Diferencia entre revisiones de «Suiza»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Jpbot (descutir | contrebucions)
m ortografía, replaced: uropeya → uropea (4)
Linia 48:
A '''Confederación Helvetica''' u '''Suiza''' (en [[idioma alemán|alemán]] ''Schweiz''; en [[idioma francés|francés]] ''Suisse''; en [[idioma italián|italián]] ''Svizzera''; en [[idioma rumanch|rumanch]] ''Svizra'') ye un [[Federación|Estato Federal]] situato en o centro d'[[Europa]] sin costas en a mar.
 
A suya [[Población humana|población]] ye de 7.261.200 habitants en una [[superficie]] de 41.285 [[km²]], con una [[densidat de población]] de 176 hab/km². A suya [[Capital (politica)|capital]] se troba en a ciudat de [[Berna]], anque a mayor ciudat d'o país por o suyo numero d'habitants ye [[Zúrich]]; antiparte, os centros financers d'o país se troban en as ciudatz de [[Zúrich]], [[Basilea]] y [[Chinebra]]. Suiza tien muga con [[Alemanya]], [[Francia]], [[Italia]], [[Austria]] y [[Liechtenstein]]. O país ha tenito una gran tradición de neutralidat politica y melitar, razón por a que ye a [[Seu social|seu]] de muitas organizacions internacionals (mesmo l'[[Organización d'as Nacions Unitas]] i tien una seu alternativa a la suya seu de [[Nueva York]]). O país no fa parte d'a [[Unión EuropeyaEuropea]], anque dende [[2005]] fa parte d'o [[Alcuerdos de Schengen|espacio Schengen]].
 
O suyo nombre ye una derivación d'o nombre d'un d'os cantons establidors d'a federación, "Schwyz" (en alemán estándar, "Schweiz"). Ye un d'os países más ricos y desenvolicatos d'o mundo, con un [[Producto Interior Bruto]] de mas de 300.000 millons de [[Dólar estatounitense|dólars estatounitenses]] (estimación de [[2009]]).
Linia 107:
En [[1353]], a ixos tres cantons orichinals s'heban adhibito os cantons de [[Cantón de Glaris|Glaris]] y [[Cantón de Zug|Zug]] y tamién as ciudatz de [[Lucerna]], [[Zúrich]] y [[Berna]], establindo-se asinas una unión de 8 cantons que perduró dica finals d'o [[sieglo XV]], que obteneba d'a suya propia expansión contina as fuents d'a suya riqueza. Asinas, ta [[1460]] a Confederación teneba o control d'os territorios situatos a o sud y a l'ueste d'o [[río Rin]] plegando dica os [[Alpes]]. Amás, en [[1499]] as tropas d'a Confederación redotoron en a [[Guerra Suaba]] a l'alianza formata por os [[Casa d'Habsburgo|Habsburgo]] con a [[Liga Suaba]], rematando ixa situación con una independencia "de facto" d'a Confederación respective d'o [[Sacro Imperio Román Chermanico]].
 
Con todas istas anyadas de guerras, os [[suizos]] heban adquirito en [[Europa]] una gran reputación como [[melitar]]s y o suyo país, l'Antiga Confederación Suiza, teneba asinas fama d'invencible. Sindembargo, ista fama remató con a redota suiza (y que amás fació reblar a suya expansión) en a [[batalla de Marignano]] o [[13 de setiembre|13]] y [[14 de setiembre]] de [[1515]] a mans d'as tropas aliatas de [[Francisco I de Francia]] y d'a [[Republica de Venecia]], estando os suizos aliatos con [[Maximilián Sforza]], [[Lista de duques de Milán|duque]] de [[Ducato de Milán|Milán]]. En rematar a guerra, os suizos plegoron a una semi-alianza con [[Francia]], en virtut d'a quala y por o [[Tractato de Chinevra (1521)|Tractato de Chinevra]] os suizos ufríban os suyos servicios como [[mercenario]]s a Francia, mantenendo con ixe país un tractato de paz perpetua. Antiparte, a expansión en Suiza d'a [[Reforma protestant]] de [[Huldrych Zwingli]] provocó l'aparición de tensions en Suiza, con luita internas en [[1529]]-[[1531]]. Dimpués d'un luengo periodo de neutralidat, en [[1648]] o diplomatico suizo [[Johann Rudolf Wettstein]], delegato en as negociacions t'a signatura d'a [[Paz de Westfalia]], logró que as potencias europeyaseuropeas reconoixesen a independencia d'a Confederación respective d'o [[Sacro Imperio Román Chermanico]] y a suya neutralidat. En o plan interno, os sieglos [[Sieglo XVI|XVI]] y [[Sieglo XVII|XVII]] se caracterizoron por l'incremento d'a presión d'as grans familias suizas y por a [[crisi economica]] chenerata por a [[Guerra d'as Trenta Anyatas]] en [[Europa]]. Iste periodo de tensions remató en esclatar as tensions entre [[Catolicismo|catolicos]] y [[Protestantismo|protestants]] entre [[1656]] y [[1712]] dica a [[batalla de Villmergen]].
 
