Diferencia entre revisiones de «Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols»

O '''Parque Nacional d'Ordesa y d'as Tres Serols''' (también dito '''de Mont Perdito'''; "''Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido''" en [[idioma castellán|castellán]]) ye lo segundo parque nacional más antigo d'Espanya, declarato como tal en 1918, dimpués que se declarase o parque d'[[Parque Nacional d'Os Picos d'Europa|os Picos d'Europa]]. Aplega ecosistemas perinencospirenencos dende lo mont meyo dica [[estache]]s alpinos.

Baixo a suya extensión se troban tres vals aragonesas d'os perineuspireneus centrals; a [[Val d'Anyisclo]] (municipio de [[Fanlo]]) a [[Val de Pineta]] (municipio de [[Bielsa]]) y la Val d'Ordesa (municipio de [[Torla]]). Totas tres perteneixen a la comarca de [[Sobrarbe]].

En orichen, nomás se i comprendió la [[val d'Ordesa]], dica que en 1982 fuoron incorporadas as atras dos vals que fan parti d'o [[mallo (cheomorfolochía)|mallo]] d'as [[Tres Serols]]. Chunto con o [[Parc national des Pyrénées|Parque Nacional d'os PerineusPireneus Centrals]] (de [[Francia]]) constituye un recero ta bells elementos menazatos d'a fauna y a flora perinencapirenenca, como os [[abete]]s u lo quasi extinguito [[Ursus arctos|onso]] perinencopirenenco.

A orografía d'o Parque ye dominata por o macizo d'as Tres Serols, a mayor mole [[calsinera|calcaria]] d'o mundo. A suya mayor elevación ye o Mont Perdito, d'o que en forma mas u menos radial baixan una serie d'impresionants crestas montanyosas y vals [[Glaciar|glaciarsglaciar]]s. A mas caracteristica y emblematica ye a val d'Ordesa, recorrita por o [[río Arazas]], orichen d'o Parque Nacional, que s'ubre en dirección este-ueste, pero tamién destacan o [[Canyón de Anyisclo]], travesato por o [[río Bellós]], en dirección Norte-Sud, os [[Foratars d'Escuaín]], por a on pasa o [[río Yaga]], en dirección sureste y a [[val de Pineta]], recorrita por a [[Río Cinca|Cinca]], en dirección este. Asinas mesmo, encara que no perteneixe a o Parque Nacional, cal destacar a [[val de Buixaruelo]] en a zona ueste, y ya en territorio [[Francia|francés]] a [[Cul de Gavarnia|Val y Cul de Gavarnia]], unatro impresionant [[cul glaciar]] que en a suya cabecera tiene o [[salto d'augua]] mas alto d'Europa, con mas de 400 metros de caita vertical.

A morfolochía basica d'o Parque se debe a dos orochenias, pero prencipalment a o plegamiento y elevación alpina d'a [[era Terciaria]], posteriorment moldeata por a erosión glaciar entre a [[era Quaternaria]], creyando una serie de culs y vals glaciars muit definitas, como a val d'Ordesa y a val de Pineta. Hue en día sige existindo un glaciar en a cara Norte d'o Mont Perdito, encara que en retacule. A mayor parte d'a penya d'o Parque Nacional ye [[calsinera]], o que superpone a la mas evident y antiga erosión glaciar a transformación [[karst|karstica]]ica y fluvial d'o paisache, con a-saber-las [[cueva]]s, [[canyón (cheomorfolochía)|canyons]], [[sima]]s, etc. Aquí cal destacar o Canyón d'Anyisclo y os Foratars d'Escuaín, a on que amaneixen culs glaciars en as suyas cabeceras, pero que posteriorment s'encaixan en profundas foces.