Lamata

(Reendrezau dende A Mata)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
As formas «a Mata» y «la Mata» rendrezan ta iste articlo. Ta atros usos de «Mata» se veiga La Mata (desambigación).

Lamata[1] ye un lugar aragonés d'o municipio de l'Abizanda, en a provincia de Uesca y a comarca de Sobrarbe. A suya población ye de 27 habitants (2010[2]).

Lamata
Lugar d'Aragón

A sola carrera de Lamata, en o lateral de a plaza.
Entidat
 • País
 • Provincia
 • Comarca
 • Municipio
Lugar
 Aragón
 Uesca
Sobrarbe
L'Abizanda
Partiu chudicial Boltanya
Población
 • Total

27 hab. (2010)
Altaria
 • Meyana

572 m.
Distancia
 • 93 km
 • 19 km
 • 7,2 km

enta Uesca
enta L'Aínsa
enta L'Abizanda
Codigo postal 22393
Chentilicio lamatino/-a
Fiestas 28 d'agosto
Patrons Sant Agostín d'Hipona
Parroquial
 • Diocesi
 • Arcipestrau

Uesca
Semontano-Sobrarbe
Ríos Susía
Coordenadas
Lamata ubicada en Aragón
Lamata
Lamata
Lamata en Aragón

En chunto con Escaniella formón un municipio, plegaus, dende 1834[3] (que en o censo de 1845 se deciba «Escanilla y Lamata») dica la suya absorción en l'Abizanda en 1857.[4]

Cheografía editar

Lamata se troba en una planeta, que cheolochicament corresponde con una terraza fluvial, en a ribera dreita d'a valle d'o río Susía, en a subcomarca sobrarbenca que se conoix como Viello Sobrarbe.

Se i arriba por una pista asfaltada que naix en a carretera autonomica A-138, a bels 150 m d'antes de o Mesón de Ligüerre (tot circulando en sentiu Balbastrol'Aínsa). A pista, que esnaviesa por o lugar en tornando-se a sola carrera que Lamata tiene, conduce dimpués ta o Elsón y Chabierre, Mondot y, en ixe sentiu, se'n va a morir ta la carretera local A-2205 (Alquezra-Guaso, por Lecina, Barcabo y l'Arcusa) en o corazón de o Viello Sobrarbe. Bel par de callizos confluyen en a carrera principal dende propiedaz privadas.

Estructura urbana editar

O nuclio urbano careix de a estructura condensada de belaltras poblacions, y as diferents casas se troban distanciadas bels metros as unas d'as atras, arredol de a sola carrera que recorre a población, y que, en realidat, ye a carretereta que puya ta o Elsón y Mondot.

Lamata destaca por o numer de casas nobles que i ha, con cualques edificios de grans dimensions, y con elementos arquitectonicos que cal destacar, como as finestras de piedra picada que i ha en casa Arasanz, u os puzos d'augua que cuasi todas as casas tienen.

Pareix que o numer de casas de Lamata ha bailau, en os zaguers cincocientos anyos, d'entre os 6 fuegos con que o contón en o fogache de 1488 y as diez casas que i ha en l'actualidat, en pasando por as doce que teneba en 1626, cuan que cualques d'os infanzons que i veviban asistión a las Corz de Balbastro.

A ilesia ye consagrada a Sant Icisclo y Santa Victoria de Cordoba[5] y ye una construcción d'o sieglo XVI.[3] En a placeta que queda adebant de a ilesia, d'entre ixa, casa Cosculluela y una grancha adhibida por dezaga d'ista zaguera, i ha o crucero de Lamata, que ye declarau Bien d'Intrés Cultural (codigo SIPCA 1-INM-HUE-003-002-052).

Historia editar

A historia de Lamata se conoix, mas que mas, por a divulgación que n'ha feito o suyo vecín Jesús Cardiel Lalueza, responsable d'o Museu Paleontolochico de Sobrarbe y autor d'un blog y numbrosos articlos sobre historia y chenealochía en cualques publicacions de a comarca.

Teneba un castiello, anque en l'actualidat no se'n ha guardau restas, porque se'n sabe que Remiro lo Monche les ne cedió a os canonches de a seu de Uesca en 1137.[3] En l'anyo 1290, o rei Alifonso lo Franco dio Lamata en sinyoría a un noble, de nombre Sancho d'Antillón.[3]

En 1626, cualques vecins, infanzons, de Lamata fuen ta las Corz de Balbastro. Si bien diz que Lamata no ye o lugar que mas infanzons alportó a ixas corz, sí que pareix que d'entre os lugars d'a on que en i fué yera o que mas en teneba en proporción, pos en i fuen cuatorce[6] d'un total de doce casas.

Demografía editar

Evolución demografica
1992 1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
- - - - - - 28 28 26

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
25 22 21 23 24 23 25 27 -

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
- - - - - - - - -

2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 -
- - - - - - - - -

1990- : población de dreito.
Fuent: Intercensal en l'INE, Series de población en l'INE y Relación d'unidatz poblacionals en l'INE.

Imáchens editar

Fiestas editar

 
A ilesia de St. Icisclo y Sta. Victoria, d'o sieglo XVI.

Toponimia editar

Pareix que o toponimo no s'ha documentau nunca como «a Mata», con a primer silaba emplegada como articlo.[1] De forma bien significativa, en o marco de l'estudio que Chabier Tomás fizo sobre a parla d'o Viello Sobrarbe en a segunda metat d'os anyos 90, os habitants de Lamata refusaban de plano, debant de a pregunta explicita,[1] que nunca se l'hise dito «A Mata» ni en a localidat ni en a resta de nuclios d'a redolada.

En o estudio de Ch. Tomás se menciona, tamién, a unanimidat d'os naturals de Lamata en dicindo que o nombre de lugar no ye garra forma lexicalizada d'un substantivo con articlo, y que se refusa as formas d'escribir-lo «a Mata» y «la Mata» (a segunda, por estar conforme con o castellano, anque amaneix a sobén en publicacions y en toponimias no oficials, estaría erronia tamién).

Por contra, pareix que a palabra dimana de o latín <*LANDA,[1] que significa «lanya» u «puesto con praus», y como «Lamata» se troba en toz os documentos a on que se menciona a'l nuclio, dende os primers que datan d'o sieglo XII, dica l'actualidat. En iste sentiu, M. Benito Moliner tamién apuntaba a la necesidat d'escribir-lo en chunto, anque él atorgaba la suya etimolochía a la radiz prerromana <*MATTA,[8] que gosa significar «selva» u «matical».

Referencias editar

Vinclos externos editar