=== As Guerras napolionicas ===
Linia 133:
 
==== Posguerra y Guerra Fría ====
Dica [[1959]] no teniron as mullers suizas o [[dreito de sufrachio]], y dica [[1973]] ixe dreito no fue recullito en una Lei federal. Un atro cambeo important en o país en ixas envueltas estió quan en os [[anyos 1970]] se deseparó una parti d'o [[cantón de Berna]] ta establir o nuevo [[cantón de Jura]], que dentró formalment en a Comfederación en [[1979]]. Dica [[2002]] o país no dentró en as [[Nacions Unitas]] (no l'heba feito mientres a [[Guerra Fría]] ta preservar a suya neutralidat, encara que en os [[anyos 1920]] Suiza sí que heba dentrato en a [[Sociedat de Nacions]], l'organización antecesora d'a ONU. Feba parte d'a [[EFTA]] (en yera uno d'os miembros establidors) pero no fa parte d'o [[Espacio Economico Europeu]]. No fa parte tampoco d'a [[Unión EuropeyaEuropea]], encara que tien quantos alcuerdos con ixe organismo: por eixemplo, s'aprebó en [[referendum]] en [[2005]] l'adhesión a o [[Tractato de Schengen]].
 
== Politica ==
Linia 184:
As dos organizacions esportivas prencipals son a Oficina Federal d'o Esporte, y o Comité Olimpico de Suiza.
 
En Suiza tienen as suyas sedes a [[Federación Internacional d'o Fútbol]] (FIFA) y a [[Unión d'Asociacions EuropeyasEuropeas de Fútbol]] (UEFA). A FIFA en Zúrich y a UEFA en Nyon.<ref>[http://www.swissworld.org/es/ocio/actividades_deportivas/futbol/ O fútbol en Suiza]</ref>
 
Os esportes mes practicatos son os [[esportes d'hibierno]],<ref>[http://www.swissworld.org/es/ocio/actividades_deportivas/deportes_de_invierno/ Os esportes d'hibierno en Suiza]</ref> o [[fútbol]], o [[tenis]] y o [[ciclismo]].
Linia 191:
 
Beluns d'os millors pilotos d'o [[Formula 1]] y [[WRC]] tenen a suya residencia en Suiza como [[Michael Schumacher]], [[Nick Heidfeld]], [[Kimi Räikkönen]], [[Fernando Alonso]], [[Pedro Martínez de la Rosa]], [[Lewis Hamilton]] y [[Sébastien Loeb]] a sobén per os baixos impostos <ref>[http://www.sebastienloeb.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=35&lang=en Sébastien Loeb Identity card]</ref><ref>[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/motorsport/formula_one/7068001.stm BBC Hamilton decides to leave Britain]</ref><ref>[http://www.high-end-travel-switzerland.com/Celebrities-in-Switzerland.html ''Celebrities in Switzerland - Where Tina Turner and Co. Live'']</ref>
 
 
== Competicions esportivas ==
Línea 213 ⟶ 212:
{{Destacato|es}}
{{Destacato|sr}}
[[gag:Şveyțariya]]
[[kbd:Шуэцарэ]]
[[koi:Швейцарму]]
[[ltg:Šveicareja]]
[[pfl:Schwaiz]]
[[rue:Швайцарія]]
[[xmf:შვეიცარია]]
 
[[ace:Swiss]]
[[af:Switserland]]
Línea 280 ⟶ 271:
[[fy:Switserlân]]
[[ga:An Eilvéis]]
[[gag:Şveyțariya]]
[[gd:An Eilbheis]]
[[gl:Suíza - Schweiz]]
Línea 306 ⟶ 298:
[[ka:შვეიცარია]]
[[kaa:Shveytsariya]]
[[kbd:Шуэцарэ]]
[[kg:Suisi]]
[[kk:Швейцария]]
Línea 311 ⟶ 304:
[[kn:ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ಲ್ಯಾಂಡ್]]
[[ko:스위스]]
[[koi:Швейцарму]]
[[krc:Швейцария]]
[[ku:Swîsre]]
Línea 324 ⟶ 318:
[[ln:Swisi]]
[[lt:Šveicarija]]
[[ltg:Šveicareja]]
[[lv:Šveice]]
[[mdf:Швайцарие]]
Línea 354 ⟶ 349:
[[pap:Suisa]]
[[pdc:Schweiz]]
[[pfl:Schwaiz]]
[[pih:Switsaland]]
[[pl:Szwajcaria]]
Línea 367 ⟶ 363:
[[roa-tara:Svizzere]]
[[ru:Швейцария]]
[[rue:Швайцарія]]
[[rw:Ubusuwisi]]
[[sa:स्विटजरलैंड]]
Línea 410 ⟶ 407:
[[wuu:瑞士]]
[[xal:Свисин Ниицән]]
[[xmf:შვეიცარია]]
[[yi:שווייץ]]
[[yo:Swítsàlandì]]