Diferencia entre revisiones de «Iraq»

Contenido eliminado Contenido añadido
EmausBot (descutir | contrebucions)
m r2.6.4) (Robot Adhibito: si:ඉරාකය
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Articlo 1000|+10}}
{{Infobox_País
Línea 17 ⟶ 16:
| capital_cor = 33_20_N_44_26_E_ 33° 20’ N 44° 26’ E
| ziudá_prenzipal = [[Bagdad]]
| idiomas_ofizials = [[Idioma arabe|Arabe]] ey [[Idioma kurdo|kurdo]]
| gubierno = [[Republica|Republica parlamentaria]]
| enfiladors_tetulos = [[Lista de presidents d'Iraq|President]]<br /> [[Lista de primers menistros d'Iraq|Primer Menistro]]
| enfiladors_nomes = [[Chalal Talabani]]<br />[[Nouri al-Maliki]]
| establimiento = [[IndependenziaIndependencia]]
| establimiento_fitos = d'o [[Imperio Otomán]]<br />d'o [[Reino Unito]]
| establimiento_calendatas = <br />[[1 d'octubre]] de [[1919]]<br />[[3 d'octubre]] de [[1932]]
Línea 38 ⟶ 37:
| moneda = [[Dinar iraquí]] (IQD)
| chentilizio = Iraquí
| orario = [[Tiempo CordinatoCoordinato UnibersalUniversal|UTC]]+3
| orario_estiu = [[Tiempo CordinatoCoordinato UnibersalUniversal|UTC]]+4
| cctld = .iq
| codigo_telefonico = 964
| prefixo_radiofonico = HNA-HNZ / YIA-YIZ
| codigo_ISO = 368 / IRQ / IQ
| miembro_de = [[NazionesNacions Unitas|ONU]], [[OPEP]]
| notas =
}}
 
A '''Republica d'Iraq''', u '''Iraq''', tamién '''Irak''' (en [[Idioma arabe|arabe]] جمهورية العراق), ye un país situato en [[Orient Meyo]], a lo sudueste d'[[Asia]]. Muga a lo norte con [[Turquía]], a lo sud con [[Arabia Saudí]] ey [[Kuwait]], a lo norueste con [[Siria]], a l'ueste con [[Chordania]] ey a l'este con [[Irán]]. A [[Capital (politica)|capital]] d'o país ye a ziudat[[ciudat]] de [[Bagdad]].
 
A suya [[Población humana|población]] ye de 24.001.816 habitants ([[2002]]) en una [[superficie]] de 437.072 [[km²]], con una [[densidat de población]] de 54,92 hab/km². A mayor parte d'a poblaziónpoblación d'o país son [[arabes]], charrando a [[Idioma arabe|luenga arabe]], encara que en o nordeste d'o país bi ha presencia predominant d'os [[kurdos]], que charran [[idioma kurdo]]. Tamién bi ha atras minorías, como [[TurcomansTurquemans (Orient Meyo)|turcomansturquemans]] ey [[Asirians cristians|asirians]]. A [[relichión]] d'a mayor parte d'a población ye o [[Islam]], dibiditodividito entre [[Xiismo|xiitas]] ey [[Sunnismo|sunnitas]], con presencia de chicotas minorías de [[Cristianismo|cristians]], como os mesmos asirians.
 
ConoxitoConoixito abansentantes como [[Mesopotamia]], en o territorio entre os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] ey [[Río Tigris|Tigris]], Iraq ye o lugar a on que as zebilizazionscivilizacions antigas prosperoron, entre as que s'encluyenincluyen as culturas [[Sumerios|sumeria]], [[Acadios|acadia]], [[Babilonios|babilonica]], [[Asirios|asiria]], [[Persas|persa]], [[SeleuzidasSeleucidas|seleuzidaseleucida]], [[Partos|parta]] ey [[SasanidasImperio Sasanida|sasanida]]. Os musulmans conquirioron Iraq en o [[sieglo VII]] dimpués de Cristo. En o [[sieglo VIII]], o [[califato abasida]] establió a suya capital en Bagdad, ziudatciudat que dimpués esdebenirbaesdevenirba un puesto mugant con o [[Imperio Otomán]].
 
