Diferencia entre revisiones de «Biotecnolochía»

Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Adhibito: zh-min-nan:Seng-bu̍t ki-su̍t
Sin resumen de edición
Linia 6:
Probablement o primero que emplegó iste termin estió [[Karl Ereky]], incheniero [[Hongría|hongaro]] en [[1919]].
 
Una sección d'a biotecnolochía ye l'uso dreito d'[[organismos]] ta la produzión de produtos organicos (bells eixemplos en son a [[cerveza]] u os [[productos lactios]]). Actualment as [[bacterias]] son emplegatas en a industria menera en a [[biolicsibaziónbiolixivación]]. A biotecnolochía tamién s'emplega ta o reziclache, tractamiento de residuos, limpieza d'as zonas contaminatas por actividatz industrials ([[biorremediaziónbiorremediación]]), ey ta produzirproducir [[armamento biolochico]].
 
Bi ha tamién aplicazionsaplicacions d'a biotecnolochía que no emplegan [[organismos]] bibos. Os [[microchip d'ADN|microchips d'ADN]] feitos servir en os [[analisis chenetico]]s en son un eixemplo. Bi ha muitismas produzions que se fan con nomás a reaziónreacción d'as [[enzima]]s d'os [[microorganismos]].
 
A biotecnolochía moderna s'asozia a sobén con l'uso d'os [[microorganismos]] cheneticament modificatos como o ''[[Escherichia coli|E. coli]]'' u a [[lebadura]] ''[[Saccharomyces cerevisiae]]'' que s'emplega en a produzión de sustanzias como a [[insulina]] u os [[antibioticos]]. Tamién se puet referir a los [[animal transchenico|animals transchenicos]] u [[planta transchenica|plantas transchenicas]], como lo [[panizo]]. Zelulas animals modificatas como as de l'obario d'o [[hamster chinés]] ([[CHO]]) entre muitismas atras son muit emplegadas por as industrias [[farmaziafarmacia|farmazeuticasfarmaceuticas]]. Actualment se ye prebando l'uso d'as plantas como [[bioreactor]]s baratos.
 
A biotecnolochía tamién ye a ormino asoziata con a rechira de nuebas terapias e dispositibos de diagnostico.
 
== Campos d'a biotecnolochía ==
A biotecnolochía tien aplicazionsaplicacions en quatre arias industrials prencipals: salut, produzión de plantas e agricultura, usos no alimentarios de plantas e atros produtos (por eixemplo: [[plastico biodegradable]], [[azeite bechetal]], [[biocombustible]], etz.), e utilizazionsutilizacions meyoambientals.
Por eixemplo, una aplicaziónaplicación d'a biotecnolochía ye a utilizaziónutilización dreita d'[[organismo]]s ta la fabricazión de produtos organicos, como a [[zerbeza]] u a [[leit]]. Unatro eixemplo ye a utilizaziónutilización de [[bacteria]]s en a [[menería]] como en o caso d'a [[biolicsibiaziónbiolixiviación]]. A biotecnolochía tamién tien aplicazionsaplicacions en o [[reziclache]], o tractamiento d'os [[residuo]]s, a limpieza d'a contaminazión orichinata por as [[actividatz industrials]] ([[biorremediazión]]), e tamién puet produzir [[Arma biolochica|armas biolochicas]].
 
Bi ha una buena ripa de termins d'argot ta os sozcampos d'a biotecnolochía. A más, bi ha dibersos termins puntuals atribuyitos a lo suyo estudio (biotecnolochía animal, biotecnolochía bechetal, biotecnolochía microbiolochica...).
Linia 23:
* '''[[Biofarmacolochía|Biotecnolochía roya]]''': biotecnolochía aplicata a los prozesos [[medezina|medicos]]. Bels eixemplos son o diseño de microorganismos adedicatos a produzir [[antibioticos]] e o diseño de curas cheneticas ta malautías a trabies d'a [[terapia chenica]] u [[terapia zelular|zelular]].
 
* '''[[Biotecnolochía blanca]]''', tamién conoxita como '''biotecnolochía grisa''' u '''biotecnolochía industrial''' ye a biotecnolochía aplicata a los prozesos [[industria]]ls. Un eixemplo ye o diseño d'un organismo ta produzir un compuesto quimico. Unatro eixemplo ye a utilizaziónutilización d'[[enzima]]s como [[catalizador]]s industrials tanto ta produzir produtos quimicos de balor como ta destruyir produtos periglosos u contaminants. A biotecnolochía blanca tiende a consumir menos en recursos que os prozesos tradizionals quan s'emplega ta produzir biens industrials.
 
* '''[[Biotecnolochía berda]]''' ye a biotecnolochía aplicata a los prozesos [[agricultura|agricolas]]. Un eixemplo sería la selección e domesticazióndomesticación de plantas a traviés d'a [[micropropagaziónmicropropagación]]. Unatro eixemplo ye o diseño d'un organismo [[transchenico]] ta crexer baixo unas condizions meyoambientals espezificas u en presenzia (u ausenzia) de bellas sustanzias quimicas. Ye a faina d'ista biotecnolochía fer más compatible a esplotaziónexplotación agrícolaagricola e o rispeto por o meyo ambient. Actualment, bi ha muito debate arredol d'as plantas transchenicas concretas relazionatasrelacionatas con iste campo.
 
