Diferencia entre revisiones de «Idioma khacaso»

Contenido eliminado Contenido añadido
m →‎Variación diatopica: ortografía, replaced: antic → antig using AWB
Xqbot (descutir | contrebucions)
m r2.7.3) (Robot Adhibito: Modificato: tr:Hakasça; cambios triviales
Linia 6:
| país = [[Khacasia]] ([[Rusia]])
| fablans = 60.000 - 65.000
| familia = [[Filo altaico]] (Discutito)<br />
&nbsp;[[Luengas turquicas]]<br />
&nbsp;&nbsp;''Nordorientals''<br />
&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Khacaso'''
| ofizial= [[Imachen:Flag of Khakassia.svg|22px|border]] [[Khacasia]]
Linia 22:
Lo idioma '''khacaso''' (''tadar'') ye una [[luenga turquica]] d'o grupo nordoriental, parlata per lo [[khacasos|pueblo khacaso]].
 
== Filiación lingüistica ==
Lo khacaso fa parte d'o grupo de luengas turquicas nordorientals, que inclui lo [[Idioma xor|xor]], lo [[Idioma chulim|chulim]], lo [[Idioma tubinio|tubinio]], lo [[Idioma tofa|tofa]], lo sakha u [[Idioma yacuto|yacuto]] y lo [[Idioma dolgán|dolgán]].
 
== Estructura d'a luenga ==
=== Grafía ===
En [[1924]], se fició una adaptación de l'alfabeto [[alfabeto cirilico|cirilico]], pero cinco anatas més tardi pasó a emplegar-se l'alfabeto latín. En [[1939]] se tornó a fer servir un alfabeto cirilico.
 
== Aspectos socioculturals ==
=== Situación cheografica ===
Lo khacaso ye parlato principalment a [[Khacasia]], republica d'a [[Rusia|Federación rusa]] a lo sud de [[Siberia]]. Os [[kirguizes d'o Yenisei|gïrgïs]] més viellos d'a compleganza d'o [[río Nonni|Nonni]] ([[Heilongjiang]]) charran tamién o khacaso, pero no lis ne transmitioron a las cheneracions posteriors por o que ye en camín de desapareixer.
 
=== Situación social ===
Encara que lo numbro de khacasos ronda es 80.000, només entre 60.000 y 65.000 tienen per idioma lo khacaso; la mayoría son bilingües en khacaso y ruso.
 
=== Variación diatopica ===
Tradicionalment s'ha estallato lo idioma khacaso en bells dialectos prou amanatos entre élls, que teneban per nombre lo d'as diferens tribus: sagai, kacha, koibal, beltir y kîzîl. Manimenos, ixos nombres represientan las antigas unidatz administrativas més que no grupos tribals u lingüisticos.
 
Una migración de kirguizes d'o Yenisei-khacasos ta [[Khanato Dzhungaro|Dzhungaria]] en l'anyo [[1703]] y, dimpués de l'anyo [[1759]] a deportación dende [[Dzhungaria]] ta [[Manchuria]] por orden d'os nuevos dominadors [[Dinastía Qing|Qing]] levó a uns parlants d'o khacaso a la compleganza d'o [[río Nonni|Nonni]] ([[Heilongjiang]]), on s'ha charrato o dialecto ''[[Fuyü Gïrgïs]]'' u ''[[Fu-Yu Kirgiz]]'', que ye en proceso de desaparición ya irreversible.
 
=== Literatura ===
Los primers rechistros d'o idioma fuoron feitos meyato lo sieglo XIX per lo lingüista [[Finlandia|finlandés]], [[Matthias Castrén]], que viachó per l'Asia central y septentrional entre [[1845]] y [[1849]], y escribió sobre lo dialecto koibal. [[Wilhelm Radloff]] viachó con freqüencia per la rechión meridional de [[Siberia]] entre [[1859]] y [[1870]]. Lo resultato d'a suya investigación fue publicato en o suyo diccionario de quatre volúmens y en a suya serie de diez volúmens de textos turquicos. Lo segundo volumen contién es suyos materials sobre lo khacaso, acompanyatos de traducción alemana. Lo volumen nobén fue parato per lo estudián de Radloff, Katanov, un sagai, que contién més materials d'o khacaso, acompanyatos de traducción t'o ruso.
 
Lo khacaso literario se farchó només que dimpués d'a [[Revolución rusa de 1917]], y se basa en os dialectos centrals sagai y kacha; lo dialecto beltir ye estato prou asimilato per lo sagai, y lo koibal per lo kacha.
 
== Vinclos exteriors ==
* [http://www.tarbagan.net/fotj/KhakasLang.htm L'alfabeto khacaso]
 
Linia 86:
[[sv:Khakasiska]]
[[th:ภาษาคากัส]]
[[tr:Hakas TürkçesiHakasça]]
[[tt:Хакас теле]]
[[udm:Хакас кыл]]