Diferencia entre revisiones de «Chubo»

Contenido eliminado Contenido añadido
m Replacing 79.Ixubo_ta_bueis.JPG with 79.Chugo_ta_bueis.jpg.
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Image:09.Chugo.jpg|thumb|200px|right|'''Chubo''' ta dos [[mula]]s.]]
O '''chubo''', ye un instrumento de [[matiera]] que, meyant una trabiesa[[traviesa]] mantiene chuntos dos animals de tiro, como [[mula|macho]]s u [[buei|güeis]]s, con l'ochetiboochectivo d'aprobeitaraproveitar a suya fuerza en fainas como [[aladro|aladrar]] a tierra, estibar os carros u altros quefers en os que siga menester.
 
OsO bocablesvocable '''chubo/ixubo''' bienenvienen dreitament d'o [[latín]] "''iugum''", que ye una palabra tipicament referita como de radizesradices [[luengas indoeuropeyas|indoeuropeyas]], car que tamién amaneix en o [[sanscrito]] como "''yug''" que significa "Unión" y ha orichinato a palabra "[[yoga]]". Atras paronas relacionatas con ''chubo'' con ''chunyir''/''chunir'' y o [[cultismos en l'aragonés|cultismo]] ''conchuche''. '''Chugo''' ye la suya forma baixo montañesamontanyesa, talment enfluyitainfluita por o [[idioma castellán|castellano]] "''yugo''". A variant ''ixubo'' ye un caso de [[xeada]].
 
== Emplego ey formas diferents ==
[[Image:Bueyes (carahue).jpg|thumb|200px|Una chunta de [[buei|güei]]s con o '''chubo''' ligato a os suyos cuernos.]]
Os chubos emplegatos con [[equino]]s u [[bobinobovino]]s son diferents. Istas diferenziasdiferencias se deben a la forma anatomica de cada espezieespecie, en as cualsquals cal aprobeitaraproveitar os puntos d'aplome d'o [[cuello]] u d'os cuartosquartos debanters ta fer a trazión[[tracción]].
 
Os bobinosbovinos, de normal [[buei|güeis]]s, per l'anatomía más estreita d'os suyos cuartosquartos debanters, ey lo feito que gosan lebarlevar o cuello más abaixato que no los [[mula|machos]], amenistan que ta estibar de l'[[aladro]] quan i son puestos en ''chunta'', lebenleven o chubo ligato a os suyos cuernos, por cuenta d'estar posato dreitament a l'alto d'a collera como se fa con as [[mula]]s.
 
En o caso d'as [[mula]]s ey d'altros equinos, a posiziónposición d'o suyo cuello ye más alto ey por l'amplaria d'os suyos [[güembrohuembro]]s ye prou més fazilfácil enchascar-be lo chubo contra d'os cuartos debanters de l'animal, de normal fendo servir una [[collera]] que estando más blanda que no la matiera de l'instrumento deixa que l'animal no se faiga mal en fer esfuerzos.
 
A correya d'o chubo se diz ''[[chunidera]]''.
 
== Simbolochía ==
[[Image:79.Chugo_ta_bueis.jpg|thumb|200px|'''Chubo''' ta [[buei|güei]]s, más baixo que no os chubos ta [[mula|machos]].]]
En muitas [[luengas romanzesromances|luengas latinas]], a palabra '''chubo''' s'emplega metaforicament ta desinnardesignar ixas situazionssituacions en as cualsquals una u más presonas se troban obligadas a fer bella cosa, u que son pribatas d'a libertat de dezisióndecisión.
 
En o contexto istoricohistorico d'a [[Edat meya|Baixa Edat Meya]], psos [[Reis Catolicos]] emplegoron o chubo ey un faixo de flechas como siñalsinyal reyal, significando lo chubo la potenziapotencia [[agricultura|agricola]] d'a [[Castiella|Corona de Castiella]] mientres que as flechas simbolizaban o poder melitar d'[[Corona d'Aragón|Aragón]]. Ixe mesmo siñalsinyal estiófue adotatoadoptato por a ''[[Falange Española]]'' en o [[sieglo XX]], con altro simbolismo.
 
== Enrastres externos ==