Diferencia entre revisiones de «Idioma sardo»
Contenido eliminado Contenido añadido
m r2.7.1) (Robot Adhibito: tt:Сардин теле |
catalanismos y aragonesismos en sardo: seu, cardelina, chuce, y talment calentura |
||
Linia 23:
O '''sardo''' (''sardu'') ye una [[luengas romanzes|luenga romanze]] occidental charrata en [[Cerdenya]] ([[Italia]]) por 1.350.000 presonas. Comparte caracteristicas, sobretot, con as luengas romanzes ibericas, antimás con o [[Idioma italián|italián]]. Ye considerata una d'as luengas romanzes més arcaicas, porque ha conserbatas as bocals breus ''i'' y ''u'' latinas, as que en altras luengas romanzes se conbirtioron en ''e'' y ''o''.
==
A luenga sarda se dibide en cuatro principals bariedaz:
Linia 32:
== As suyas caracteristicas més importans ==
*Sistema bocalico de 5 bocals (como en [[Idioma castellán|castellán]]): ''a, e, i, o, u'', reduzindo-se en posizión atona a tres ''(a, i, u)'' en a mayoria d'os
*Conserbazión d'as bocals breus ''i'' y ''u'' [[Latín|latinas]]: DIGITUS > ''didu'' ('dedo').
*Conserbazión en bellas parabras o sonido belar d'a C /k/ o G /g/ latinas: VOCEM > ''boghe''.
Linia 42:
*Adizión d'una bocal epentetica (amanata a la zaguera bocal d'a parabra) a la fin d'as parabras que rematan en consonant (ista bocal no apareixe en a escritura): ''est'' /ésti/ ('ye'), ''cantat'' /kántada/ ('canta'), ''sardos'' /sárduzu/, etc.
*Bocal protetica an as palabras latinas que prenzipiaban con S+consonant: SCRIBERE > ''iscrìer''.
*L'articlo definito biene d'as formas d'o latín bulgar IPSO, IPSA, IPSOS, IPSAS > ''su, sa, sos, sas'' (en o
== L'ortografia ==
Linia 48:
== Eixemplo ==
D'a [[
:''Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade.''
Pronunciación:
:/Tótu-zuz-éssiriz-umánuzu náskinti líberuz-e iguáliz-in dinnidadi e in derétuzu. Íssuzu téninti-za rezóni e-za-gusséntsia e débinti operári z'unu cun s'áteru cun ispíritu de fraternidádi/
== Lexico ==
O lexico sardo presenta [[catalanismos en o sardo|catalanismos]] y bell [[aragonesismo (lingüistica)|aragonesismo]] que s'introducioron en o periodo que Cerdenya pertanyó a la [[Corona d'Aragón]], y tamién bell castellanismo d'un periodo més tardano, en o que o castellán eclixó a las atras luengas d'o "[[Imperio Espanyol]]".
A presencia d'os iberorromances estió més fuerte en os centros de [[Gallura]] y d'a redolata de Sassari. Muitos sardos escribiban en catalán, que representaba pa ells a luenga de cultura. Dimpués se desvinió o mesmo con o castellán, que estió dica l'anyo 1764 a luenga oficial d'os tribunals y as escuelas. Os catalanismos son freqüents en a terminolochía d'administración, d'a ilesia u d'a [[pesca]].
Os catalanismos, aragonesismos u castellanismos se troban superpuestos con as formas chenuinas sardas, a las que a vegatas han sustituito u las han feito restrinchir-se a rechions marguinals u rechions montanyosas d'o interior.
*Por exemplo en a zona de [[Gennargentu]] se conserva a parola sarda ''fronesta'', sustituita por o castellanismo ''ventana'' en quasi tota a isla.
*Més localizata tenemos ''[[calentura]]'' en a redolata de [[Campidano]], que corresponde con ''freba'' en sardo [[logudorés]] de Gennargentu.
*O latín ''Caryophyllum'' dió en logudorés ''kolovru'' y en nugorés ''korófulu'', formas que perdioron terreno debant de ''gravellu'' u ''gravel'u'' d'o campidano y tamién nugorés, y que se relacionan con o catalán ''clavell''.
Intresants son os catalanismos ''[[trona]]'' ("[[predicadera]]") y ''[[seu (edificio)]]'', representando este zaguero tamién un aragonesismo (como la "[[Seu d'o Salvador|Seu de Sant Salvador de Zaragoza]]"), a l'egual que ye un aragonesismo en sardo ''[[cardelina]]''. A parola pa dicir "[[chuez]]" ye en campidanés ''guggi'' y en nugorés ''žužže'', coincidindo una forma de l'aragonés meyeval ''chuche'' y o catalán ''judge''
{{InterWiki|sc}}
| |||