Diferencia entre revisiones de «Italianos»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 12:
 
Os '''italians''' son os habitants d'[[Italia]]. En Italia os italians etnicos parlan como luenga materna o [[idioma italián|italián]] standard u charran bell dialecto u luenga pareixita d'o diasistema italián, a diferencia d'as diferents minorías etnicas no recients ([[albaneses]], [[crovates]], [[eslovens]], [[sardos]], [[tiroleses]], ecetra). Son de relichión catolica. Tamién bi ha italians etnicos en países que mugan con Italia, ([[Eslovenia]], [[Croacia]], [[Suiza]]), y una important [[diaspora]] italiana en diferents países d'[[America]] y [[Europa]] producto d'importants procesos migratorios dende o sieglo XIX.
 
== Luenga ==
{{articlo principal|idioma italián}}
Os italians d'as diferents rechions charraban orichinalment as evolucions locals d'o [[idioma latín|latín]] de cada rechión, y estas evolucions locals constituiban un [[diasistema]]. D'entre estas evolucions rechionals d'o latín o [[toscano]] esdevinió a base d'o luengache standard pa tota a peninsula dende que en o sieglo XIII encomenzase a suya historia literaria con ''Cantico delle creature'' de [[Sant Francisco d'Asís]] y con a ''Divina Comedia'' de [[Dante]].
 
As atras trazas de charrar d'o diasistema italián ([[idioma venecián|venecián]], [[idioma lombardo|lombardo]], [[idioma napolitán|napolitán]], [[idioma secilián|secilián]], ecetra), s'han seguito fendo servir como vehiclo de comunicación dica que en o sieglo XX encomenzoron a reblar. Pa beluns representan dialectos d'una luenga italiana común, pa belatros representan luengas diferents d'o italián. Tamién son reblando as luengas minoritarias que no perteneixen a este diasistema ([[idioma valdostán|valdostán]], [[idioma sardo|sardo]], [[idioma furlán|furlán]]).
 
== Historia ==
Os italians son os continadors d'a población [[romans|romana]] y [[romanización|romanizata]] d'a [[Peninsula Italia]] y zonas mugants, que en l'[[alta Edat Meya]] perdió a suya independencia, primero por a creyación d'o [[Reino Ostrogodo d'Italia]], y dimpués por a reconquiesta [[Imperio Bizantín|bizantina]] y por a invasión d'os [[longobardos]], que creyoron diferents entidatz estatals, y os [[francos]], resultando una fragmentación politica, encara que o norte fació part d'o [[Sacre Imperio Román- Chermanico]].
 
A existencia d'una actividat artesanal y mercantil y de puertos fació d'Italia una d'as zonas más prosperas d'Europa. Dende o sieglo XI amaneixioron "republicas maritimas" con nuclio en as ciudatz de [[Chenova]] y [[Venecia]], que constituiban [[talasocracias]]. A [[Republica de Chenova]] competiba en a [[Mar Mediterrania]] con a [[Republica de Venecia]], rematando por esdevenir més poderoda a segunda. En ciudatz como [[Siena]], [[Florenza]] y [[Milán]] prosperaba a [[banca]] y l'[[artesanía]]. A prosperidat d'as ciudatz d'o norte creyó un deseyo d'emancipación que en tiempos d'os [[dinastía d'os Hohenstaufen|Hohenstaufen]] coincidió con a baralla entre os emperadors d'o [[Sacre Imperio Román Chermanico]] y o [[papato]]: [[chibelins]] (a favor d'o emperador) contra [[guelfos]] (a favor d'o Papa). Os emperadors perdioron, pero esta luita dimpués continó entre os [[franceses]] d'a [[Casa Capeta d'Anchú]] con refirme papal y a [[Corona d'Aragón]] por o control d'o sud d'Italia ([[Reino de Secilia]], que quedaría dividito en o [[Reino de Nápols]] en a peninsula y o [[Reino de Secilia]] en a isla).