Diferencia entre revisiones de «Vizcondau de Biarn»

Contenido eliminado Contenido añadido
AraBot (descutir | contrebucions)
m →‎Historia: clean up, replaced: cuentra → contra
Sin resumen de edición
Linia 1:
{{Grafía_87}}
[[Imachen:Blason du Béarn.svg|150px|right|thumb|Armas d'os Bizcontes de Biarn]]
O '''bizcondatovizcondato de Biarn''' estió una entidat feudal con orichens en l'[[Alta Edat Meya]] ey capital en a ziudatciudat [[biarn]]esa de [[Pau]]. Integrato en o [[Reino de Francia]] dimpués d'o [[Tratato de Verdún]] ([[843]]) mientres a suya historia oszilóosciló entre a independenziaindependencia ey o basallachevasallache a diferents reinos (entre d'elsells [[reino d'Aragón|Aragón]], [[Reino de Navarra|Navarra]] u [[Anglaterra]]), estando a suya unión definitibadefinitiva con o reino de Francia en o reinato de [[Loís XIII]] (Edicto d'Octubre de 1620).
 
O [[Biarn]] desapareixe como entidat autonoma mientres a [[Revolución FranzesaFrancesa]], estando lo suyo territorio integrato chunto con tierras de cultura bascavasca ey gascona (habitatas por [[vascos]] y [[gascons]]) en o departamento d'os ''Baixos Perineus'' (actualment [[Perineus Atlanticos]])
 
== Historia ==
L'orichen d'o bizcondatovizcondato de Biarn se troba en l'[[Alta Edat Meya]], estando lo suyo primer bizcontevizconte conoxitoconoixito [[ZentuloCentol I de Biarn|ZentuloCentol I]], que morió en [[866]].
 
Un d'os bizcontesvizcontes más famosos estió [[Gastón IV de Biarn|Gastón o Cruzato]] (bizcontevizconte dende [[1090]] dica [[1131]]), que en a [[Primera Cruzata]] tenió un papel protagonista en a conquiesta de [[CherusalénCherusalem]] ey, dimpués, partizipóparticipó tamién en a presa d'a ziudatciudat de [[Zaragoza]]. En a suya epoca o bizcondatovizcondato yera tioricamentteoricament basallovasallo d'os duques d'[[Aquitania]] pero cuasiquasi independient en a prauticapractica.
 
Mientres o bezínvecín [[reino d'Aragón]] tenió una grandaria pareixita a la de Biarn, os dos territorios estioron aliatos. Pero quan Aragón s'enampló ey dimpués s'unió con o condato de Barcelona, Biarn quedó en inferioridat. Como resultato, en [[1154]] o conte de Barcelona [[Remón Berenguer IV de Barcelona|Remón Berenguer IV]] rezibiórecibió a rechenziarechencia d'o bizcondatovizcondato, que quedarba integrato en a [[Corona d'Aragón]] mientres un sieglo.
 
En o sieglo XIV [[Gastón III Febus|Gastón Febus]], [[condato de Foix|conte de Foix]] ey bizcontevizconte de Biarn consiguió formar un cuasiquasi-estato independient que encluyibaincluiba gran parti d'a bersantversant norte d'os [[Perineus]].
 
En o sieglo XV, debito a una serie de enlazesenlaces dinasticos, a [[casa de Foix]] plegó a lola tron[[cadiera reyal]] [[Reino de Navarra|nabarronavarra]], estando asinas os reis nabarrosnavarros tamién bizcontesvizcontes de Biarn. En 1512 [[Ferrando II d'Aragón|Ferrando lo Catolico]] embadióinvadió Navarra ey os reis [[Chuan III d'Albret]] ey [[Catalina de Foix]] ey a suya cortecort se replegoron a los suyos dominios de Biarn, dende a on que se fazioronfacioron cuantosquantas intentosprebatinas de recuperarrecobrar o reino de Navarra. Tanimientres Ferrando s'anexionaba o reino de Navarra, [[Ortès]] se combirtió enesdevinió a capital d'os Albret, con os suyos dominios nabarrosnavarros reduzitosreducitos a parti d'Ultrapuertos. Dimpués d'una luenga guerra ey ya reinando [[Carlos I d'Aragón]], qui dimpués de conseguir o control de l'[[Alta Navarra]] dezidiódecidió d'albandonar [[SanSant Chuan Piet de Puerto]], [[Ultrapuertos]] se mantenió como un reino independient baixo reinato d'Enrique de Borbón, rei de Navarra con o tetulo de [[EnriqueHenrique II de Navarra|EnriqueHenrique II]].
 