Dende a [[imbasióninvasión d'Iraq en 2003]] por una coalizióncoalición liderata por os [[Estatos Unitos]] con partezipaziónparticipación [[Reino Unito|britanica]] ey d'atros países, ista coalizióncoalición prenió lo control d'o país, en derrocando a l'anterior president, [[Saddam Husein]], que fue aforcato dimpués d'un chudiziochudicio. Dende ixas embueltasenvueltas, a situaziónsituación d'o país ye d'una gran inestabilidat politica ey economica, con muita biolenziaviolencia politica ey muitas bitimasvictimas zebilscivils, en un clima de guerra. L'actual [[Lista de presidents d'Iraq|president]] d'Iraq ye [[Chalal Talabani]], ey l'actual [[Lista de primers menistros d'Iraq|primer menistro]] ye [[Nouri al-Maliki]].
 
== Cheografía d'Iraq ==
[[Imachen:Iraqi city-Euphrates river.jpg|thumb|200px|left|L'[[Eufrates]] en Iraq]]
O territorio d'Iraq se situa en o estremo septentrional d'o [[disierto d'Arabia]], dica os piezpietz meridionals d'os [[Monts Zagros]], a lo norte. Ye trescruzato por dos ríos prenzipalsprencipals de trazato norueste-sudeste, o [[Tigris]] ey l'[[Éufrates]], que por meyo una serie de planas alubialsaluvials de gran fertilidat rematan desembocando en o [[golfo Persico]] formando un delta.
 
IraquIraq tien una superficie de 437.073&nbsp;km² con nomás 58&nbsp;km de costas. As prenzipalsprencipals ciudatz son [[Bagdad]] que ye a suya capital, [[Basora]], [[MossulMosul]], [[Karkuk]], [[As Sulaymaniyah]] ey [[Irbil]].
 
== Historia d'Iraq ==
{{Articlo principal|Historia d'Iraq}}
 
=== Prehistoria ey Sumer ===
[[Imachen:Milkau Oberer Teil der Stele mit dem Text von Hammurapis Gesetzescode 369-2.jpg|thumb|left|150px|Parti superior d'a estela d'o [[Codigo de Hammurabi|codigo de laisleis]] de [[Hammurabi]].]]
L'actual territorio d'Iraq ye considerato como una d'as cunas d'a civilización, en permitir a [[sedentarización]] d'os grupos [[Nomadismo|nomadas]] en un sector en o qual as auguas d'os ríos [[Río Eufrates|Eufrates]] y [[Río Tigris|Tigris]] permeteban l'[[agricultura]] intensiva de [[regano]]. Ye asinas en o periodo de [[Sumer]], en o [[sieglo XXX aC]], quan se conoixen os primers [[entibo]]s feitos por l'[[hombre]] ta profitar d'as [[augua]]s d'os [[río]]s ta uso agricola. Isto fació tamién que apareixiese a [[escritura]], en iste mesmo lugar.
 
=== As ciudatz-estato ===
En a redolada apareixioron tamién as primeras ziudadciudatz-estato, en un periodo d'alternancia d'o dominio entre istas ziudadciudatz, encara que destacando bellasbelunas d'istas ciudatz, como [[Susa]] u [[Babilonia]].
 
=== Os indoeuropeus ===
Línea 81 ⟶ 80:
 
=== Conquiesta islamica ===
En o [[sieglo VIII]], dentroron en o país os [[arabes]], en un prozesoproceso de conquiesta [[islam]]ica, creyando-se a [[Capital (politica)|capital]] d'o [[Califato abasíabbasí]] en a ziudatciudat de [[Bagdad]], luego de redotar a lo [[Califato omeya]]. Bagdad esdebiénesdevién una d'as ciudatz más grans d'o mundo.
 
=== Monarquía e republica ===
O país actual se creyó dimpués d'a desaparizióndesaparición d'o [[Imperio Otomán]], unindo-se-ie os [[bilayatos]] u provincias (que corresponderba a lo Iraq istoricohistorico) ey [[Mosul]], a los que a más s'adhibió una faxafaixa de disierto dica la muga con [[Transchordania]]. Metioron como rei a lo prenzipeprencipe [[hachemí]] [[Faysal Ibn Husayn]], líder d'a [[Rebelión Arabe]]. Iraq fue almenistratoadministrato por Gran Bretanya baixo a forma d'o [[Mandato Britanico de Mesopotamia]].
 
