Diferencia entre revisiones de «Atlantida»

Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.6.3) (Robot Adhibito: ky:Атлантида
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{wikificar}}
{{correchir}}
[[Imachen:Athanasius Kircher's Atlantis.gif|thumb|Mapa d'[[Athanasius Kircher]] amostrando a clasica ubicación de l'Atlantida seguntes os relatos platonicos (''Mundus Subterraneus'', 1669).]]
'''Atlantida''' (en [[Idioma griego|griego antigo]], Ἀτλαντὶς νῆσος, ''Atlantís nēsos'', "isla d'[[Atlas (mitolochía)|Atlas]]") ye una lechendaria [[isla]] esmentata primer en os ''Dialogos'' de [[Platón]] (''[[O Timeu]]'' y ''[[O Critias]]'').
Línea 6 ⟶ 5:
Seguntes diz [[Platón]], l'Atlantida fue un país situato amán d'as [[Columnas d'Hercules]] que en estar una potencia naval conquerió muitas partis d'a [[Europa Occidental]] y d'[[Africa]] alto u baixo 9.000 anyadas antis d'os tiempos de [[Solón]], u alto u baixo 9.600 anyadas antis de [[Chesús de Nazaret|Cristo]]. Dimpués d'un fallito intento d'invadir [[Atenas]], l'Atlantida s'afundió en l'ocián "en un solo día y una sola nueit d'esferra".
 
Os eruditos discutenndiscuten sobre quánto en a historia que explica Platón s'ha inspirato en tradicions anteriors. Bell unsBeluns dicen que Platón fació servir memorias d'escaicimientos anteriors, como a [[erupción de Tera]] (escaicita en a [[isla de Santorini]] en a [[mar Echeya]]) u a [[Guerra de Troya]], per eixemplo; tan y mientrestanimientres que atros insisten en que a suya inspiración s'alazetó en feitos contemporanios a Platón como a [[esferra d'Helice]] ([[373 aC]]) u a fallita invasión ateniense de [[Secilia]] ([[415 aC]]-[[413 aC]]).
 
A posible existencia d'una chenuínachenuina Atlantida fue acceptata mientres tota l'[[Antiguidat]] clasica, pero fue cheneralment refusata y mesmo parodiata por autors posteriors.
 
Como o clasicista [[Alan Cameron]] estableix:
{{Cita|Ye nomás que en tiempos mudernosmodernos que a historia de l'Atlantida s'ha preso seriosament por a chent, porque dengún no fació o mesmo en l'antiguidat}}
 
Anque poquet conoixita mientres a [[Edat Meya]], a historia de l'Atlantida fue redescubierta por os [[Humanismo|humanistas]] en primerías d'a [[Edat Muderna]]. A descripción que Platón fa de l'Atlantida inspiró os treballos utopicos de quantos escritors d'o [[Renaiximiento]], encluyendo-ie a ''[[Nueva Atlantida]]'' de [[Francis Bacon]], que en ye un buen eixemplo.
 
O mito de l'a Atlantida inspira a la literatura actual, dende a [[sciencia ficción]] a o [[comic]] u mesmo o [[cine]]. O suyo nombre ha esdevenito un sinonimo de qualsiquiera [[civilización]] [[Prehistoria|prehistorica]] suposatamentsuposadament avanzata.
 
== A historia de Platón ==
En os dialogos ''O Timeu'' y ''O Critias'' de [[Platón]], totz dos escritos en [[360 aC]], se troban as referencias mas antigas sobre l'Atlantida. Per ragons desconoixitas, Platón no remató mai ''O Critias''. Antiparti, a introducción de l'Atlantida se fa en ''O Timeu'' (mención d'o imperio Atlant por parti d'o viello mosén echipcio [[Sonchis de Sais]] a Solón):
 
