Diferencia entre revisiones de «Valle d'Anyisclo»

Contenido eliminado Contenido añadido
Sin resumen de edición
Sin resumen de edición
Linia 24:
}}
 
[[Imachen:Start hand.svg|25px|Variedatz dialectals de l'Aragonés]] <small>'''Ista fualla ye escrita en [[Aragonés d'a valle de BioVio|l'aragonés d'a valle de Vio]]'''.</small>
 
A '''ballevalle d'AñiscloAnyisclo''' (foneticament /'βaʎeða'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, a menut contraita /βaʎɪ'ɲisklo/ <small>([[AFI]])</small>, '''''Bal d'Añisclo''''' en aragonés "''standard''") ye una [[ballevalle]] [[Perineus|perinenca]] d'[[Aragón]], estendita en tota ra suya estensión en a ''comarca'' d'o [[Sobrarbe]], que naixe dretament de ra baixant sud d'o mallo d'[[As Tres Serols]] discorrendo dica més de 10&nbsp;km dellá, dende ra dita ''[[Cul]] d'Añisclo'' enta ra esembocaduera d'o [[Barranco d'Aso|barrango d'Aso]] en o [[río Bellós|Bellós]].
 
A ballevalle d'Añisclo yá, en chunto con o mallo d'as [[Tres Serols]], [[ballevalle d'Ordesa]], [[Foratars d'Escuaín]] e ra cabelera de ra [[ballevalle de Pineta]], parde integradora d'o [[Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nazional d'Ordesa e ro Monde Perdito]].
 
[[Imachen:143.Portiello_de_Sercué_dende_As_Fuevas.jpg|thumb|right|250px|A '''ballevalle d'AñiscloAnyisclo''' dende l'endraito d'''As Fuabas''. En primer termino se-bi beye ro ''Portiallo de [[Sercuet]]''.]]
Per o norde, a ''Cul d'Añisclo'' be tián es pasos zarratos per o mallo d'as [[Tres Serols]] e ra [[Sierra d'as Zucas]], per meyo ros cuals be hay un paso, que en dicen a ''Collata d'Añisclo'', que comunica con a [[BalVal de Pineta|ballevalle de Pineta]], d'alto d'os 2500 m d'alduera. Per l'oeste, a [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]] e ro [[Pueyo Mondizieto|Mondiziato]] a separan d'as baixadrechas de ra ''[[Faixa de Pelai]]'' en a [[ballevalle d'Ordesa]]. Per l'este de tot, mientres, a trabiés de ro dito ''Cuallo Biceto'' se plega t'a cabelera d'a [[BalVal d'a Yaga|ballevalle d'a Yaga]] que dellá e a debant mete ixes que en dicen os [[Foratars d'Escuaín]]. Ansinas, a cabelera de ra ballevalle d'Añisclo bi tien bels d'es puestos més adestacatos d'o Pargue Nazional en os arredols suyos.
 
Uno d'os [[endreito|endraitos]] més destacatos d'ixe segmento d'a ballevalle ye ra dita ''[[Font Blanca|Font Blanga]]'', una biú d'[[augua]] que amaneixe de ra bersande d'o ''Mallo Escuro'', man sud-sudueste d'a [[Punta d'as Solas]] (3002m), formando en a par d'o suyo forato una [[salto d'augua|cadraita]] que baixa a pur de fer-se escruma per a bersande dica baixar-se-be bels 30m. Cerqueta d'este puasto be hay un cubillar (o ''Cubillar de ra Font Blanga'') que ofrece techau á's escursionistas. As [[estiba]]s de ''Setulo'' e ''O Fulco'' marcan o paisache de ra plana d'alduera d'a man ezquierda de ra ballevalle, que s'alza progresibamende como a bersande de [[coma]]s d'as puntas de [[Sierra Custodia|Siarra Custodia]], només interrupta en a man sud per a feriosa lenera, que be fa como una [[estral]]ata graniza en a peña, que ye ro ''barrango d'a Pardina'', que marca ras faixas (''faixa espluca'' e ''faixa pardina'') que se'n han de baixar d'astí dica bels 300 m menos en alduera, alto u baixo, que son os que se cuantan en a guacera 'ro cañón. Per a man draita, que no yá guaire igual, sian de garra planas que agraden á's güellos (e á's [[garra]]s d'els qui be sigan puyatos enta astí), alabez os tozals de [[Tozal d'o Basón|Basón]] e [[Tozal de San Vicenda|San Vicenda]] enfilan os puardos sarrallatos d'as [[Sestrals]] e ro [[Castiello Mayor|Castiato Mayor]] enta ra [[ballevalle de Puértolas|ballevalle de Puárdolas]] en a man sur, e ra fatigosa repuyatuera d'''As Carriatas'' que s'alza t'alto enta ras aldueras d'as [[Tres Marías]] per ''Montaña Sensa'' ([[Sierra d'as Zucas]]). Güeito son as oras que cal pensar a fer-se-be en caminando-la, lo menos o caminant qui quiara desfrutar d'ixas embiestas.
 
