Tabla periodica de Mendeleyev

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

O profesor Dmitri Mendeleyev publico a primera tabla periodica d'os elementos en 1869 basandose en propiedaz que apareixeban con regularidat en os diferents elementos quimicos.[1] Cuan Mendeléyev proposó a suya tabla periodica, paro cuenta de que existiban vueitos en a tabla, y predició que bi heba elementos encara desconoixitos que plenarían ixos vueitos.

Ta nombrar a istos elementos que encara no han estato descubiertos u que encara no han recibito un nombre, se fa servir historicament o prefixo eka- (con u sin guión) adhibito a o nombre de l'elemento que se troba chusto dencima en a tabla periodica. Isto se fa porque os elementos que se troban en o mesmo grupo tienen propiedaz quimicas parellanas. Asinas por eixemplo, mientres un tiempo dende o suyo descubrimiento o neptunio yera conoixito como eka-renio.[2] O mesmo nombre fue emplegato mas tardi ta o bohrio, cuan se veyió que os actinidos forman una serie a parti en a tabla periodica.

O prefixo, que en sanscrito significa "un" (en o sentito de que l'elemento se troba una posición por debaixo) fue ideyato por Mendeleyev, que lo fació servir ta dar un nombre a os elementos que heban d'ocupar os "foratos" d'a suya tabla periodica. Asinas, creyó os nombres "eka-silicio" (chermanio), "eka-aluminio" (galio) y "eka-boro" (escandio).

Primera tabla periodica de Mendeleyev (1869)
I II III IV V VI
. . . Ti = 50 Zr = 90 ? = 180
. . . V = 51 Nb = 94 Ta = 182
. . . Cr = 52 Mo = 96 W = 186
. . . Mn = 55 Rh = 104,4 Pt = 197,4
. . . Fe = 56 Ru = 104,4 Ir = 198
. . . Ni = Co = 59 Pd = 106,6 Os = 199
H = 1 . . Cu = 63,4 Ag = 108 Hg = 200
. Be = 9,4 Mg = 24 Zn = 65,4 Cd = 112 .
. B = 11 Al = 27,4 ? = 68 Ur = 116 Au = 197?
. C = 12 Si = 28 ? = 70 Sn = 118 .
. N = 14 P = 31 As = 75 Sb = 122 Bi = 210
. O = 16 S = 32 Se = 79,4 Te = 128? .
. F = 19 Cl = 35,5 Br = 80 J = 127 .
Li = 7 Na = 23 K = 39 Rb = 85,4 Cs = 133 Tl = 204
. . Ca = 40 Sr = 87,6 Ba = 137 Pb = 207
. . ? = 45 Ce = 92 . .
. . ?Er = 56 La = 94 . .
. . ?Yt = 60 Di = 95 . .
. . ?In = 75,6 Th = 118? . .

Propiedaz de l'eka-aluminio y o galio editar

Propiedat Eka-aluminio Galio
Masa atomica 68 69.3
Densidat(g/cm3) 5.9 5.93
Punto de fusión (°C) Baixo 30.15
Oxido Ea2O3 Ga2O3
Formula d'o cloruro Ea2Cl6 Ga2Cl6

Propiedaz de l'eka-Silicio y o chermanio editar

Propiedat Eka-silicio Germanio
Masa atomica 72 72.53
Densidad(g/cm3) 5.9 5.35
Punto de fusión(°C) alto 947
Color negra grisa
Electronegatividat (g/cm3) 4.7 4.7
Oxicidat base débil base débil
Punto d'ebullición por debajo 100 °C 86 °C (GeCl4)
Densidat d'o cloruro (g/cm3) 1.9 1.9

Referencias editar

  1. Kaji (2002). "D.I.Mendeleev's concept of chemical elements and The Principles of Chemistry". Bulletin for the History of Chemistry 27 (1): 4–16.
  2. (en) Science: Ekarhenium, Time Magazine, 15 aug 1938