{{Cita|Admiramos muito os grans feitos d'a vuestra ciudat rechistratos astí, pero d'entre totas una destaca per a suya importancia y excelencia. Efectivament, os nuestros escritos recentan como a vuestra [[ciudat]] aturó, una vegata, a marcha insolent d'un gran [[imperio]], que enantabaabanzaba d'o exterior, dende l'[[Ocián Atlantico]], sobre tota [[Europa]] y [[Asia]]. En ixas envueltas, se podeba trescruzar ixe ocián en haber-ie una isla debant d'a desembocadura que vusatros, asinas li dicetz, la clamatz [[Columnas d'Hercules]]. Ista isla yera mas gran que [[Libia]] y [[Asia la Chica]] chuntas, y allora se'n podeba pasar ta las atras islas y dende as islas a tota a tierra firma que se i trobaba debant y mugaba con l'[[Ocián atlantico]], puesto que lo que en quedaba adintro d'a desembocadura que esmentamos pareixeba una [[badía]] con una dentrada estreita. En realidat, yera mar y a rechión que l'arredolaba de raso poderbapodría estar dita con total corrección, tierra firma. En a dita isla, Atlantida, bi heba una [[confederación]] de reis gran y marabellosa que i gubernaba, amás de sobre muitas atras islas, asinas como partis d'a tierra firma. En iste continent dominaban tamién os pueblos de Libia, dica [[Echipto]] y Europa dica [[Tirrenia]]. Tota ista potencia chunta intentó, una vegada, esclavizar en una enrestida a tota a vuestra rechión, a nuestra y l'interior d'a desembocadura. Allora, [[Solón]], o poder d'a vuestra ciudat se fació famoso entre totz os hombres per a suya excelencia y rasmia, pos superó a totz en valentor y en artes guerreras, enfiló bells intes d'a luita a os griegos, dimpués se veyó obligata a luitar sola, quan os atros se'n deseparoron, corrió os periglos más extrimeros y chusmetió a os que mos atochaban. AdhubióAconsiguió asinas una graniza vitoriavictoria y privó que os que encara no heban estato esclavizatos, en estasen, y amás, a quantos habitabanos dillá d'os confins heraclitas, mos liberó chenerosament. Posteriorment, dimpués d'un violento [[tierratremo]] y un [[diluvio]] extraordinario, en un día y una nueit terribles, a vuestra clase guerrera s'afundió tota d'un trucazo baixo a tierra, y a isla Atlantida desparixiódespareixió d'a mesma traza, afundendo-se en a mar. Per ixo, encara agora l'ocián i ye no navegable y inexcrutable, porque lo impide l'[[Archila (sedimento)|archila]] que produció a isla asentata en ixe puesto y que se i troba a muita poca fundaria.|[[Platón]], ''O Timeu''}}
 
En os esmentatos dialogos de Platón, bi apareixen quatre de personas: os politicos [[Critias]] y [[Hermocrates]], asinas como os filosofos [[Socrates]] y [[Timeu de Locri]], anque nomás que Critias charra de l'Atlantida. Ye muito probable que istas quatre personas haigan estato personaches reals, anque istos dialogos redactatos como si estasen actas, bien podioron estar invencions de Platón. En os suyos treballos, Platón fa servir a ormino os dialogos de Socrates ta descutir posicions enfrentatas dentro d'o contexto d'una suposición.
 
''[[O Timeu]]'' prencipia con una introducción, que contina con un relato d'a creyación y un tarabidau d'as antigas civilizacions. En ixa introducción, Socrates medita sobre a sociedat perfecta, descrita en ''[[A Republica]]'' de Platón ([[380 aC]]) y se qüestiona si ell u os suyos companyers poderbanpodrían recullir bella historia que eixemplificase a dita sociedat. Allora Critias esmenta un suposato evento historico o qualo ferba un perfecto eixemplo y contina describindo l'Atlantida como queda recullito en a obra ''[[O Critias]]''. En iste relato, l'antiga [[Atenas]] pareix representar una sociedat perfecta y l'Atlantida o suyo oponent, significando a mesma [[antitesi]] d'os buens afers descritos en a “Republica”.
 
Critias diz en o suyo relato que l'orichen d'ista historia se troba en una vesita a [[Echipto]] d'o lechendario lechislador griego [[Solón]] en o [[sieglo VI aC]]. En Echipto, Solón conoix a un mosen echipcio dito Sais, qui tradució a historia de l'antiga Atenas y l'Atlantida a lo [[Idioma griego|griego]], pos yera-ie recullita en papiro y escrita en antigos [[hieroglificos]].
 
Ye menister significar que l'historiador griego [[Plutarco]], siet sieglos dimpués, mos charra sobre Solón decindo, entre atras cosas, que conoixió en Echipto a os mosens echipcios [[Psenofis d'Heliopolis]] y [[Sonchis de Sais]], os másmas eruditos de totz os mosens echipcios.
 
Seguntes ''O Critias'', os antigos dioses helenicos dividioron a tierra de tal traza que cada Dios tenese a suya micota; allora a [[Poseidón]] li se diódio fendo-li goyo, a isla de l'Atlantida. Ista isla yera más gran que l'antiga [[Libia]] y [[Asia la Chica]] chuntas, sindembargo, estió dimpués afundita per un [[tierratremo]] y esdevinió un [[barducal]], fendo imposible a navegación per l'ocián en ixas latitutz.
[[Imachen:Atlantis map 1882.jpg|thumb|250px|Mapa d'o imperio atlante. ''De Atlantis: The Antediluvian World'', de [[Ignatius Donnelly]], 1882.]]
 