En [[1560]] a reina [[Chuana III de Navarra|Chuana d'Albret]] se combierteconvierte a lo [[calbinismocalvinismo]], que se transforma en relichión ofizialoficial d'os suyos dominios gasconesgascons ey nabarros. En 1566 limita las manifestazionsmanifestacions publicas d'a ilesia catolica, con a oposiziónoposición d'os bispebispes de [[Lescar]] ey [[Aulorón]]. Isto fará que Biarn sía protagonista prenzipalprencipal d'as guerras de relichión que enfrentan en Francia mientres as decadas siguients a catolicos ey [[ugonot|ugonozhugonot]]z (calbinistascalvinistas).
 
Chuana muere en 1572 ey lila suzedesuccede o suyo fillo [[EnriqueHenrique IV de Francia|EnriqueHenrique III]], capo d'os [[hugonotzhugonot]]z. O mesmo añoanyo, EnriqueHenrique se casa con Margalida, terzeratercera filla de CatalinaCatarina de Francia. Fruito d'ista [[voda]] y d'una serie de muertes en cadena en a familia reyal franzesafrancesa, EnriqueHenrique se combierteconvierte en pretendient a lola troncadiera reyal de Francia. Dimpués d'una luenga guerra contra os catolicos, EnriqueHenrique logra en 1589 azederacceder a lola troncadiera reyal como EnriqueHenrique IV. Baixo a presión d'o Parlamento de París, o nuebonuevo rei une a la corona de Francia os suyos territorios de [[Condato de Foix|Foix]], [[Bigorra]], [[Quatre-Vallées]] ey [[Nebosan]], pero se nega a fer o mesmo con Navarra ey Biarn. Dende allora, o gubierno de Biarn ye menester de CatalinaCatarina de Borbón, chirmana d'o rey, que bibibaviviba en [[Pau]].
 
En 1599 EnriqueHenrique IV atorga a Biarn ey Navarra o [[Edicto de Fontainebleu]], que guarenzíaguarencía la libertat de relichión en o país. Ye o equibalentequivalent d'o [[Edicto de Nantes]] atorgato a Francia.
 
[[Luis XIII]], fillo d'Enrique IV, eredahereda os tetulos de rei tanto de Francia como de Navarra. En 1617 ordena la devolución a la ilesia catolica biarnesa d'aaa propiedat d'o suyos biens. O Consello Sobirán de Biarn, de mayoría calbinistacalvinista, se niega a adempribiaradempriviar o edicto. En consecuenziaconsequencia, o rei dezidedecide interbenirintervenir melitarment. O [[9 de setiembre]] de 1620 sale enta Biarn a lo frent d'un exerzitoexercito de 5.000 ombres. Refusa os intentos de negoziaziónnegociación d'os emisarios d'o Consello de Biarn ey, sin de trobar resistencia armata, dentra en Pau o [[15 d'octubre]] ey o 17 en a fortaleza de [[Navarrencs]].
 
Luis XIII restablixerestableixe o culto catolico, publica un Edicto d'unión entre os estatos d'a Corona de Navarra ey os d'a Corona de Francia ey ordena transformar o Consello Sobirán en un Parlamento. D'ista traza, o reino de Navarra quedó unito a la fin a Francia.
 
== Se beigaveiga tamién ==
* [[Lista de bizcontesvizcontes de Biarn]]
 
[[Categoría:Vizcondato de Biarn]]