Diferencia entre revisiones de «Equus asinus»

Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Adhibito: jv:Kuldi
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
{{Taxobox_begin | color = pink | name = Burro / Somero}}
{{Taxobox_image | image = [[Imachen:Donkeys at farm sanctuary.jpg|249px|Burro]]
Línea 19 ⟶ 18:
{{Taxobox_end}}
 
O '''burro''' u '''somero''' / '''somer''' (''Equus asinus'' <small>([[Linnaeus|L.]], [[1758]])</small>) ye un [[mamifero]] domestico d'a [[familia (biolochía)|familia]] d'os [[équidos]], més chicot ey con orellas més luengas que no os [[caballo]]s. Se diz '''pollín''' de l'animal chobenchóven, emplegando-se lo termin '''guarán''' ta os mastos sementals.
 
== IbridaziónHibridazión con altros [[équidosequidos]] ==
[[Imachen:Donkey catalan.jpg|thumb|left|150px|En l'[[Alto Aragón]] como en tot o territorio perinenco os burros de pelo fusco yeran predominants.]]
Un guarán puede cobrir fembras d'altras espeziesespecies emparentatas, como una [[yeugua]], ey dar potrezpotretz ibridoshibridos biablesviables (anque estérils). O entrecruz d'un guarán con una yeugua s'ha feito clasicament ta librar [[mula]]s (''bartos'' u ''mastos'' quan son masclos) que son animals muit fuertes, resistents ey dózilsdócils, razón per a cualqual s'aconsideran animals particularment baliososvaliosos ta carreyar pesos en distanziasdistancias luengas, sobre tot en terrenos de montañamontanya u deserticos. Os mulezmuletz naixitos d'una somera cobierta con un [[caballo]] son més chicozchicotz ey febles, por ixo se mira siempre de fer o entrecruz per a bíavía imbersainversa.
 
Anque muito menos comuns, tamién se son aconseguitos belsbells ibridos de burro domestico ey dibersas espeziesespecies de [[zebra]], conoxitosconoixitos en anglés como "''zeedonks''", que podría traduzirtraducir-se como «zeburros». Como toztotz os ibridoshibridos d'équidosequidos diferents, os ibridoshibridos d'o somer son esterils perque tota as espeziesespecies d'o [[chenero (biolochía)|chenero]] ''[[Equus]]'' tienen numers diferents de [[cromosoma]]s, que resultan inaparellables en os ibridoshibridos. Os caballos en tienen 64 ey os someros 62, produzindoproducindo-se asinas ibridoshibridos (as mulas e mastos) que no en tienen si que 63, ey en tenendo lo numer impar no pueden fer a [[meyosis|segregaziónsegregación meyotica]] d'os suyos [[gameto]]s ey remanen esterils.
 
Esiste una espezieespecie (con diversas sozespeziessubespecies) de somers salbachessalvaches en as estepas d'[[Asia]], ditos onagres u ''emionshemions'', ''[[Equus hemionus]]''. Una altra espezieespecie de somer que ye salbachesalvache en [[Africa]] ye l'''[[Equus africanus]]'', en o qui cualquesqualques imbestigadorsinvestigadors son quiesto veyer o debantpasato d'o somer domestico.
 
== Utilidat economica ==
 
Dende las orichens d'a istoriahistoria, os somers s'han feito servir en [[Europa]] ey [[Asia]] més occidental ta porteyar cargas, estibar carros ey carreyar personas. Anque no son de luenluent tan rapedos como os [[caballo]]s, son animals més loncheboslonchevos, o mantenimiento suyo ye menos costoso ey tienen gran resistencia ey achilidat quan que os camins son defizilsdeficils. Encara en l'actualidat son animals d'una gran importanziaimportancia economica en países en bíasvías de desarrollo.
 
Os pollins tienen una gran reputaziónreputación d'estar capezutos, pero ixo se debe a la malinterpretaziónmalinterpretación de belas personas sobre o suyo sentito de l'autopreserbaziónautopreservación. Ye muito defizildeficil de forzar un somero a fer bella cosa quan este beivei que no bi n'ha ha de sacar treslato. Modernament, han proliferato os estudeos sobre lo suyo comportamiento, anque encara son prou lemitatos. Os somers pareix que son animals aprebenitosaprevenitos, amigables ey enchugarditos, ey prou més intelichents que no se'n ebaheba considerato tradizionalmenttradicionalment. Manimenos, en que s'ha ganato a suya confianza pueden estar buenos compañerscompanyers de treballo ey recreyo. Ante parte, se los conserbaconserva en belsbells países occidentals como animals de grancha ey como ''mascotas'' quan que lo suyo emplego como bestias de carga ya ye espareixitodesapareixito. Tamién son bestias populars en puestos toristicos ey de recreyo ta paseyar os ninos.
 
== AspeutosAspectos istoricoshistoricos ==
 
* O burro estió lo simbolo d'o dios [[antigo Echipto|echipzianoechipciano]] [[Ra (mitolochía)|Ra]].
* O burro estió lo simbolo d'o dios [[GreziaGrecia antiga|griego]] [[Dionisio (mitolochía)|Dionisio]].
* O somero amaneix repetidament en a [[Biblia ebrea]].
* En l'[[Imperio román|Antiga Roma]], o somero yera l'animal binculatovinclato con [[Príapo]], ey a élell s'ofreixeban somers en sacrifziosacrificio perque diz que ixe dios en ebaheba abito de matar uno en o suyo biacheviache enta las Indias chunto con [[Baco]] per aberhaber gosato desputar-le lo premio d'a fuerza.
 
== Imachens ==
Línea 49 ⟶ 48:
Imachen:Pulque donkey and vendor.jpg|Carriando [[botico]]s.
Imachen:Young boy and girl harvest farm crops in Egypt.jpg|Carriando una [[rosca (ferraina)|rosca]] de [[ferralla|ferraina]].
Imachen:Buying fuelwood.jpeg|Carriando [[cheta]] (leñalenya menuda).
Imachen:Sementalzamorano.JPG|Guarán de raza zamorano-leyonesa.
Imachen:Equus asinus Kadzidłowo 001.jpg|Pullinet.
Línea 57 ⟶ 56:
 
* [[Onagro]]
* [[Somero salbachesalvache africano]]
* [[Mula]]
 
Línea 63 ⟶ 62:
 
* {{wikispecies|Equus asinus}}
* {{Commonscat|Equus asinus|somers ey someras.}}
* {{es}} [http://www.spainternet.com/elburro/ ''El Mundo del Burro'']
* {{pt}} [http://www.aepga.pt/portal/PT/60/default.aspx AEPGA; asoziaziónasociación ispanohispano-portuguesa ta la proteziónprotección d'o bestiar ansino]
* {{es}} [http://www.ucm.es/BUCM/revistas/ghi/02130181/articulos/GERI9898110011A.PDF Fuents escritas ey orals sobre a simbolochia d'o somer en l'antigüedat]
 
[[Categoría:Equus|asinus]]