Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Tozal Gellért
Gellért-hegy

Ciudadela y Tozal Gellért
Situación
Situación Buda, Budapest (Hongría).
Latitut
Lonchitut
Vértiz cheodesico Error d'expresión: operador / no asperau/0.pdf
Cheografía
Cordelera
Sierra
Macizo
Altaria 235 m
Primera puyada
Ruta mas fácil
Mapa

Situación en Budapest

O tozal Gellért (en hongaro Gellért-hegy; en alemán Blocksberg; en latín Mons Sancti Gerhardi; en turco Gürz Elyas bayiri) ye un tozal de 235 m d'altaria situato sobre o Danubio en a ciudat de Budapest, Hongría. Fa parti d'os districtos 1 y 11 d'a ciudat. O tozal Gellért recibe o suyo nombre de Sant Cherardo qui morió en iste mesmo puesto. O famoso Hotel Gellért y o balneario Gellért se troban en a Plaza Gellért a os piez d'o tozal, amán d'o Puent d'a Libertat. A espelunga d'o tozal Gellért se troba tamién astí.

En a tuca d'o tozal bi ye a Citadella (Ciudadela), dende a on se puede veyer toda a ciudat y o río Danubio en pasando por ista.

Nombre editar

Os primeros nombres que se dan a o tozal en a Edat Meya son os de Kelen-hegy, Pesti-hegy y Blocksberg. Se prencipia a decir Szent Gellért hegye (literalment o tozal de Sant Cherardo) en o sieglo XV, fendo referencia a la leyenda que diz que Sant Cherardo morió astí. O santo bispe fue asasinato por os pagans mientres a gran rebelión pagana de 1046. Le metioron en un barril y le chitoron rodando entabaixo d'o tozal.

L'antigo nombre, Pesti-hegy (en latín Mons Pestiensis) fa referencia a la gran espelunga (actualment a espelunga d'o tozal Gellért) que ye aintro d'o tozal. A palabra, d'orichen eslau significa furno u espelunga.[1]

Os turcos otomans deciban a o tozal Gürz Elyas bayiri.[2] Gürz Elyas estió un hombre sagrato d'a orden de Bektashi, estando o suyo santuario y sepoltura, situatos en o tozal, un puesto de pelegrinache important en o sieglo XVII.[3]

 
Naphegy y Tabán en Budapest. Meyers Lexikon, 1905

Historia editar

Mientres o sieglo XVIII as laderas d'o tozal Gellért yeran plenas de vinyals. O districto de Tabán, situato a os piez d'o tozal, estió un important centro de producción de vins en Buda. D'alcuerdo con o rechistro de propiedaz de 1789, os vinyals cubriban 128 hectarias d'a colina (mientres que nomás 7.62 hectarias se feban servir como pastos).[4]

En o sieglo XVIII se construyo en a tuca d'o tozal un chicot crucero, que se tornó a reconstruyir en 1820. Toz os Lunes de Pascua una procesión puyaba por as escaleras que levan enta o crucero ta celebrar a resurrección de Cristo. O emmausjárás (Andada d'Emmaus) u tojásbúcsú (fiesta d'os uevos) estió una d'as celebracions catolicas mas importants mientres os sieglos XVIII y XIX.[5]

A Ciudadela fue construyita dimpués d'a plegata a o poder en 184849 d'os Habsburgo austriacos, como puesto estratechico ta controlar as ciudaz de Buda y Pest en caso d'una futura revuelta.

O tozal Gellért tamién estió escenario prencipal en a Segunda Guerra Mundial y en a Revolución Hongara de 1956, cuan os tanques sovieticos disparoron contra a ciudat dende astí. Bi ha un chicot museu militar en a Ciudadela. En o punto mas alto d'ista se troba a Estatua d'a Libertat (Szabadság Szobor in hongaro), un gran molimento construyito por o Exercito Royo sovietico ta conmemorar a suya victoria en a Segunda Guerra Mundial.

Se veiga tamién editar

Referencias editar

  1. (hu) A Rend külföldön
  2. (hu)geo.organic.hu
  3. (hu) MN Magyar Nemzet
  4. Eltűnt budai szőlők nyomában, in: Borbarát, 2007/3, p. 52
  5. (hu) Népszabadság Online: A vén Gellért-hegy oldalán…

Vinclos externos editar