Diferencia entre revisiones de «Aragonés d'o Viello Sobrarbe»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 10:
|escritors=
}}
L''''aragonés d'o Viello Sobrarbe''' ye a [[parla (lingüistica)|parla]] comarcal [[idioma aragonés|aragonesa]] propia d'o [[Viello Sobrarbe]], denominación que fa alusión a l'antigo [[Condato de Sobrarbe|contau]] de [[Sobrarbe]]: [[Lo Grau]], [[Guaso]], [[A Torriciella]], [[Sant Velián (Morcat)|Sant Velián]], [[Santa María de Buil]], [[Os Rials]], [[Castiellás|Castillazo]], [[O Coscollar]], [[Paulés|As Pauls]], [[Santa María de La Nuez]], [[Sasa de Sobrepuerto|Sasa]], [[Mondot]], [[Olsón|Elsón]], [[Chabierre d'Olsón|Xabierre d'Elsón]], [[Eripol]], [[Almazore]], [[L'Espitalet|Lo Espitalet]], [[Barcabo]], [[Lecina]], [[Betorz]], [[Abizanda]], [[Escanilla|Escaniella]], [[Lamata]], [[Ligüerre de Cinca]], [[Samitier]], [[Mediano]], [[A Pardina]], [[A Torre]], [[Castillón de Sobrarbe]], [[Camporrotuno|Camparretuno]], [[Cosculluela de Sobrarbe]], [[Plampalacios]] y [[Moriello de Tou]].
 
Os caracters actuals fan que se clasifique en l'[[semontanés|aragonés meridional]], pero bi ha evidencias que mos fan pensar que en o [[sieglo XIX]] (y segurament primer terz d'o [[sieglo XX]]) teneba os principals caracters de l'[[aragonés central]].
Linia 53:
*Se rechistran muitos casos de conservación d'[[oclusivas xordas intervocalicas]] [[latín|latinas]]:
**''Ripa'', ''[[escopallo]]'', ''napo'', ''chapuzar'', ''[[sapia]]'', ''sopinar'', ''capolar''.
** En a toponimia: ''Lupiecho'', ''Lupargüelo'', ''Lupera''. ''[[Lupo]]'' se rechistra en a postguerra encara. Se rechistra a pardinalla de ''A Capana'' y l'oronimo ''Carracapana''.
**''[[Cleta]]'', ''secutir'', ''petrusco'', ''[[betiquera]]'', ''[[betiello]]'', ''[[mallata]]'', ''[[batallo]]'', ''recatiar'', ''[[gayata]]'', ''recutir'', ''[[emprenyatura]]'', ''pescatera'', ''ruta'', ''cazata'', ''[[quatrón]]'', ''arrendator'', ''escarcata'', ''otilar'', ''pescata''
** En toponimia: ''Camparretuno'', ''O Petrizo'', ''A Torcita'', ''Forato d'a Virchen'', ''Puyata'', ''Sarrato'', y as tres poblacions ''O Sarrato'', ''Sarratillo'' y ''Sarratiars''.
**''Cucullo'', ''[[melico]]'', ''[[polecón]]'', ''[[limaco]]'', ''foricón'', ''[[paco]]'', ''mica'', ''suco'', ''alica'', ''xarticar'', ''[[cocote]]'', ''esbelecar''.
Linia 90:
**''cenojo'', ''teja'', ''viejo'', ''reja'', ''ajo''.
**Pero os viellos recuerdan haber sentito ''viello'', ''tella'', ''uello'', ''allo'' fa 30-40 anyos.
**Se mantién bien en ''[[curcullo]]'', ''estallar'', ''güella[[uella]]'', ''[[batallo]]'', ''[[tornallo]]'', ''[[dalla]]'', ''[[clavillar]]''.
 
*O diminutivo -et se pronuncia "-ed", y a vegatas tamién o sufixo -ut se realiza como "-ud":
**''moced'', ''troced'', ''EspitaledHespitaled'', ''Crabered'', ''tocined''.
**''[[porput|porpud]]''.
 
Linia 104:
*Quedan repuis de ''lo'', ''la'', ''los'', ''las'':
**''busca lo conil'', ''lo trico lo traco''.
* ''Lo'', ''la'' podió estar cheneral en a zona, porque en una buegata de [[termin]]s d'o S XVI sale en totz os toponimos d'una lista y porque ye amán d'o [[aragonés navalés|navalés]], on encara s'emplega, porque s'emplegaba en 1933 en L'Ainsa.
 
*A [[Particlas pronominoadverbialspronomino-adverbials en l'aragonés|particla pronominoadverbialpronomino-adverbial]] ''[[i/bi/ie]]'' con a forma ''i'' encara ye viva y s'emplega:
**Como locativo: ''con as veces que i he estau'', ''no i cabe''.
**Como complemento preposicional con ''pensar'' y ''creyer'': ''ni i creigo'', ''agora que i pienso''.