Diferencia entre revisiones de «Fraxinus excelsior»

'''''Fraxinus excelsior''''' <small>([[Linnaeus|L.]], [[1758]])</small>, conoixito popularment como '''fraxín/o''' u '''fráixen''' ye un [[árbol]] d'a [[familia (biolochía)|familia]] d'as [[oleaceae|oliaziasoliacias]]. Os dos nombres populars d'esta espezieespecie conoixen diferents bariantsvariants foneticas en tot l'[[Alto Aragón]], anque de forma aprosimatibaaproximativa sse'enn podese dezirdecir que la primera ye preponderant en a metat occidental d'o territorio, ey la segunda en a oriental.

== DescripziónDescripción ==

Lo fraixín ye un árbol alto, capaz de plegar t'os 40 m ey 1 de diametro, d'una [[crosta (botanica)|crosta]] grisenca que se fende con es añosanyos. CaduzifolioCaducifolio, as suyas fuellas, pinnaticompuestas[[pinnaticompuesta]]s con entre 7 ey 15 foliolos, amesuran de 20 ta 35 cm, ey son d'as zagueras en ubrir-se de [[primaberaprimavera]] ey d'as primeras en cayer-se d'[[agüerro]] si bi ha belabella chelera[[chelata]] guaire luego. As chemas[[chema]]s son negras, a diferienziadiferiencia d'as pardas d'altras espeziesespecies de fráixins. As flors, d'un porpra escuro ey sin de petalos, s'ubren d'antis que no las fuellas, estando las fembras una mica més luengas.

== ÁbitatHabitat ==

L'árbol creix per cuasiquasi tota [[Europa]] (defueras d'a faixa més septentrional d'[[EscandinabiaEscandinavia]] ey d'a faixa més meridional d'a Europa [[MediterranioEuropa mediterrania|mediterrania]]) ey en belsbells puestos d'[[Asia occidental]].

A fusta de fraixín ye estata tradizionalmenttradicionalment usata en Europa como material ta fer arcos, mangos de ferramientas, gayatas[[gayata]]s u raquetas de [[tenis]], entre altras cosas, graziasgracias a la suya alta flecsibilidat[[flexibilidat]] ey resistencia. Tamién s'ha feito servir t'os fogarils[[fogaril]]s perque crema prou bien dica quan que ye plegata de tallar.

== CuriosidazCuriosidatz ==

L'árbol da nombre a belsbells toponimos; ixemplos en son [[Fraxén]] (en a [[balval de Broto]], comarca [[Aragón|aragonesa]] de [[Sobrarbe]]), [[Lo Fraxno]] en a [[Comunidat de Calatayú]], [[La Fraixneda]] en o [[Matarranya (comarca)|Matarranya]] u la ziudatciudat [[california]]na de [[Fresno]] (que ye «fraixin» en [[idioma castellán|castellán]]).

[[Categoría:Árbols distribuitos por Aragón]]

[[Categoría:FloraÁrbols d'Aragóncaducifolios]]