Artemisia absinthium
Artemisia absinthium | |
---|---|
Matas d'ixenzo en o Caucas | |
Denominacions populars | |
Ixenzo, Xenzo
| |
Clasificación scientifica | |
Eucariotas | |
Plantae | |
Magnoliophyta | |
Magnoliopsida | |
Asterales | |
Asteraceae | |
Artemisia | |
A. absinthium | |
Descripción | |
Artemisia absinthium
Linné, 1758 |
O ixenzo (Artemisia absinthium (Linné, 1758)) ye una especie de planta d'a familia asteraceae que creixe en rechions tempradas d'Eurasia y Norte d'Africa. Se cautiva como planta ornamental y tamién se fa servir como ingredient pa obtener un licor dito "absenta".
FitonimiaEditar
O fitonimo ixenzo u xenzo deriva d'o latín ABSINTHIUM, fendo part' d'os fitonimos que o latín ampra d'o griego, n'este caso, derivando este helenismo d'o griego helenistico apsínthion. ABSINTHIUM presenta una seqüencia -BS- que s'asimila a -PS- evoluciona dende o latín a l'aragonés seguindo a lei fonetica que fa que a -PS- esdevienga -x- como CAPSA y IPSE, que evolucionan a caixa y o demostrativo ixe; a consonant TH s'asimila a t como en minta, evolucionando a seqüencia TIU a zo como RATIONE evoluciona a razón. En a traducción aragonesa de "Secreto secretorum" ya leyemos exienço:
A variant ixenzo ye a que cabría esperar en ciertas parlas orientals y centro-orientals como chistabín y belsetán on se posa una -i- dentant d'una "x-" inicial. Rafael Vidaller Tricas la documenta en Campo, Tella, y en a localidat catalanoparlant d'Arén de Noguera, constituindo un aragonesismo. En benasqués se pronuncia con seseyo /ixenso/, como se siente en Benás y Sos. Manimenos en Renanué se documenta tanto ixenzo sin seseyo como isenso con seseyo, forma que tamién se siente en as localidatz catalanoparlants d'Espés de Dalt y Espés de Baix, constituindo un aragonesismo.
A variant xenzo sin a i ya no se conserva en garra puesto pero debió estar a més estendillada, se castellanizó x como henzo, que ye como se siente en Alquezra y Adauesca. En castellano d'Aragón se troba esta forma en a parla de Sarinyena (más amargo que el henzo).
En atros puestos como a Val d'Echo y Tella se troba a variant ahenzo tamién con grau de castellanización. En castellano d'Aragón se troba esta forma en a parla de Torrociella d'Alcanyiz, en forma plural ahenzos.[1].
En determinadas zonas d'o Sistema Iberico se diz asensio, talment por influencia de l'antroponimo, y debió estar una forma propia de l'aragonés d'as comunidatz aragonesas.
ReferenciasEditar
- ↑ José Pardo Sastrón Catalogo o enumeración de las plantas de Torrecilla de Alcañiz asi espontáneas como cultivadas. Tip.de E.casañal y compañía. 1895. Reedición de 1995 de lo Instituto de Estudios Turolenses.
Vinclos externosEditar
- Se veigan as imachens de Commons sobre Artemisia absinthium.
- Wikispecies tiene un articlo sobre Artemisia absinthium.