Diferencia entre revisiones de «Vespidae»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{grafía 87}}
{{Taxobox_begin | color = pink | name = ''Vespidae''}}
{{Taxobox_image | image = [[Imachen:Vespula germanica Horizontalview Richard Bartz.jpg|249px|Vriespa]]
| caption = BriespaVriespa chermanica (''[[Vespula germanica]]'')}}
{{Taxobox_begin_placement | color = pink}}
{{Taxobox_domain_entry | taxon = [[Eukaryota]]}}
Línea 22 ⟶ 21:
{{Taxobox_end}}
 
As '''briespasvriespas''' u '''abriespasavriespas''' (scientificament, a [[familia (biolochía)|familia]] '''''Vespidae'''''), tamién ditas '''griespas''', '''agriespas''', '''graspias''' y altras formas parellanas en diferents puntos d'a cheografía [[Aragón|aragonesa]], son una [[familia (biolochía)|familia]] d'[[insecto]]s [[himenoptera|imenopters]] [[apocrito]]s ("apocritos" significa «relacionatos con as [[apella]]s») que se troban distribuitas per tot lo [[Tierra|planeta]], treito d'os [[circlo polar|circlos polars]] (á don, per altra parte, no b'ha guaires insectos). Se ye considerato que existen bellas 5000 [[especie]]s de vriespas, anque ixa zifra ye una aproximazión y ye muit complicato d'estimar-ne lo numer perque, como en altros insectos pasa, muitas d'ellas viven en ambients tropicals y encara no se ye puesto catalogar-las.
 
As verdateras vriespas se destinguen d'altras [[familia (biolochía)|familias]] d'insectos (que a sobén tamién se son clamatas «''vriespas''») perque plegan as [[ala]]s -paralelamente a l'abdomen- quan son en reposo.
 
Os [[niedo]]s («vrispers/os», tamién «graspiers/os», etz) son feitos de [[buro]] en muitas especies (as ditas ''vriespas [[tarraz]]eras''), sobretot en especies d'as subfamilias ''[[Eumeninae]]'' y ''[[Euparagiinae]]'', que son solitarias. Altras sozfamiliassubfamilias son de tendenziastendencias [[soziedatsociedat|eusozialseusocials]] ey fan brispersvrispers coletiboscolectivos, con [[zelacela]]s indibidualsindividuals ta las suyas [[larva|larbas]]s. Os brispersvrispers de ''[[Polistinae]]'' gosan estar os més granizos, ey per o costumbre de contruyirconstruir-los a l'exterior que tienen ixes animals, se gosan albirar penchatos en as [[rama]]s d'árbols u baixo d'as boladerasvoladeras d'os [[tellato]]s.
 
Totas as briespasvriespas autenticas (''Vespidae'') tienen un [[fizón]] en l'estremo d'o suyo abdomen capable d'inyectarinchectar bereno[[vereno]], que emplegan ta defender-se, ta cazar as suyas presas (altosaltros artropodos) u ta ta peleyarbarallar-se con as briespasvriespas ribalsrivals.
 
O termino «briespavriespa», común en l'[[Idioma aragonés|aragonés]] ey en o [[Idioma gascón|gascón]] («''vrièspa''» u «''vrèspa''») ye eboluzionatoevolucionato dende lo [[Idioma latín|latín]] «''vespula''», que orichinalment ye una forma deminutibadiminutiva de «''vespa''». «''Vespa''» ye d'á on ne demanan las suyas equibalentsequivalents etimolochicas en [[Idioma castellán|castellán]] ey [[Idioma catalán|catalán]] («''avispa''» ey «''vespa''» respeutibamentrespectivament) como tamién en [[Idioma occitán|occitán]] («''vèspa''»), pero no pas la d'o [[Perineu]] zentralcentral. En gascón ey en aragonés o termino demana de «''vespula''» per esta secuenziaseqüencia: ''vespula'' > vesp'la > vesp<u>r</u>a > v(i)esp<u>r</u>a > v<u>r</u>iespa<ref>[[W. D. Elcock|ELCOCK, W.D.]] ''[[De quelques affinités phonétiques entre l'aragonais et le béarnais|Algunas afinidades fonéticas entre el aragonés y el bearnés]]''. Xordica Editorial et Prensas Universitarias de Zaragoza. Zaragoza 2005. ISBN 84-96457-09-5</ref>.
 
==Imachens==
 
<gallery>
Imachen:European wasp white bg.jpg|BriespaVriespa europegua común (''[[Vespula]] spp.'')
Imachen:Parasitic wasp.jpg|Una briespavriespa ''[[Peristenus]]'' cazando una cuca de [[polecón]].
Imachen:Grijze spinnendoder IMG 1624.jpg|Una ''[[Pompilus]]'' con a suya presa, una [[araina]].
Imachen:Wasp stripping wood.jpg|''[[Vespa]] sp.'' radendo lo [[percullo (suporte)|percullo]] d'una [[cleta]] ta quitar-ne las fibras que emplega en a construziónconstrucción d'os suyos brispersvrispers.
Imachen:Image-Vespula germanica Head Richard Bartz.jpg|Capeza d'una briespavriespa d'o chenero ''[[Vespula]]''.
Imachen:Guepe nid 1.jpg|BrisperVrisper arborio
Imachen:Wasp August 2007-24.jpg|Una briespavriespa tarrazeratarracera adulta (fam. ''[[Eumeninae]]'').
Imachen:Wasps eating grilled chicken 2.JPG|BriespasVriespas radendo un troz de [[pollo]] frito.
Imachen:Wasp building nest.jpg|Una ''[[Mischocyttarus]]'' en a construziónconstrucción inzipientincipient d'o suyo niedo.
Imachen:Mud dauber nest.jpg|AparienziaApariencia tepicatipica d'un niedo de briespavriespa tarrazera.
Imachen:Yellowjacket nest 3 sjh.JPG|Ixambre de ''[[Polistes]]'' adultas en o suyo brispervrisper.
Imachen:Guepe.jpg|''[[Dolichovespula]]'' cullindo una goteta d'[[augua]] con as madibulas.
</gallery>
Línea 58 ⟶ 57:
*[[Bombolón]]
*[[Apellot]]
*[[BrisperVrisper]]
 
==Enrastres externos==
{{Wikispecies|Vespidae|Vespidae}}
{{Commonscat|Vespidae|BriespasVriespas}}
*{{en}} [http://news.illinois.edu/news/07/0301wasps.html Un nuebonuevo estudio fa rescrebirreescrebir a istoriahistoria ebolutibaevolutiva d'as berdaterasverdateras briespasvriespas]
*{{en}} [http://users.swing.be/entomologie/Vespidae%20of%20the%20World1.htm Iconografia d'os béspidos en o mundo]