Diferencia entre revisiones de «Hespital de Santa Cristina de Somport»

Contenido eliminado Contenido añadido
Jpbot (descutir | contrebucions)
m zagueras peticions, replaced: Establito en o sieglo XII, ya en charraba o ''Codize Calixtino'' en l'inte d'a suya fundazión, dezindo que yera ''Unum Tribus Mundi'', ye dezir, un d'os tres espitals más importants d'o mundo c
Sin resumen de edición
Linia 1:
[[image:Espital de Santa Cristina.jpg|thumb|320px|right|Anvista d'o espitalhespital de Santa Cristina de Somport]]
{{Grafía_87}}
[[image:Espital de Santa Cristina.jpg|thumb|320px|right|Anvista d'o espital de Santa Cristina de Somport]]
 
O '''espitalhespital de Santa Cristina de Somport''' estió un [[ospederíahospedería|espitalhespital]] situato en o cobalto d'o puerto de [[Somport]] amán de [[Candanchú]].
 
Establito en o [[sieglo XII]], ya en charraba o ''[[Codex Calixtinus|Codize Calixtino]]'' en l'inte d'a suya fundaziónfundación, dezindodecindo que yera ''Unum Tribus Mundi'', ye dezirdecir, un d'os tres espitalshespitals más importants d'o mundo chunto con os de [[CherusalénCherusalem]] ey [[Gran SanSant Bernal]]. No se'n conoxeconoixe a calendata esautaexacta d'a fundaziónfundación, anque apareixe en un decumento de [[Sancho Remíriz]] escrito por Ricardo de l'Arco en [[1078]] pareixe que ye falso, por o que o decumento más antigo en que apareixe ye un diploma de [[PietroPero I d'Aragón|PietroPero I]] de l'añoanyo [[1100]].
 
A importanziaimportancia d'o espitalhespital en a epoca bieneviene de que yeran muitos os pelegrins que eslechibantrigaban o ''[[Somport|Sommus Portus]]'' ta fer o [[Camín de SanSant Chaime]], prenendo a branca d'a biavía [[tolosa]]na que pasaba por [[balval d'Aspa|Aspa]] (bi eban'heba una atra que pasaba por [[Maule-Lextarre]] ey [[RonzesbalsRoncesvals]]). Un d'os puntos más difizilsdificils d'o camín yera o paso d'os [[Perineus]] por a dureza d'os monts ey as malas condizionscondicions climatolochicas que bi ebaheba a ormino.
 
Quan os pelegrins ebanheban puyato lo puerto, a sobén cansos, fambrosos u [[malautía|malautos]], o espitalhespital yera un buen puesto ta escansar-se. Seguntes mos diz o ''Codize Calixtino'' u ''[[Liber Sancti Iacobi]]'', libro a on se replegaban as cuatroquatro rotas ofizialsoficials d'o Camín que trescruzaban [[Francia]], a los pelegrins lis s'agüespaba de gufañagufanya mientres tres días, lis se daba de minchar ey zenarcenar ey si yeran malautos lis se cudiaba dica que se recuperasen. Si moríamoriba un pelegrín s'apedecaba en o chicot fosal que yera chunto a la capiella.
 
A decadenziadecadencia prenzipiaprencipia en [[1374]] ey mientres o [[sieglo XVI]], debito a las guerras entre [[ilesia catolica|catolicos]] ey [[ugonot|ugonozhugonot]]z, os monchosmonches albandonan o espitalhespital ey s'establexenestableixen en a suya ilesia-palacio de [[Chaca]].
 
==Leyenda d'a fundaziónfundación==
Se diz que dos caballers anonimos dezidiorondecidioron de fer en [[Somport]] un chicot refuchio ta agüespar a los pelegrins que a sobén moriban en iste punto d'o [[Camín de SanSant Chaime]] por fambre, a nieu u as bestias d'istos monts.
 
Quan yeran dandaliando sobre o millor puesto ta debantar o refuchio s'apareixió una paloma blanca que portiaba en o suyo pipón una cruz d'oro que dixódeixó en o puesto a on Dios ebaheba siñalatosinyalato que teneba que fer-se a ilesia. Asinas a notizianoticia s'estendillo por tota la tierra ey se fazioronfacioron tantas donazionsdonacions que os caballers no fazioronfacioron un chicot refuchio como ebanheban pensato, sino un gran espitalhespital.
 
Dende allora o emblema d'o espital estió una paloma blanca con una cruz dorata en o pipón.
 
==DestribuziónDestribución==
[[Imachen:Mapa Espital de Santa Cristina de Somport.svg|thumb|320px|1. EspitalHespital ey tabierna<br>2. Ilesia<br>3. NecropolisNecropoli<br>4. Monesterio]]
GraziasGracias a las escabazionsexcavacions arqueolochicas ey a las cronicas que mos dan datos de l'antiga destribuzióndestribución d'os edifiziosedificios d'o espitalhespital, podemos conoxerconoixer l'aspeutoaspecto que'n teneba en a suya millor epoca.
 
En o zentrocentro d'o conchunto bi ebaheba una chicota ilesia romanica, d'entre os sieglos [[sieglo XII|XII]] ey [[sieglo XIII|XIII]] con [[abside]] semizercularsemicercular orientata a l'este. Chunto a ista os alazezalazetz d'a tabierna d'o [[sieglo XVIII]] a on minchaban os pelegrins. A l'atro canto d'a ilesia yera la necropolisnecropoli, a on pueden veyer-se encara las sepolturas de piedra.
 
O monesterio yera situato tamién chunto a la ilesia, en o canto más amanato ta Francia, puesto que ocupaba antis d'o [[sieglo XVI]] a tabierna. Ta rematar, seguntes o istoriadorhistoriador Frai Francisco Lalana, en o cobaxocobaixo bi yera o palacio d'o prior ey l'armita de Santa Barbara.
 
==Bibliografía==
*{{an}} [[Francho Nagore Laín|Nagore Laín, Francho]]: ''Reseña de Cartulario del Hospital de Santa Cristina de Somport'', ediziónedición de Juka Kiviharju, [[Luenga & fablas]], 8-9 ([[2004]]-[[2005]]), pp.&nbsp;213–216.
 
==Enrastres externos==