Familia (biolochía)

Iste articlo trata sobre a familia como á taxón biolochico, ta altros empregos d'o termín, se beiga familia (desambigazión).

En biolochía, a familia ye una chunidat de sistematica y una categoría taxonomica fincada d'entre l'orden y ro chenero, ó d'entre ra superfamilia e ra subfamilia, en caso que n'eba.

Igual que pasa con altros rans (categorías) d'a taxonomía d'es sers bibos, e per enchaque d'a gran deficultat á l'ora de clasificar determinadas espezies, dibersas familias pueden ser puestas aintre d'una mesma superfamilia e alora ras espezies aintre d'una mesma familia pueden ser mesa en sozfamilias.

A familia ye ra categoría taxonomica més important dezaga d'o chenero y d'a espezie. Es detalles exautos d'a suya nomenclatura penden d'es "códigos de nomenclatura" que sían en bigor en fer-se a cuaternazión.

Nomenclatura

O nombre d'una familia ye feto d'un radical y una desinenzia. ta nombrar un taxón familiar, cale que ro radical empregado sía en correspondenzia con o nombre d'o chenero tipo d'ixa familia, no pas l'uno de més gran representatibidat (més gran numbro d'espezies ó popularidat d'o nombre). T'a desinenzia, pued fer-se asinas:

• En a botanica, a desinenzia latina d'a familia ye -aceae, que en l'aragonés abría d'estar -azias (per exemplo Asteraceae - Asterazias). As unicas exzeizions son aqueras familia en as cualas l'emprego d'o nombre latín sía ya tradizional.

• En zoolochía, a desinenzia latina d'una familia ye -idae, que en aragonés fa -idos (per exemplo Felidae - Felidos).

Istoria d'o conzeito

Familia ye una parola latina (plural; familiae) d'on se prene ta l'uso suyo en a nomenclatura zentifica d'es organismos.

O conzeito de familia como á categoría taxonomica ye un imbento relatibament rezient. En a botanica, o termín familia estiore acuñato per o botanico franzés Pierre Magnol en o suyo Prodromus historiae generalis plantarum, in quo familiae plantarum per tabulas disponutur, d'o 1689. En er, o naturalista nombra como á familias (familiae) 76 collas de plantas que eba reconexito en as tablas. O conzeito de categoría en ixes tiempos yera encara en es suyos prenzipios, asinas o prefazio d'o mesmo Prodromus diz que s'han d'achuntar as suyas familias en cheneros que estiesen més grans. D'ixa traza, a conzeizión orichinal d'o termín yera prou luén de l'autual.

Carl von Linné empregore ra parola "familia" en a suya Philosophia botanica d'o 1751 ta referir-se ent'a collas més grans de plantas: arbols, plantas, felegueras... Er empregore ro termín estrictament en a seuzión morfolochica d'a suya obra, descutindo es organos bexetals. Asinas, dende Michael Adanson (Familles naturelles des plantes) ent'a rematar o sieglo XIX, a parola franzesa famille estiore empregada como á equibalent d'a parola latina ordo. Cale albertir que ordo en ixes tiempos s'empregaba d'a mesma traza que se fa güei con as familias.

Ta ra zoolochía, familia ye también una categoría taxonomica d'entre l'orden e ro chenero. Asinas estiore apresentada per Pierre André Latreille en o suyo Précis des caractères génériques des insectes, disposés dans un ordre naturel en 1796. Latreille faziore marchar as familias (mutas d'as cualas encara no teniban nombre) només á bels anque no toz d'es orden d'inseutos, dica que estioren tiempo dezaga enamplatos ent'a toz es artropodos.

Sines d'embargo, á partir d'o sieglo XIX, o termín ha ito consistentment estando empregato en o sentito muderno. O suyo emprego y ras suyas desinenzias carauteristicas son definidas per es Codigos Internazionals de Nomenclatura Zoolochica e Botanica.