==O Cañón==
[[Imachen:104.Boca d'Añisclo I.JPG|thumb|200px|right|Embiesta cheneral de ra '''ballevalle d'Añisclo''' dend'a suya boca.]]
 
Dempués de baixare d'''A Ribereta'', o puesto on esemboca ro ''barrango 'ra Pardina'', as parez d'a ballevalle incrementan a suya berticalidat, deixando asinas que se be formen puastos de muta güambra enta on o sol no be plega guaire en l'añada. Yá n'ixes pacoz on medran os [[fayo]]s, [[abieto]]s e tota una rebañera d'audras espezies bechetals. Tiane ro segmento de ra ballevalle formaziós selbosas tan espesas como ra ''Selba Plana'', altro d'es endraitos naturals rasaltatos en o [[Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nazional]].
 
A deficultat d'os pasos per as mans de ''Lacunas'' e ''l'Escalialla'' ha feto que ro camín ixe, que nomás ye peyatonal per a par de ra ballevalle, o aigan d'abere establito a man de ro [[río Bellós]], dend'a ''Ribereta'' dic'o ''[[Puent de Santigons|puande de Santigós]]'', no mica leixos ya d'o casar de [[Sercué]]. As puntas d'[[Punta d'a Estiba|A Estiba]] primero e d'[[Tozal d'o Mondoto|O Mondoto]] dempuesas, en han feto d'esta bersande una baixadera prou feriosa, que encaixona ra ballevalle prou més si cabe perque de l'atra ripa fa ra baixata ro puntal més alto d'as [[Sestrals]].
 
Yá dende [[Puent de Santigons|Santigós]] ta ra boca 'ra ballevalle on ixe camín en surte 'ra guacera ta pasar per l'aldo d'as parez de rupiatras que, de canto e canto d'o [[río Bellós|río]], forman o ''Portiallo de [[Sercué]]'' que en quita ro nombre d'o lugar més arredolato, fincato ya auguas t'alto d'o [[barranco d'Aso|barrango d'Aso]], o lugar de [[Sercué]].
 
D'o ''portiello'', o [[Río bellós|Bellós]] en amaneixe ta trobar-se-be ra cara con o [[barranco d'Aso|barrango d'Aso]] en un antigo [[molín]], dito ro [[Molín d'Aso]], recombertito per as autoridatz d'o [[Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols|Pargue Nazional]] en o cabo d'un d'os camís posibles tal como se plega dend'o [[Pont de San Urbiz|puant de San Urbez]] e de ra [[Ermita de San Urbiz|ermita homonima]].
Linia 51:
==Flora e bechetazión==
 
A ballevalle d'Añisclo contián una dibersa mezclata d'elementos biocheograficos, per a suya posizión cheografica. Per o sud be penetran as enfluyenzias [[Mar Mediterrania|mediterranias]] que be son plegatas a tabiés de ra [[balval d'a ZincaCinca|ballevalle d'a ZincaCinca]], establindo-se-be [[carrasca|carrasqueras]] e [[pín|pinetas]], mientres que de ro norde en son caracteristicas as formazións [[Europa|centroeuropías]] como ras [[fayera]]s, [[abieto|abietars]] e [[selba]]s mistas ta ro fondo d'o cañón.
 
Yá asinas uno d'os més beroyos eixemplos de puastos on se bi puade trobar [[atactofitia]], que ixo yá, un puasto on se bi troban espezies d'ambiandes muit diferents.
 
Una altra d'as més pardiculars situaziós de ro [[endreito|endraito]] natural ye ra persistanzia de fenomenos d'[[imbersión termica]], que be han forzato ra estruturazión imbersa d'os estacheros de ra bechetazión en mutos puestos. Asinas, se bi troban [[carrasca|carrasqueras]] (formaziós tepicament [[xerofilia|xerofilas]] e afezionatas a ra calor) en as leneras més altas mientres que os estrates més baixos son composatos per [[fayera]]s e [[selba mista|selbas mistas]] en os fundos de ra ballevalle.
 
S'ha de fer señalato, mesmo que lo anterior, que en mutos d'os puastos de ra ballevalle, en as suyas parez a menut estraplomatas, be son chiratos bels d'os endemismos més carateristicos d'o Pargue Nazional. Eixemplos d'esta flora carateristica son a ''[[Pinguicula longifolia]]'' u BiolaViola 'ras peñas, una [[planta]] carnibora bien chicorrona, u ra ''Petrocoptis crassifolia''.
 
==Bibliografía==