== Quantas hipotesis sobre a suya localización ==
Bi ha muitas posibles localizacions esmentatas dende l'antiguidat como simplas hipotesis ta la localización de l'Atlantida. S'han feito tantas especulacions con ixe nombre que ha esdevenito un concepto chenerico, independient d'o relato platonico. Isto tien o suyo refleixoreflexo en que s'han proposato como ubicación d'ixa isla-continent muitos lugars que no son pas adintro de l'[[Ocián Atlantico]].
 
Pocas encara son as hipotesis emparatas per eruditos u arqueologos, y muitas s'han feito per fisicos u mesmo investigadors pseudoscientificos. Muitas d'istas truxancomparten bellasbelunas d'as caracteristicas d'o relato platonico, asinas como garonas, remates d’esferrad'esferra u mesmos periodos en o tiempo que lo recentato per [[Platón]], pero denguna dica agora, s'ha contrimostrato resultarque sía a verdadera Atlantida.
 
=== Teoría mediterrania ===
[[Imachen:Santorini caldera panorama.jpg|thumb|500px|center|Anvista d'o [[volcán de Santorini]].]]
A mayor parte d'as localizacions proposatas se troban en u amán d'a [[mar Mediterrania]]: islas como [[Cerdenya]], [[Secilia]], [[Creta]] y [[Santorini]], [[Chipre]] u [[Malta]]; [[ciudat-estato|ciudatz-estato]] situgatassituatas en tierra firma como [[Troya]] u [[Tartessos]], o [[Mont de Sinai]] u [[Canaán]], son nomás bells eixemplos d'as muitas posibilidatz estudeatasestudiatas en ista parti d'o mundo.
 
D'entre totas ixas posibilidatz, cuenta con un amplo numero de seguidors a hipotesi de [[Creta]] y [[Santorini]]. Dita teoría tien o suyo orichen en a [[erupción de Tera]], escaicita en o [[sieglo XVII aC]] u [[Sieglo XVI aC|XVI aC]]. Ista erupción provocó un gran [[tsunami]] que destruyó a [[civilización minoica]] establita en l'amanata isla de [[Creta]], seguntes os expertos.
 
[[A.G.Galanapoulos]] afirmó que as datas que estableix [[Platón]] de 9.000 anyadas antis d'os tiempos de [[Solón]], han de estar replecatasentenditas como 900 anyadas, per una error de translación, de seguras, en pasar o texto dende papiros [[hieroglificos]] a o [[idiomagriego|griego]]. Iste error se estendilla tamién a la grandaria d'a isla que no serbasería allora una isla-continent sino que se tratarbatrataría d'una isla mediterraníamediterrania de grandaria meya: [[Creta]], concretament.
[[Imachen:Fira at Santorini (from north).jpg |thumb|left|220px|Anvista de Fira, isla de Santorini, en l'alto d'a caldera esfaldata.]]
 
Línea 52 ⟶ 51:
Bi ha quantas hipotesis en relación con ista posibilidat: o norte d'[[Europa]], como [[Suecia]] y a [[mar d'o Norte]], [[Andalucía]], [[Irlanda]], as [[islas Canarias]] y [[Madeira]], u mesmo as [[islas Azores]], estando totas, alto u baixo, amán d'as esmentatas Columnas d'as que Platón en charra.
 
Sindembargo, os estudios cheograficos detallatos d'o fundo ocianico d'istas islas no bi han trobato mainunca evidencias historicas d'esferras escaicitas y tampoco de que istos fundos ocianicos haigan estato en bell momento recient tierra ixuta.
 
Bell atrosBelatros autors han proposato tamién, fendo parte d'as teorías atlanticas, as islas d'a [[mar Caribe]], [[Cuba]], as [[Bahamas]] u o [[Trianglo d'as Bermudas]] como posibles localizacions.
 
=== Atras teorías ===
Atras teorías proposatas per os autors son muito diversas:
Bell unsBeluns esfienden a teoría antarctica (destacando-ne [[Graham Hancock]]) tan y mientresentre que atros rechiran l'Atlantida en o l'[[Ocián Pacifico|Pacifico]] (ronal de [[Yonaguni]] en [[Chapón]]) u en l'[[Ocián Indico]] (en as tierras sumerchitassubmerchitas en [[Indonesia]], [[Chava]] y [[Sumatra]].
[[Imachen:Turtleyonaguni.jpg|right|thumb|A ''formación d'a tortuga'' ye una d'as muitas formacións extranyas trobatas en o fundo ocianico amán d'a isla de Yonaguni en l'Ocián Pacifico.]]