Diferencia entre revisiones de «Francisco de Goya y Lucientes»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Replacing Francisco_de_Goya_y_Lucientes_-_Los_fusilamientos_del_tres_de_mayo_-_1814.jpg with El_Tres_de_Mayo,_by_Francisco_de_Goya,_from_Prado_in_Google_Earth.jpg.
Jpbot (descutir | contrebucions)
m refirme aerio, replaced: mazion → macion (3), anzia → ancia, sozial → social
Linia 15:
'''Francisco José de Goya y Lucientes''' ([[30 de marzo]] de [[1746]] – [[16 d'abril]] de [[1828]]) estió un [[pintor]] y [[grabador]] [[Aragón|aragonés]]. Naixito en [[Fuendetotz]] y creixito en [[Zaragoza]], pasaría gran parte d'a vida suya en [[Madrit]].
 
Enfluyenziato per [[Diego Velázquez|Velázquez]], a repercutida de Goya en pintors como [[Edouard Manet|Manet]] u [[Pablo Picasso|Picasso]] e, de feito, en o mundo de l'arte contemporanio en cheneral, ye berdaderamén significatiba. A suya pintura yera fondamén subersiba y suchetiba en un tiempo en que ixas actitutz no yeran pas comuns. O enfasis en o primer plan y en un fundo difuminato antezipa, per eixemplo, a pintura de [[Edouard Manet|Manet]]. As deformazionsdeformacions d'os rostros podrían considerar-sen d'un expresionismo abanzato, anterior a las caras de [[Edvard Munch|Munch]]. Muitas d'as pinturas de Goya se contan entre as grans obras d'a [[istoria de l'arte]], o que fa d'él ziertamén o pintor aragonés más conoixito internazionalmén. Debez, a particularidá d'o suyo chenio y a suya bida ye estata motibo d'inspirazión ta más d'una cinta.
 
== Biografía ==
Francisco de Goya, conoixito familiarment como '''Francho''' (fendo servir un [[hipocoristico]] en [[Idioma aragonés|aragonés]]), naxió en [[Fuendetoz]] o [[30 de marzo]] de [[1746]]. Su pai yera pintor y dorador de [[retablo]]s y su mai descendeba d'una familia d'a [[nobleza chica]] d'[[Aragón]].
 
Poco se conoix d'a suya nineza. Acudió a las [[Escuelas Pías]] de Zaragoza y emprenzipió a suya formaziónformación artistica a la edá de 14 años, tenendo como mayestro a [[José Luzán]], artista local poco conoxito, amigo de su pai, en l'obrador d'o cual Goya pasaría cuasi quatre años.
 
En [[1763]], o choben artista biachió ta Madrit con l'asperanza de ganar una beca de l'[[Academia de Bellas Artes de San Fernando]], aduya que no conseguiría ni en ixa ocasión ni en [[1766]], quan o prebó de nuevas.
 
En o suyo estache en Madrit fazió amistanza con unaltro artista aragonés, [[Franzisco Bayeu]], pintor d'a corte que treballaba en o estilo academico entroduzito en [[Espanya]] per o pintor alemán [[Anton Raphael Mengs]]. Bayeu tenió una graniza enfluyenzia en a formaziónformación primerenca de Goya y a él se debe que partizipase en un encargo importán, os frescos d'a buelta d'a [[Basilica d'o Pilar|basilica de Nuestra Señora del Pilar]] de Zaragoza (1772, 1780-1782), y que más tardi podese afincar-se en a corte.
 
En [[1773]], Goya casaba con a chirmana de Bayeu, [[Josefa Bayeu]].
Linia 53:
En 1792, ta d'ibierno en una besita a lo sud d'Espanya, Goya contrayó una grau malautía que lo dixó totalmén xordo y marcó un punto d'inflecsión en a suya expresión artistica. (Anque a medizina moderna sospeita que podeba aber estato lo plomo que emplegaba en os pigmentos que lo emberenó, causando-li dende ixa añada ixa fonda xordera.)
 
Entre 1797 y 1799 debuxó y grabó a l'auguafuerte a primera d'as suyas grans series de grabatos, Os ''Caprichos'', en os cuals satiriza os defectos sozialssocials y as superstizions d'ixe tiempo.
 
D'altras series posteriors, como a de ''Los desastres de la guerra'', u esferras d'a guerra, (1810), u a d'os ''Disparates'' (1820-1823), presientan comentarios encara más causticos sobre os mals, as fatezas y barucas d'a umanidá.
 
[[Imachen:El_Tres_de_MayoEl Tres de Mayo,_by_Francisco_de_Goya by Francisco de Goya,_from_Prado_in_Google_Earth from Prado in Google Earth.jpg|thumb|250px|left|Os afusilamientos d'o 3 de mayo]]
 
En 1814 pintó lo 2 de mayo de 1808 en Madrit: a luita con os mamelucos, y lo 3 de mayo de 1808 en Madrit: os afusilamientos en o mon d'o Príncipe Pío (os dos en o Museu d'o Prado). Istas pinturas reflexan bibamén a orror y o dramatismo d'as esferras brutals que ocorrioron en Madrit a lo largo d'ixa guerra a mans de grupos de soldatos franceses y echipcios ([[mamelucos]]). As dos son pintatas, como muitas d'as zagueras obras de Goya, con gruesas pincelatas de tonalidaz escuras matizatas per refinatos toques d'amariello, ocre y carmín.
 
O descenso en o lumero d'encargos, a xordera, a situazión politica y belaltras cercunstanziascercunstancias personals marcarían una evolución que amuestra lo fundo enfoscamiento progresibo d'o suyo caráuter. Amanata la fin d'a suya bida, s'entutó en a clamata ''Quinta del Sordo'' ("Masada d'o Xordo"), en a redoldanza de Madrit, produzindo unas escuras y espantibles pinturas, mezcla de locura y fantesía, clamatas ''[[Pinturas Negras]]'' (1820) igual per a color como per o contenito, que suposan ta muitos una abanza d'o mobimiento [[Expresionismo|expresionista]]. Ixas pinturas estioron orichinalmén feitas a lo fresco en as parez d'a ''quinta'', pasando-sen a lienzo en 1873.
 
D'entre ellas, en despuntan belunas como l'Aquelarre, o gran buco (1821-1823) u a de ''Saturno deborando a un fillo'', que represienta una scena con o dios [[Saturno (dios)|Saturno]] d'a [[Mitolochía clasica|mitolochía grecorromana]].