Diferencia entre revisiones de «Seu de Sant Pero de Chaca»

A '''Seu de Sant Per de [[Chaca]]''', en a comarca [[Aragón|aragonesa]] d'a [[Chacetania]], ye una d'as construccions més antigas e representativas de l'[[arte romanico]] d'Aragón ey de tot lo sudueste [[Europa|europeu]]. Empecipió a construyir-se cuasiquasi a lo mesmo tiempo que a [[seu de Santiago de Compostela]], en o zaguer quartal d'o [[sieglo XI|sieclo XI]], como [[seu bispal]] ey capeza d'o [[Reino d'Aragón]], per iniciativa d'o rei [[Sancho Remíriz]], que eba obtenito lo vasallache vaticán dimpués d'o viache suyo ta [[Roma]] en [[1068]]. En pagas, li atorgoron a [[seu bispal]] ta [[Chaca]], ta part d'alavez capital d'o reino.

[[Imachen:Puerta principal San Pedro de Jaca.jpg|180px|left|thumb|Portalata principal d'a Seu.]]

O rei [[Sancho Remíriz]] atorgó fueros de ciudat ta Chaca en [[1077]], que ostentó a capitalidat d'o reino d'Aragón entre [[1035]] ey [[1096]]. D'esta traza Chaca esdevenió una seu diocesiana, cosa que feba necesaria la construcción d'una seu. Encara que a calendata no ye prou clara, se i puet distinchir dos etapas. Una primera, alto u baixo entre [[1077]] ey [[1082]], ey una segunda, entre [[1104]] e [[1130]].

En o [[Anyos 1520|decenio d'os 20]] d'o [[sieglo XVI|sieclo XVI]], se i adibeadhibe belasbellas anyadiencias, como las vueltas d'as naus laterals, d'o gotico tardán, ey las portalatas d'as nuevas capiellas de [[SanSant Sabastián (mártir)|Sant Sabastián]], [[Sant Agostín]], Anunciación ey Santa Ana. En zaguerías, ya en o [[Renaiximiento]], se i adibeadhibe las capiellas de [[Sant Miguel]] ey d'a Trinidat, de [[1572]]. En [[1598]] se fa la vuelta d'a nau central ey en ella se i ubre finestrals.

En o [[sieglo XVII|sieclo XVII]], se remata la construcción d'o retable[[retablo]] ey se reconstrui o claustre[[claustro]] per l'actual, [[Arte barroco|barroco]], a las acabanzas d'o sieclosieglo. En ixe mesmo periodo se construi a capiella de [[Santa Orosia]], principal elemento barroco d'o temple.

En as zaguerías d'o [[sieglo XVIII|sieclo XVIII]], se sustitui l'[[abside]] romanica ey se i debanta una de nueva, decorata con pinturas de [[Manuel de Bayeu]], cunyato de [[Francisco de Goya y Lucientes]], entre [[1792]] ey [[1793]].

== Caracteristicas ==

=== O exterior ===

En a [[frontera]] d'a seu se i troba l'[[atrio]] ey la [[portalata]], l'arco de radio més gran d'a cualaquala, semicircular, enlaza con a nau central, de [[vuelta de canyón]], d'o interior d'o temple. En a paret zaguera d'a seu i trobamos un altro porche con [[arco de meyo punto]] ey [[timpán]] modificato en o [[Renaiximiento]]. En o tocant a las [[abside]]s, d'o romanico se'n conserva so co que la que da cara t'o sur, ya que a central ey a d'o norte se reficioron, como debandito ye, en o [[sieglo XVIII]].

=== O interior ===

O temple consta d'una [[Nau (arquitectura)|nau]] principal, flanqueyata per altras dos més chicas, que cadaguna enlaza con una d'as absides. Cada muro entre as naus ye formato per tres [[pilar]]s [[cilindro|cilindricos]] que s'alternan con altros tres cruziformescruciformes, cada parella emparando un [[arco de meyo punto]]. A [[cupula]] se refirma sobre o [[crucero (arquitectura)|cruzerocrucero]] per meyo de trompas u suportes conicos ey arcos de meyo punto de refuerzo. Ye a cupula romanica més antica a tota [[Espanya]].

Bi ha un [[chapitel]] que no ye d'o mayestre[[mayestro de Chaca]], ye d'òo mayestomayestro Donya Sancha, autor tamién de [[Sant Per o Viello de Uesca]]. En ixe chapitel se representan escenasscenas d'a vida d'o papa [[Sixto II]], papa que seguntes a [[leyenda aragonesa d'o Santo Gredal]] acomandó a [[Sant Lorient]] amagar o [[Santo Gredal]] fuera de Roma, (plegando a [[Uesca]]). BelunsBelluns piensan que o presunto [[Santo Gredal]] de [[Sant Chuan d'a Penya]] enantes estió en a Seu de Sant Per de Chaca.

== Vinclos exteriors ==