* '''[[Bioinformàtica]]''' ye un campo interdisziplinariointerdisciplinario que mira de resolber problemas biolochicos por meyo de tecnicas computazionalscomputacionals fendo posible una rapeda organizaziónorganización e analisis d'os datos biolochicos. Iste campo tamién puet rezibir o nombre de '''biolochía computazionalcomputacional''', e que puet estar definita como a conzeptualizaziónconzeptualización d'a biolochía en termins de moleclas ey l'aplicaziónaplicación de tecnicas informaticas ta entender e organizar a gran escala la información asoziata con istas moleclas.<ref name="gerstein">Gerstein, M. "[http://www.primate.or.kr/bioinformatics/Course/Yale/intro.pdf Bioinformatics Introduction]." ''[[Yale University]].'' Rebisato lo [[14 d'aviento]], de [[2008]].</ref> A bioinformatica chuga un papel clau en cuantas arias de l'analisis de [[chenoma]]s como a [[chenomica funzional]], a [[chenomica estrutural]] u a [[proteomica]].
 
* O termin '''[[biotecnolochía azul]]''' ha estato tamién emplegato ta describir as aplicazionsaplicacions marinas e acuaticas d'a biotecnolochía, pero lo suyo uso ye relatibament raro.
 
* A la imbersióninversión ey o gasto economico en toztotz istos tipo d'aplicazionsaplicacions d'a biotecnolochía li s'aplica o termin de '''[[bioeconomía]]'''.
 
== Historia ==
* [[Edat de bronze]] - [[Babilonia|babiloniosbabilonians]] ey [[Antigo Echipto|echipziansechipcians]] amilloran as razas de [[zerialcerial]]s por [[selección artifizialartificial]]. Tamién prenzipiaprencipia a creyar-se [[cerveza]], [[vin]] y [[pan]].
* [[4000 aC]] - Os [[China|chineses]] prenzipianprencipian a produzirproducir produtosproductos pareixitos a lo [[queso]] ey o [[yogurt]].
* [[1590]] - ImbenziónInvención d'o [[microscopio]] por [[Zacarías Janssen]].
* [[1665]] - [[Robert Hooke]] emplega por primera begatavegata la palabra [[zelulacelula]] (en latín "[[cela]] chicota") en o suyo libro [[Micrographia]].
* [[1683]] - [[Anton van Leeuwenhoek]] descubre os [[microorganismos]].
* [[1796]] - [[Edward Jenner]] creya la primera [[bacuna]].
* [[1856]] - [[Gregor Mendel]] descubre as [[laisleis d'o erenzioherencio]].
* [[1861]] - [[Louis Pasteur]] define o rol d'os [[microorganismo]]s ey establixeestableixe a zenziasciencia d'a [[microbiolochía]].
* [[1885]] - [[Louis Pasteur]] cautiva [[bacteria]]s con a finalitat de fer-las servir ta bacunasvacunas. Tamién refutarefucta la tioríateoría d'a [[abiochenesis|chenerazióncheneración espontania]] ey contrimostra la importanziaimportancia d'os [[inoculoinoclo]]s en os prozesosprocesos biotecnolochicos [[fermentaziónfermentación|fermentatibosfermentativos]].
* [[1919]] - [[Karl Ereky]], un incheniero [[Hongría|ongarohongaro]] fa servir o termin ''biotecnolochía''
* [[1953]] - [[James D. Watson]] ey [[Francis Crick]] describen a estruturaestructura de l'[[ADN]]
* [[1965]] - O [[biologo]] [[Estatos Unitos|estatounitense]] [[Robert W. Holley]] «leyió» por primera begatavegata la información total d'un [[chen]] de [[lebaduralevadura]] composata por 77 bases, por lo que rezibiórecibió lo [[Premio Nobel]].
* [[1970]] - O [[zentificoscientifico]] estatounitense [[Har Gobind Khorana]] reconstruye en o [[laboratorio]] un chen completo.
* [[1973]] - Se desarrolla a tecnolochía de recombinaziónrecombinación de l'[[ADN]] por [[Stanley Cohen]], d'a [[UnibersidatUniversidat de Stanford]], ey [[Herbert Boyer]], d'a [[UnibersidatUniversidat de California]], SanSant Francisco.
* [[1975]] - Kohler ey Milstein desarrollan o metodo de produziónproducción d'[[anticuerpo monoclonal|anticuerpos monoclonals]]
* [[1976]] - [[Har Gobind Khorana]] sintetiza una molecla de [[azetoaceto nucleico]] composata por 206 bases.
* [[1976]] - Robert Swanson ey Herbert Boyer creyan ''Genentech'', a primera compañíacompanyía de biotecnolochía.
* [[1980]] - ProduziónProducción d'insulina por meyo d'a [[E coli]]
* [[1992]] - A ''Food Drug Administration'' (FDA), una instituzióninstitución publica nordamericana, aprueba os alimentos transchenicos produzitosprodueitos por [[Calgene]]. Ye a primera begatavegata que s'autorizan alimentos transchenicos en os [[Estatos Unitos]]
* [[2000]] - Primer esbozo d'o [[chenoma umánhumán]]
* [[2004]] - A [[ONU]] ey o Gubierno de Chile organizan o Primer Forum Global de Biotecnolochía, ey a ZiudatCiudat de [[Concepción (Chile)|Concepción]], [[Chile]]. (2 a lo [[5 de marzo]]).
 
Lo que hue se conoixe como incheniería chenetica u [[ADN recombinant]], estió parti d'o descubrimiento feito por [[Hamilton Smith]] y [[Daniel Nathans]] en l'anyo [[1970]] d'a [[enzima]] (restrictasa) capaz de reconoixer y tallar l'[[ADN]] en seqüencias especificas, descubrimiento por lo que lis concedioron o [[Premio Nobel de fisiolochía y medecina]], compartito con [[Werner Arber]], en [[1978]]. Iste descubrimiento dió orichen a lo desarrollo d'o que hue se conoixe como [[incheniería chenetica]] u Biotecnolochía, que premite de clonar qualsiquier [[chen]] en un virus, microorganismo, celula d'animal u de plantas.