Diferencia entre revisiones de «Semana»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m refirme aerio
Sin resumen de edición
Linia 1:
A '''semana''' (d'o [[latín]] ''septimana'') ye un periodo de [[tiempo]] de siet [[día]]s consecutibosconsecutivos. ExzepzionalmentExcepcionalment, en cualquesqualques países y periodos de tiempo se fación servir calandarios reboluzionariosrevolucionarios con semanas de zincocinco y seis días entre periodos reboluzionariosrevolucionarios, como en l'antiga [[Unión SobieticaSovietica]] u en [[Francia]]. En cuantasquantas culturas se troba atras agrupazionsagrupacions de días adintro d'un mes, que son equibalentsequivalents a la semana, pero que no emplegan como base o numero siet.
{{Grafía_87}}
A '''semana''' (d'o [[latín]] ''septimana'') ye un periodo de [[tiempo]] de siet [[día]]s consecutibos. Exzepzionalment, en cualques países y periodos de tiempo se fación servir calandarios reboluzionarios con semanas de zinco y seis días entre periodos reboluzionarios, como en l'antiga [[Unión Sobietica]] u en [[Francia]]. En cuantas culturas se troba atras agrupazions de días adintro d'un mes, que son equibalents a la semana, pero que no emplegan como base o numero siet.
 
== Os nombres d'os días d'a semana ==
A sola variant de l'[[idioma aragonés|aragonés]] que conserva as denominacions d'os días d'a semana ye o [[aragonés benasqués|benasqués]] y os días d'a semana son:
*''[[Lluns]]''
*''[[Martz]]''
Línea 23 ⟶ 22:
== Historia d'a semana ==
=== O numero siet ===
Ista división d'o tiempo, sin garra correspondencia aparent con os [[mes]]es y os [[anyo]]s, ye d'as pocas que tien garra refleixo en fenonmenosfenomenos celestes. Atros escayecimientos como o días (chiro d'a [[Tierra]] sobre o suyo eixe), u l'anyo (chiro d'a Tierra arredol d'o [[Sol]]), sí que en tienen. Por ixo, se troba opinions oposadas respective a l'orichen d'a cantidat de días d'a semana:
 
* As antigas [[Babilonia|civilicacions babilonicas]] ya feban servir a semana de siet días. Cada día yera adedicau ta un [[dios]] diferent, que yera asociau a cadagún d'os siet cuerpos celestes visibles a uello: o [[Sol]], a [[Luna]] y cinco planetas: [[Mercurio (planeta)|Mercurio]], [[Venus (planeta)|Venus]], [[Marte (planeta)|Marte]], [[Chupiter (planeta)|Chupiter]] y [[Saturno (planeta)|Saturno]].
Línea 34 ⟶ 33:
 
=== Nombre d'os días d'a semana ===
Os antigos [[ebreushebreus]] simplament numeraban os días d'a semana, fueras d'o seteno, o [[sabat]] (''shabbat''), que yera o día de descanso.
 
En [[Idioma arabe|arabe]] tamién se numeran os días, y igualment, o seteno ye o sabat (''asSabt''). O seiseno día se diz güéhue ''al-Jum'ah'', o día d'a reunión (''jum''), que ye quan os musulmans rezan en a mezquita (''jâmi'').
 
En [[griego moderno]], os días tamién se numeran, y d'a mesma traza, o seteno ye o sabat (''sávvato''), y o primer día ye o 'día d'o SiñorSinyor' (''kireakê''). O seiseno día, en griego se clama 'paranza' (''paraskeuê''). Iste termin, en reyalidatrealidat, tamién ye d'orichen ebreuhebreu, ya que fa referencia a la paranza d'o ''shabbat''.
 
