Diferencia entre revisiones de «Kirguizes»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m refirme aerio, replaced: sobre tot → sobretot, renzia → rencia, Sozial → Social (2)
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{pueblo
|imachen = [[Imachen:Karakorum-kirguiz-d01.jpg|250px]]
|descripzión =
|pueblo = Quirguiskirguis (柯尔克孜族)
|poblazión = 4 millons
|pobpuesto =
|rechión1 = [[Imachen:Flag of Kyrgyzstan.svg|border|20px]] [[Quirguisistánkirguisistán]]
|pob1 = 3.616.000
|rechión2 = [[Imachen:Flag of Uzbekistan.svg|border|20px]] [[Usbequistán]]
Línea 18 ⟶ 17:
|rechión6 = [[Imachen:Flag of Afghanistan.svg|border|20px]] [[Afganistán]]
|pob6 = 30.000
|idiomas = [[idioma quirguiskirguis|Quirguiskirguis]]
|relichión = [[Islam]]
|relazionatos =
}}
Os '''quirguiseskirguises''' (en [[idioma chinés|chinés]] 柯尔克孜族) son un pueblo que abitahabita en [[QuirguisistánKirguisistán]], [[Usbequistán]], [[Tachiquistán]], [[Cazaquistán]], ey tamién en China, sobretot en [[Xinchiang]]. Os pocos quirquiseskirquises d'Afganistán bibenviven actualment en [[Turquía]]. Charran una luenga turquesa d'a branca [[quipchac]]. Os ditos quirguises de [[Manchuria]] que bibenviven son poblazionspoblacions deportatas ta [[Heilongchiang]] dende o [[Yenisei]] que son més relazionatasrelacionatas con os actuals [[khacasos]] d'o Yenisei que con os actuals quiguiseskirguises d'o sud. En 1989 os quiguiseskirguises yeran uns 2.500.000 millons en as republicas de l'antiga URSS ey se calculaba que en China yeran 114.000 endibidosindividuos. Son musulmans sunnitas d'a escuela Hanafí dende os sieglos XVI-XVII, pero mantenendo muitas creyenziascreyencias preislamicas. Lur trazamodo de bidavida tradizionaltradicional ye a [[transuanziatransuancia]].
 
== OrganizaziónOrganización sozialsocial ==
TradizionalmentTradicionalment yeran un pueblo nomada que organizato arredol de tres dibisionsdivisions mayors, que yeran formatas por "alas" (dreita y ezquierda) ey "brancas". Encara se'n conserbaconserva memoria d'esto.
 
== Luenga ==
En l'antiga URSS as autoridazautoridatz sobieticassovieticas introduzioronintroducioron l'[[alfabeto zirilicocirilico]] en 1940 ey neolochismos rusos o trasmesos por o ruso, agora bi ha tendenziatendencia a fer servir l'alfabeto latín. En China se fa servir l'alfabeto latín dende a decada de 1950, encara que en bellas zonas fan servir l'alfabeto sogdián-uigur, ey han introduzitointrodueito neolochismos chineses. Poseyen una rica literatura oral. O suyo ''Manas'' ye una d'as més estensasextensas representazionsrepresentacions de [[literatura epica]] d'o mundo.
 
== Historia ==
A primera conoxenziaconoixencia d'os quirguiseskirguises ye d'o sieglo VIII quan bibibanviviban en a rechión d'os ríos Yeniesei[[Yenisei]] ey [[Irtish]], (Siberia). Formoron un reino important en [[Asia ZentralCentral]] en a [[Edat Meya]] destruito por atros pueblos nomadas turqueses.
 
En 1683-1685 o [[Tien Xan]] fue arrasato por os [[oiratos]] de [[Galdan]], que rematoron con o [[CanatoKhanato Chagatai]], ey muitos quirguiseskirguises emigroron t'a zona de [[Yarkan]], [[Caxgar]] ey [[Khotán]]. En 1702 os oiratos trasladoron la mayor parte d'os quirguiseskirguises d'o Yenisei a la zona que quedó desabitatadeshabitata.
 
Os quirguiseskirguises plegoron a lo suyo territorio actual en o sieglo XVIII. Os rusos lis dezibandeciban ''Cara QuirguisesKirguises'' pa diferenciar-los d'os [[cazacos]], a qui dizibandiciban "QuirguisesKirguises" només u "QuirguisesKirguises-Cazacos". En a segunda metat d'o sieglo XIX os rusos conquirioron o territorio quirguískirguís ey bi habió muitos conflitosconflictos. En 1916 os quirguizeskirguises partiziporonparticiporon en a rebueltarevuelta d'os musulmans d'Asia ZentralCentral cuentra o rechimen zarista. Muitos abioronhabioron de refuchiar-sen en China perdendo as tierras, se calcula que un terziotercio d'a poblaziónpoblación quirguizkirguis morió. En 1924 se fundó a ''Oblast'' o Rechión Autonoma Cara-QuirguizQuirguis, que en 1926 esdebinióesdevinió [[Republica Socialista SobieticaSovietica Autonoma de QirguizKirguis]] y en 1926 [[Republica Socialista SobieticaSovietica de QuirguizistánKirguizistán]]. Como en atras partespartz de l'antiga URSS o [[Estalinismo]] suposó grantsgrans mortaleras[[mortalera (delito)|mortalera]]s por fambre (calificatas como chenozidiochenocidio planificato por muitos obserbadorsobservadors), por a campañacampanya gubernamental de sedentarizaziónsedentarización forzata. En 1991 se proclamó a independenziaindependencia de QuirguisistánKirguisistán fendo partepart d'a [[CEI]].
 
== Bibliografía ==