En [[1932]], o [[Reino d'Iraq]] fue reconoxitoreconoixito por a [[SoziedatSociedat de NazionsNacions]], encara que os [[Rashid Ali|nazionalistasnacionalistas arabes]] dandaliaban sobre a suya autonomía. A l'añoanyo siguient, Faysal fue sustituyitosustituito por o suyo fillo [[Gazi I de Iraq|Gazi]] ey a iste lo sustituyó [[Faysal II d'Iraq|Faysal II]], zaguer rei d'Iraq que fue derrocado en [[1958]].<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,836356,00.html Bagdad busca un camino, 2003, [[Deutsche Welle]], 19.04.2003]</ref> Mientres a [[Segunda Guerra Mundial]], Iraq fue [[Guerra Anglo-Iraquí|embaditoinvadito por o Reino Unito]], dimpués d'a presa de poder por parte d'os nazionalistasnacionalistas graziasgracias a lo refirme alemán.
 
En [[1958]] un golpe d'Estato melitar populista proclamó a republica, que sería dirichita dende allora por o partito [[nazionalismonacionalismo arabe|nazionalistanacionalista]] [[Baath]]. Baixo iste manto no dixorondeixoron de desarrollar-se luitas por o poder ey se suzedioronsuccedioron os presidents, estando lo zaguer d'istos [[Saddam Husein]].
[[Imachen:Car bomb in Iraq.jpg|thumb|250px|Guerra en Iraq en [[2005]]]]
 
=== Guerra de Iraq ===
{{Articlo principal|Guerra de Iraq}}
En l'añoanyo 2002 o gubierno estatounitense acusó a Iraq de mantener binclosvinclos con o rete [[Al-Qaeda]] ey de poseyer [[armas de destruzióndestrucción masibamasiva]]. Encara que istas afirmacions nunca no pudioron probar-se debidament, se faziófació un ataque seguito d'a [[embasióninvasión d'Iraq en 2003]]. O conflitoconflicto aumentó a biolenziaviolencia en o país ey lebólevó a lo derrocamiento d'o president [[Saddam Husein]], qui dimpués d'estar feito preso ey chuzgato, fue aforcato por crimens de guerra en aviento de 2006.<ref>{{es}} [http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2294794,00.html Saddam Hussein muere en la horca, 2006, [[Deutsche Welle]]]</ref>
 
== Organización territorial ==
{{Articlo principal|OrganizaziónOrganización territorial d'Iraq}}
Iraq ye dibiditodividito en 18 [[Provincias d'Iraq|provincias]] (''muhafazat'', singular: ''muhafaza'', en [[Idioma arabe|arabe]]):
 
{| align="center"
Línea 126 ⟶ 125:
== Economía ==
 
A economía d'Iraq se basa en a esportaziónexportación de [[petrolio]]. O texitoteixito produtiboproductivo local se troba muit malmeso por oos añosanyos de guerra ey os esfuerzos se zentrancentran en a reconstruziónreconstrucción d'a industria basica ey o comerziocomercio de primera nezesidatnecesidat, con l'aduya internacional.
 
Antis d'esclatar a guerra cuentra Irán en setiembre de 1980, o futuro d'a economia iraquí yera brillant. A producción de petrolio ebaheba conseguito lo nibelnivel de 3,5 millons de barrils por día ey os ingresos de petrolio sumaban 21.000 millons de dolars en 1979 ey 27.000 millons de dolars en 1980. En prenzipiarprencipiar a guerra, Iraq ebaheba acumulato alto u baixo 35.000 millons de dolars en reserbasreservas de dibisasdivisas.
 
== Demografía ==
[[Imachen:Sabaa Nissan Militiaman.jpg|left|thumb|180px|Ombre iraquí]]
Un 75% d'os abitantshabitants d'o país son [[Pueblo arabe|arabes]], con una important minoría [[kurdo|kurda]] (más d'o 15% d'o censo total) ey atros pueblos en as zoneszonas de montañamontanya d'o norte<ref>"CIA World Factbook"</ref>. Arredol d'o 95% d'a población ye musulmana, con fuertes dibisionsdivisions entre [[xiitas]] ey sunnitas. Más d'un millón ey meyo d'iraquís han abitohabito de fuyir d'o suyo país por a guerra ey una zifra parellana ye desplazata de casa suya (refuchiatos internos)<ref>U.N.: 100,000 Iraq refugees flee monthly. Alexander G. Higgins, Boston Globe, November 3, 2006.</ref>.
 
''Evolución demografica :''
Línea 151 ⟶ 150:
== Enrastres externos ==
{{commonscat|Iraq|Iraq}}
* {{ar}} / {{en}} [http://www.iraqigovernment.org/ Pachina web ofizialoficial d'o Gubierno d'Iraq].
 
{{Asia}}