Mientres as luengas mediterranias orientals refleixan bariazionsvariacions d'a numeración d'os días d'a semana, as luengas d'Europa OzidentalOccidental (fueras d'o portugués) refleixan nombres basaus en os nombres d'os planetas bisiblesvisibles a güellouello. Os nombres latins d'os dioses son simplas transliterazionstransliteracions d'os nombres griegos, que yeran, a la suya vegada, transliterazionstransliteracions d'os nombres babilonicos, que se remontan a os sumerios.
 
En [[idioma aragonés|aragonés]] o nombre d'os días d'a semana tamién tien como orichen o nombre d'os astros. Asinas, lunes/luns bien de ''dies lunis'' (día d'a [[luna]]), martes de ''dies martis'' (día de [[marte (planeta)|marte]])... etzecetra. RespectibeRespective a o sabado, iste nombre promana d'a fiesta ebreya d'o ''shabbat'' (día d'o sabat), y o domingo d'a parola latina ''domus'' u ''domine'' (día d'o siñorsinyor).
 
En o caso d'a [[idioma anglés|luenga anglesa]], como en as atras [[luengas chermanicas]], os nombres d'os días d'a semana tienen bella semellanza con l'orichen latín: O primer, segundo y seteno días tienen o mesmo orichen: ''Sunday'', ''Monday'' i ''Saturday'' (Sol, Luna y Saturno respectibamentrespectivament). O seiseno día, ''Friday'', pareix relazionarrelacionar-se con [[Freya]], una diosa chermanica de l'amor que se podría corresponder con Venus. O zinquenocinqueno día, ''Thursday'', promana de [[Thor]], o dios d'o truen en a mitolochía nordicaescandinava, que tien o mesmo significau que Chupiter en a mitolochía latina. O terzertercer día, ''Tuesday'', promana de [[Tiw]], un dios d'a lei u d'a guerra, que podría tener o suyo omologo en Marte. O cuartoquarto día, ''Wednesday'', probiénprovién d'o rei d'os diosesde *[[WotanWōdanaz]]-[[Odín]], o principal dios d'a (mitolochía chermanica), y/uon [[Odín]]ye incluita a (mitolochia nordica)escandinava. A correspondenziacorrespondencia en iste caso no ye tan platera, encara que Odín, como dios d'a sabiduría podría prener o papel de Mercurio en o caso de l'aprendizache y o conoiximiento esoterico.
 
== ComenzipioComencipio d'a semana ==
O estándard [[ISO 8601]] identifica o lunes como o primer día d'a semana. En cuasiquasi toztotz os países d'o mundo a semana prenzipiaprencipia o lunes, mientres que en [[Portugal]], [[Brasil]] y en belatros países anglosaxons (como os [[Estatos Unitos|EUA]] y o [[Reino Unito]]), a semana escomenzipiaescomencipia o domingo.
 
A Biblia chodiga establiba o domingo como o día siguient d'o ''Sabbath'' de descanso, u siga, como o primer día d'a semana. En [[Israel]], o estau actual d'os [[chodigos]], se practica o descanso laboral o sabado, en os países de tradición [[cristianismo|cristiana]], o domingo, y en os países [[Islam|musulmans]], o biernesviernes.
 
== A semana en os calandarios reboluzionariosrevolucionarios ==
En cualquesqualques calandarios reboluzionariosrevolucionarios a duración d'a semana cambía, igual como o suyo nombre:
 
* En o [[calandario republicán francés]], l'añoanyo se trestallaba en 36 ''decades'' (decadas u periodos de 10 días) y 5 días suplementarios.
* En o [[calandario reboluzionariorevolucionario sobieticosovietico]], se substituyó a semana de siet días por una de zincocinco, con a finalidat de borrar as connotazionsconnotacions relichiosas d'o domingo como o 'día d'o SiñorSinyor'. Ista iniziatibainiciativa nomás duró dos añadasanyadas: en os atros nueu añosanyos que se faziófació servir iste calandario, s'emplegó una semana de seis días.
 
== Se beigaveiga tamién ==
* [[Cabo de semana]]
{{Destacato|el}}