|
|localidatz= [[Tella]]
|tipo=
|macizo= [[PerineusPireneus]]
|ríos= [[Río Yaga]]
|orientación = [[Norte]]-[[Sud]]
[[Imachen:Start hand.svg|25px|Variedatz dialectals de l'Aragonés]] <small>'''Ista fualla ye escrita en [[Aragonés d'a valle de Tella|l'aragonés d'a valle de Tella]]'''.</small>
La '''valle de Tella''' (en [[Idioma aragonés|aragonés]] ''estándar'' '''val de Tella''') ye una [[valle]] d'es [[PerineusPireneus]] [[Provincia de Uesca|de Uesca]] formata per lo [[río Yaga]] d'entre es [[colladas d'Escuaín|foratars d'Escuaín]] y lo lugar de [[l'Espital de Tella]], a on que esemboca lo río en la [[río Cinca|Cinca]], tot el dito en as [[Sierras interiors perinencaspirenencas|siarras interiors perinencaspirenencas]] en a comarca d'o [[Sobrarbe]]. La dirección suya ye nort-ueste sud-este dica que llegar ta'l casar d'[[Estaroniello]], a on que mete una curva y d'allá ta baixo l'agafa norte-sud. Per alto d'[[Escuaín]], la Yaga corre ficata en lo barranco de ''La Valleta'', que en baixa dela [[Montanya Sesa|Sesa]] y ''lo Cuello de Biceto''. Á'l canto d'este puesto i hai un cubilar que en dicen ''lo refugio 'la Foratata'', que ye un puesto emplegato per es escursionistas que son puyatos t'allá d'o [[Canyón d'Añisclo]] ta pasar-ie la nuet.
Lemitan la valle per lo norte la [[Sierra d'as Zucas|Siarra 'las Sucas]] ("''d'as Zucas''" en altros dialetos), que la desepara d'a [[valle de Pineta]], y d'o sud lo paco d'o [[Castiello Mayor]] que la desepara d'a [[val de Puertolas|valle de Puertolas]].
Es cichos calcinosos de solana son l'[[habitat]] millor ta una cantidat d'especies rupicolas que se troban aquí només, y tamién en [[Anyisclo]]. Belas especies que se i apresentan a sobén son [[Ramonda myconi|la orelleta d'onso]], [[Pinguicula longifolia|la bioleta d'as fuents]], la [[Saxifraga longifolia|coda de borrega]] y altras pocas, que son capaces de supervivir-ie.
Litolochicament, la valle de Tella ye patrimonio d'es grans macizos calcinosos d'o PerineuPireneu central, integrando per la par de la Siarra d'as Sucas lo mesmo complecho d'estrato que lo macizo d'as [[Tres Serols]]. La composición d'o suelo local, con d'ixes afloramientos d'a penna de calz que tan prencipals son han deixato que se i fes lo sistema de canyons que la caracterizan. Amés, la roca d'estas siarras s'han foradato a saber-lo per dintro, per la erosión que han reforzato las campas de lapiar que i tenen per alto, ubrendo [[espluca]]s ta l'exterior, que fan posible que s'hayan producito espedicions [[espeleolochía|espeleolochicas]] per adintro d'o ''[[Karst]]''. Garra denguna d'as esplucas de Tella ye preparada ta que dengún la recorra sin d'equipación adequada, cal que se faya de pensar ta privar d'accidentes, perque en i hai que las han mirato de correr y luego i han pasato desgracias.
==Patrimonio y Folclor==
| 