors estos establimentz qui sobre son escriutz confirmam e autreyam. e prepagatz de els nos tenim, elas iuras che uos ditz iuratz els proomnes de Iacca fetz, autreyam che de nostre mandament la fetz. chuals iuras establim e posam sobre nos. et en nos. e sobre nostra fe. e sobre nostra credença. che las tienguam e las façam fidelmentz tenir assi com de sobre escriut''}}
 
Debito a dita presencia de l'occitán en l'Alto Aragón, l'[[Idioma aragonés|aragonés]] tien muitos [[occitanismos en l'aragonés|occitanismo]]s, más que más gasconismos, ya que en as [[comarca]]s de l'[[Occitania]] mugants con Aragón se i charra o dialecto gascón.
 
== Veyer tamién ==
Linia 85:
[[Categoría:Idioma occitán|*]]
[[Categoría:Luengas romances|Occitan]]
[[Categoría:Luengas vehiculars en a Edat Meya]]
 
[[ace:Bahsa Usitanyo]]