Diferencia entre revisiones de «A Fueva»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
m Ahora no s eme quejará nadie XD
Linia 1:
:''Iste articlo trata sobre ra '''Bal d'a Fueba''', bal prepirinenca d'o Sobrarbe. Ta atros emplegos se beiga [[A Fueba (desambigazión)]]''.
 
{{fobán}}
A '''bal d'a Fueba''' ('''balle d'a Fueba''' en [[fobano]]) ye una balballe [[PrepirinéPrepirineu|prepirinenca]] politicamentpoliticamente trestalladaseparata d'entre as redoladas de [[Sobrarbe]] e [[Ribagorza]]. AutualmentAtualmente forman partiparte d'istaesta balballe es monezipios de [[Palo]], [[A Fueba]] e [[Foradada d'o Toscar]]. O chentilizio d'a tierra d'a Fueba ye ''fobán'' úu '''[[fobano]]''', a segunda más á l'uso d'a propia redolada.
 
O nomenombre d'a balballe ye probinientprobiniente de l'antigoantiguo termín ''Fueba'' óu ''Foia'', que gosabacostumbraba áde sinnificar fondalada (como áen roo caso d'''[[Plana de Uesca|eraA Foia d'Osca]]''), fendo clara referenzia entt'a suya orografía suabe ye embolicadarodeyada de monzmontes no guairemuy altos. Ye cheograficamentcheograficamente una fondalada amplaamplia, con una plantapllanta que poderbapodría estar considerada proxima t'oa un roldezirclo. Dos chicolons ríos la transcruzan, o [[Río Formiga|Formiga]] ye l'[[Río Ussía|Ussía]], que poderbanpodrían estarser consideraus mésmas ta [[barranco]]s que ríos, e confluyen no luén''lejos'' de [[Tierrantona]] ent'[[Río ra Nata|a Nata]], o corsocurso flubialfllubial prenzipal d'a balballe e lol'uno cuoque desaugua-la desaugua ent'a [[Zinca]] á transtrabés d'o ''Collau d'a Nata'', áen os roldesalrededores d'o lugar de [[Banastón]]. TancaZierra istaesta balballe per ao suyasuyo bandacanto norte roo cuerpo zentral d'a [[SarraSierra Ferrera]].
[[Image:Lascorz (Val d'a Fueva) - Ambistas d'a bal dend'o lugar.JPG|thumb|650px|center|AmbistaBistas d'a [[bal d'a Fueba|Balle d'a Fueba]] tent'o sud, dendd'o lugar de [[Lascorz]], á rosos piez d'a [[SarraSierra Ferrera]]]]
 
ÁEn documenzdocumentos antigosantiguos aparixamaneze clamada como á ''Tierra de Foia'' óu ''La Foia'' xutamentchecamente; está uno exemplo''ejemplo'' d'istoesto roo ''Novissima Arragoniae Regni Tabula'' (uno mapa d'o [[Reino d'Aragón]]) feitofecho perpor [[Chuan Bautista Labaña]] t'esta os deputaus d'as [[Corz d'Aragón]] áen roo [[sieglo XVII]].
 
No bi ha guaires monzmontes aintroaintre propiamentpropiamente d'a balballe, asinas, entaltables trobemos o [[Toledo d'a Nata]], anonde naxenaixe roo río alazetalprenzipal d'a balballe, que antigamentantiguamente donabale nomedaba t'unonombre ta un monezipio formau por [[l'Atiard]], [[Fondecampo]] (nuclio más grangrande), [[Meyano]], [[San Chuan d'o Toledo]], [[Samper]] e [[Fosáu]], e d'autrade bandala rootro canto o [[Tozal d'o Muro]], coronatocoronau perpor a fortificazión [[romanico aragonés|romanica]] d'o [[Muro de Roda]], amánbien zerca d'o lugar de [[Fumo de Muro]].
 
Enta''Asta'' no fa guaire añadas, encaraaúno se-bihi trobebatrobaba áen istaesta balballe una bariedátbariedat local de ld'a [[aragonés|fabla aragonesa]], clamada ''[[Fobán]]'' ó ''Fobano'' (iste zaguer nome suguesta bela enfluyenzia d'o [[castellán]]), con salut prou buena, e que presentebapresentaba trazas de morfolochía e pronunziapronunziazión belabella manera amanzmás zercanas d'os charres ribagorzansribagorzanos que no d'os unos d'o Sobrarbe, raa cuacual cosa suguesta''sugeriba'' rad'a prozedenzia oriental d'os primeros abitanzabitadors d'aesta balballe dimpuésdispués d'a suya [[reconquestareconquiesta|reconquista]]. Ll'isolamientAislamiento d'istaesta tierra muitomucho azentuau dend'a [[Ribagorza]] (á transtrabés d'os monzmontes d'a [[Foradada d'o toscar|Foradada]]) e relatibamentrelatibamente respecto á dic'o [[Sobrarbe]], sines de carreteras importanzimportantes, afaboriebanfizieron que por tiempos se beyese afaborezida a conserbazión d'a fabla fobana ent'añadas'asta'' años bien aintradasaintraus d'o [[sieglo XX]]. Güei áen dia, troban-senomás fablanzs'ancuentran fablantes d'o fobánfobano á belsbellos lugarons d'a balballe, encaraanque que raa pureza d'o dialeutodialeto s'ebaabeba estáuestau perdiendo á trazas importanzimportantes áen rasas zagueras añadas, acullientaculliendo muitasescapadas parolasmuchas parabras d'o [[castellán|castellano]]. Con l'[[abanteproyeuto d'a Lai de Luengas|Anteproyeto d'a Ley de Luengas]], os monezipios d'a balle podrían otar á adotar-lo como fabla coofizial, e por lo tanto, podría suponer un baste de apoyo ta ebitar a perduda d'a fabla local.
 
[[Image:Tierrantona (Val d'a Fueva) - Panoramica.JPG|thumb|600px|center|AmbistaBista d'a [[SarraSierra Ferrera]] dend'a '''BalBalle d'a Fueba''', fecha d'entre rosd'os lugars de [[Buetas]] ey [[Tierrantona]].]]
 
[[Categoría:Bals pirinencas]]